Les 1 Rechtstaat en rechtspraak

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1

Burgerschap

Politiek Juridisch Burgerschap

Rechtstaat en Rechtspraak

Programma

- Leerdoel

- Wat moet je doen om het vak te halen?

- Rechtstaat en Rechtspraak

- Zelf werken

- Planning, Evaluatie en Afsluiting

Leerdoelen: 

Aan het einde van de les:

- weet je wat een scheiding van machten is en waarom dit nodig is.

- heb je je georiënteerd op de rechterlijke macht. 

Waarom is het belangrijk om iets te weten over de rechtstaat?

Wat moet je doen om het vak te halen? 

Inspanningsplicht! 

- al het opgegeven huiswerk maken en inleveren!

- voldoende halen voor de eindopdracht: Debat! 

- aanwezig zijn bij de sportdag en de cultuurdag in de Slotweek (of een vervangende opdracht maken)

Opdrachten

Ik kijk de opdrachten na en beoordeel:

- kritisch denken! 

Dus: alleen ja, nee, weet ik niet is fout!

Geef altijd aan waarom je een antwoord geeft of iets vindt! En probeer je te verplaatsen in degene met een andere mening.

In canvas staat wanneer opdrachten moeten worden ingeleverd. Die datum is er voor jullie en voor mij! 

Houd je aan die datum! Te laat, dan telt het mogelijk niet mee. 

CIJFER

Als je al het het huiswerk hebt ingeleverd: 

- het gemiddelde van op tijd ingeleverde opdrachten = telt voor 75% mee voor je cijfer van blok 3

- cijfer voor het debat = telt voor 25 % mee voor je cijfer voor blok 3

Voorbeeld:

Huiswerk: 8, 7, 3 en een 6 = gemiddeld cijfer: 5,75

Debat: 8

Eindcijfer = (3 * 5,75 + 8 / 4) = 6,3

Politiek Juridische Dimensie

6 Burgerschapsonderwerpen:

- Sociaal Maatschappelijke Dimensie (periode 2)

- Politiek Juridische Dimensie (nu)

- Economische Dimensie (periode 4)

- Vitaal Burgerschap (periode 7)

- Wereldburgerschap (periode 8)

- Digitaal Burgerschap (periode 8)

Politiek Juridische Dimensie

 Jullie gaan leren over de basiswaarden van de democratisch rechtsstaat! 

- Hoe werkt een rechtszaak?

- Welke straffen zijn er allemaal?

- Hoe werkt de politiek en wat is de rol van de overheid?

- Welke politieke stromingen zijn er? 

- Wat is de invloed van Europa, de media, lobbyisten? 

- Hoe kan ik deelnemen aan politieke besluitvorming?

- Ik vind duurzaamheid of veiligheid of vrijheid heel belangrijk, heb ik invloed op beleid?

Sociaal Contract

Waarom gezag/ macht van politie accepteren? 

Iedereen is vrij en gelijk (soevereiniteit)!

Filosofie (Locke en Rousseau):

Sociaal contract: stilzwijgende afspraak tussen burger en staat

- burger geeft een gedeelte van vrijheid op, accepteert gezag van de overheid, in ruil voor de plicht van de overheid de burgers te beschermen (leven, bezit en vrijheid) en voor hen te zorgen. 

Anders dan vroeger met Koningen of militaire heersers.

Sociaal Contract

1. Vertrouwen in de overheid is heel belangrijk!

2. Controle van de overheid (macht en tegenmacht)

3. De overheid is er voor de burger en niet andersom. 

Want als de macht van de overheid niet wordt geaccepteerd: Chaos!

Nederland is Democratische Rechtstaat

Democratisch staat voor: de macht ligt uiteindelijk bij het volk. Het volk kiest wie het land bestuurt en het bestuur legt verantwoording af aan de vertegenwoordiging van het volk. De rechter controleert of de regering zich aan de wet houdt. 

Rechtstaat staat voor: Iedereen moet zich aan het recht houden, burgers, overheid, organisaties, iedereen! Voor iedereen geldt hetzelfde recht.

In een democratische rechtstaat worden burgers beschermd tegen elkaar en tegen de overheid. Het gaat om voorkomen van machtsmisbruik

Belangrijkste onderdelen Rechtstaat

1. Grondrechten: vrijheden van de burger beperkt macht vd Staat

2. Scheiding der machten: macht ligt niet in een hand.

3. Legaliteitsbeginsel: alles wat de overheid doet, gebaseerd zijn op de wet. 

4. Onafhankelijke rechtspraak

Dit is allemaal vastgelegd in de grondwet. 

Grondwet (1e 1798)

De grondwet is een document dat de basisbeginselen van de democratische rechtstaat vastgelegd.

- inrichting van de staat

- wetgeving maken

- kiesrecht

- deelnemen aan de politiek

- grondrechten

Grondrechten

Grondrechten: 

- klassieke (vrijheid meningsuiting, en? )

- sociale (recht onderwijs, sociale zekerheid, werk)

- participatie (kiesrecht en verkiesbaar stellen)

Beperking mogelijk: openbare orde en veiligheid, strijd met andere grondrechten - belangenafweging.

