Herhaling stof klas 1 (tekstdoel, tekstsoort, indeling, onderwerp)

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je welke 6 tekstdoelen en -soorten er zijn.

• kun je de functies van een inleiding en een slot herkennen en benoemen.

• kun je het onderwerp en de deelonderwerpen in een tekst vinden en benoemen. 

• kun je uitleggen en herkenen hoe teksten zijn opgebouwd.

Wat is een tekstdoel? Probeer dat in je eigen woorden uit te leggen.

Welke les tekstdoelen zijn er?

Tekstdoelen (1)

• Een schrijver heeft met een tekst altijd een bedoeling.

• Bijvoorbeeld uitleggen hoe je voor een konijn  moet zorgen.

• Er zijn een aantal tekstdoelen.

Doel van de tekst	De schrijver wil...	Voorbeelden van tekstsoorten
Informeren	je informatie geven over een onderwerp / dat je iets te weten komt.	nieuwsartikel, verslag, studieboek
Instrueren (uitleggen)	dat je weet hoe je iets moet doen / aanpakken.	handleiding, recept, gebruiksaanwijzing
Mening vormen	het onderwerp van meedere kanten belichten.	essay, recensie, beschouwing, disccusiestuk
Overtuigen	dat je zijn mening overneemt.	debattekst, betoog, ingezonden brief
Overhalen/activeren	je overhalen iets te doen / actie te ondernemen.	reclamefolder, uitnodiging, advertentie
Vermaken	je vermaken.	strip, fictieboek, kort verhaal, gedicht

Het doel van een tekst

De schrijver wil altijd iets bij de lezer bereiken met de tekst. Bijvoorbeeld iets aan de lezer uitleggen of de lezen iets laten doen. De tekst die hij schrijft heeft dus een doel.

Tekstdoelen (2)

• In een tekst kunnen verschillende doelen zitten, maar meestal heeft een schrijver maar 1 hoofddoel met zijn tekst.
  

• Als je het doel van een tekst moet noemen, bedenk dan: wat wil de schrijver met deze tekst?

• Omdat de doelen van een schrijver met een tekst kunnen verschillen, zijn er ook verschillende soorten teksten. Bij een bepaalde schrijfdoel hoort een bepaalde tekstsoort.

0

5xW+H

• 5xW+H is een ezelsbrug om gemakkelijker de hoofdzaken uit een tekst te halen.

1. Wat (is het nieuws)?
2. Wie (speelt een rol in dit nieuws)?
3. Waar (is het gebeurd)?
4. Wanneer (is het gebeurd)?
5. Waarom (is het gebeurd)?
6. Hoe (is het gebeurd)?

Structuur

• Titel
• Tussenkoppen
• Alinea's (deelonderwerpen)
• Witregels
• Inleiding - middenstuk - slot
• Bronvermelding
• Citaten

Het onderwerp

1. Het onderwerp van een tekst vind je door te letten op: 

• De titel
• De eerste zin of de eerste alinea 
• Een afbeelding bij de tekst 
• Tussenkopjes en vetgedrukte of onderstreepte woorden in de tekst.

2. Vervolgens lees je de eerste alinea (inleiding).

3. Dan vertel je in een paar woorden waar de tekst over gaat = onderwerp.

Dus het onderwerp van een tekst is waar de tekst over gaat in een of enkele woorden.

Titel

De titel trekt direct de aandacht van de lezer. De titel heeft de volgende functies:

1. De lezer nieuwsgierig maken.
2. Het onderwerp duidelijk maken aan de lezers.

Alinea’s

In een tekst staat niet alles door elkaar. De tekst is meestal verdeeld in stukjes. Zo’n stukje heet een alinea. 

In een alinea staat informatie die bij elkaar hoort.

In de eerste alinea staat vaak waar de hele tekst over gaat (onderwerp). In de volgende alinea’s staat meer uitleg of informatie over het onderwerp van de tekst (deelonderwerpen).

Alinea’s

• Een nieuwe alinea begint altijd op een nieuwe regel. Soms wordt er eerst een regel overgeslagen.

• In schoolboeken staat vaak een nummer voor een alinea. Zo kun je sneller iets opzoeken.

• Soms staan er ook tussenkopjes tussen verschillende alinea's (handig om het deelonwerp te vinden).

• Iedere alinea heeft altijd een kernzin. Dat is een zin die het beste aangeeft waarover de alinea gaat.
  Meestal de eerste, tweede of laatste zin.

Leg in eigen woorden uit wat een deelonderwerp is.

Deelonderwerpen

• In een tekst kunnen verschillende dingen over een onderwerp gezegd worden.

• Deze kleinere aspecten van het onderwerp zijn deelonderwerpen.

• Meestal wordt er in één alinea één deelonderwerp behandeld.
• Soms staan er tussenkopjes boven een nieuw deelonderwerp.

Deelonderwerpen

• Als je heel snel wilt weten wat de deelonderwerpen in een tekst zijn, dan lees je een tekst globaal.

• Bij globaal lezen lees je alleen de eerste en de laatste zin van elke alinea.

Wat is geen manier op een tekst in te leiden?

1. Een samenvatting geven.
2. Het onderwerp introduceren.
3. Een vraag stellen.
4. Een anekdote vertellen

Inleiding, middenstuk en slot

De inleiding is het eerste deel van een tekst. Daarin staat kort waar de tekst over gaat.

De inleiding van een tekst:

• Bestaat meestal uit één of twee anlinea's.
• Heeft vaak een van de volgende functies:

1. Zeggen waar de tekst over gaat (onderwerp aankondigen).
2. Je nieuwsgierig maken door een kort, grappig of bijzonder verhaaltje te vertellen.
3. Een probleem geven / een vraag stellen.
4. De aanleiding voor het schrijven van de tekst noemen.

Inleiding, middenstuk en slot

• Het middenstuk is het langste deel van de tekst.
• Het middenstuk bevat de meeste informatie.
• Verschillende deelonderwerpen.

Welke functie kan een slot niet hebben?

1. Een samenvatting geven.
2. Een advies geven.
3. Een oproep doen.
4. Een probleem geven.

Inleiding, middenstuk en slot

In het slot wordt vaak het belangrijkste van de tekst in het kort herhaald. Er is dan sprake van een van de volgende functies:

• Een conclusie geven
• Een samenvatting geven

Andere functies die een slot kan hebben zijn:

• Een oproep doen
• Een advies geven
• Een afweging maken
• Een waarschuwing geven
• Een verwachting/toekomstvisie uitspreken

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je welke 6 tekstdoelen en -soorten er zijn.

• kun je de functies van een inleiding en een slot herkennen en benoemen.

• kun je het onderwerp en de deelonderwerpen in een tekst vinden en benoemen. 

• kun je uitleggen en herkenen hoe teksten zijn opgebouwd.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Lees de tekst.

Wat is het
doel van de tekst?

1. informeren
2. amuseren
3. Overtuigen
4. Activeren

Leg uit waarom dit een amuserende tekst is.

Lees de tekst.

Wat is het doel van de tekst?

1. informeren
2. amuseren
3. overtuigen
4. activeren

Wat kun je van deze informatie leren?