Wetgeving

De grondwet zegt hoe wetten gemaakt worden

De eerste en de tweede kamer moeten akkoord gaan

Vb Wetboek van Strafrecht

Burgerlijk Wetboek

Onderwijswet (leerplicht)

Belastingwetten

Staatsinrichting

Scheiding van de Macht (Montesquieu)

Trias Politica - de macht is verdeeld over drie groepen

1 Uitvoerende macht = de regering, politie

2 Wetgevende macht = 1e en 2e kamer

3 Rechtsprekende macht = Rechters en OM

Scheiding der Machten

Noodzakelijk voor het handhaven van de orde!

Gaat machtsmisbruik door de Staat tegen.

De machten zijn strikt gescheiden, bemoeien zich niet met elkaar, controleren elkaar! 

Scheiding der Machten

Scheiding van Machten? 

Nederlands systeem voldoet niet volledig aan het idee van de trias politica:

Uitvoerende en wetgevende macht teveel verweven door partijen systeem. VVD in tweede kamer (wetgevende macht) en de regering (uitvoerende macht). Risico op machtsmisbruik; verkiezingen? 

Voorbeelden

- Doodzonde voor politicus: kamer verkeerd voorlichten; volksvertegenwoordiging moet kunnen controleren.

- De rechter heeft een uitspraak gedaan over stikstof, de regering moet zich daaraan houden. Overheid overtreedt de wet

- Avondklok en Coronapas? Noodwet, steeds verlengd? 

- Demonstratie Extinction Rebellion - grondrecht

Rechtstaat

Kenmerken: 

1 de overheid en burgers houden zich aan de wet. Handelen van de overheid alleen op grond van de wet. 

2. Scheiding van machten en controleren elkaar tegen machtsmisbruik

3. Burgers hebben grondrechten en de overheid respecteert deze.

4. Eerlijke rechtspraak op grond van wetten en verdragen.

5. Voor iedereen geldt hetzelfde recht. Voor iedereen gelden dezelfde regels.

Wat is recht?

Rechterlijke macht

- de rechterlijke macht bewaakt de rechtstaat

- bestaat uit Rechters en het Openbaar Ministerie.

- eerlijke rechtspraak = bescherming van burgers tegen onrecht. Ook als dat nadelig is voor de Staat.

Rechtspraak - rechterlijke macht

- rechters behandelen iedereen gelijk

- rechters zijn onafhankelijk (vrij iedere uitspraak te doen op grond van de wet)

- rechters zijn onpartijdig (geen belang bij de uitkomst)

- rechters zijn objectief en baseren hun beslissing op feiten. 

Rechterlijke macht

Openbaar Ministerie

- opsporing verdachten en beslissen of de zaak naar de rechter gaat

- in de rechtszaal presenteert de Officier van Justitie de zaak en geeft hij aan welke straf redelijk wordt gevraagd. 

- kan ook zelf straf opleggen in kleinere zaken. 

Jury - rechtspraak

- rechter bewaakt de orde in de rechtszaal en bepaald de hoogte van de straf

- de jury (burgers) bepalen of de verdachte schuldig is. 

- vb Belgie en de Verenigde Staten. 

- Voordeel: burgers zijn meer betrokken bij de rechtspraak en daardoor meer vertrouwen. 

- Nadeel: burgers hebben vaak geen juridische kennis

Politiestaat 

- de overheid doet wat ze wil, zij hoeft zich niet aan regels te houden. 

- tegenstanders van het regime worden zomaar (zonder tussenkomst van een rechter) opgepakt en verdwijnen na een oneerlijk proces achter de tralies. 

- geen grondrechten

vb China, Rusland, Turkije (vrijheid van meningsuiting?, eerlijke rechtspraak? scheiding van machten? Houdt de overheid zich aan de wet?)

Totalitaire staat

- de overheid is oppermachtig

- burger heeft geen rechten en geen privacy

- doen en denken van burgers wordt beheert, hersenspoelen

- geen kritiek of tegengeluiden

- harde genadeloze straffen

- burgers verdwijnen

vb.  Nazi Duitsland, Noord Korea

Zelf werken: 

1 Politiek Juridisch Burgerschap

2 Onderwerp: Rechtstaat en Rechtstaat

- Inleiding

- Onze democratische rechtstaat

Alle vragen. 

Zie Modules in Canvas en de planner in Generation 24/7

Afronding:

Wat zijn de kenmerken van een Rechtstaat?

Wat betekent de trias politica?

Moet de overheid zich aan de wet houden? Altijd?

Wat vonden jullie van deze les?
Te moeilijk/ te makkelijk/ interessant/ saai?

😒🙁😐🙂😃

Tot de volgende keer! Dan hebben we het over: 

Straffen en het verloop van een rechtzaak.

De opdrachten staan in Canvas. Maak ze ook!