VOORBEREIDING_TOETS_LEERDOELENKAART_4 en 5

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3,4

VOORBEREIDING

LEERDOELENKAART 

4 en 5

Ik kan uitleggen of een proces een chemische reactie is en waarom. (R/T)

Bij de verbranding van papier ontstaat een zwart vaste stof, een brandbare walm en een vloeistof.

• chemische reactie
• de beginstoffen verdwijnen en er ontstaan nieuwe stoffen

Ik kan uitleggen of een proces een chemische reactie is en waarom. (R/T)

Bij de verbranding van papier of een koolwaterstof ontstaat een zwart vaste stof, een brandbare walm en een vloeistof.

• chemische reactie
• de beginstoffen verdwijnen en er ontstaan nieuwe stoffen

Bij de ontleding van water ontstaat er waterstof en zuurstof.

• chemische reactie
• de beginstoffen verdwijnen en er ontstaan nieuwe stoffen

Ik kan reactieschema's opstellen met de bijbehorende fases. (T)

Bij de verbranding van vast fosfor ontstaat de vaste stof difosforpentaoxide.

• Reactieschema:
• fosfor (vast) + zuurstof (gas) --> difosforpentaoxide (vast) 
• fosfor (s) + zuurstof (g) --> difosforpentaoxide (s)

Ik kan reactieschema's opstellen met de bijbehorende fases. (T)

Bij de verbranding van vast fosfor ontstaat de vaste stof difosforpentaoxide.

• Reactieschema:
• fosfor (vast) + zuurstof (gas) --> difosforpentaoxide (vast) 
• fosfor (s) + zuurstof (g) --> difosforpentaoxide (s)

Bij de ontleding van kopersulfide ontstaat er koper en zwavel.

• Reactieschema:
• kopersulfide (vast) --> koper (vast) + zwavel (vast)
• kopersulfide (s) --> koper (s) + zwavel (s)

Ik kan reactievergelijkingen kloppend maken. (T)

Bij de verbranding van vast fosfor ontstaat de vaste stof difosforpentaoxide.

• Reactievergelijking:
• P (s) + O₂ (g) --> P₂O₅ (s)
• 4 P (s) + 5 O₂ (g) --> 2 P₂O₅ (s)

Ik kan reactievergelijkingen kloppend maken. (T)

Bij de verbranding van vast fosfor ontstaat de vaste stof difosforpentaoxide.

• Reactievergelijking:
• P (s) + O₂ (g) --> P₂O₅ (s)
• 4 P (s) + 5 O₂ (g) --> 2 P₂O₅ (s)

Bij de ontleding van glucose ontstaat koolstof, waterstof en zuurstof.

• Reactievergelijking:
• C₆H₁₂O₆ (s) --> C (s) + H₂ (g) + O₂ (g)
• C₆H₁₂O₆ (s) --> 6 C (s) + 6 H₂ (g) + 3 O₂ (g)

Ik kan reactievergelijkingen kloppend maken. (T)

Geef de verbranding van biodiesel (C19H34O2) .

• Reactievergelijking:
• C₁₉H₃₄O₂ (l) + O₂ (g) --> CO₂ (g) + H₂O (g)
• 2 C₁₉H₃₄O₂ (l) + 53 O₂ (g) --> 38 CO₂ (g) + 34 H₂O (g)

Ik kan uitleggen om welk reactietype het gaat en waarom (ontleding, vorming, verbranding, of iets anders). (R)

zilverchloride (s) --> zilver (s) + chloor (g)

• ontleding
• 1 beginstof

Ik kan uitleggen om welk reactietype het gaat en waarom (ontleding, vorming, verbranding, of iets anders). (R)

zilverchloride (s) --> zilver (s) + chloor (g)

• ontleding
• 1 beginstof

waterstof (g) + zuurstof (g) --> water (g)

• vorming (synthese)
• 1 reactieproduct

Ik kan uitleggen om welk reactietype het gaat en waarom (ontleding, vorming, verbranding, of iets anders). (R)

zilverchloride (s) --> zilver (s) + chloor (g)

• ontleding
• 1 beginstof

waterstof (g) + zuurstof (g) --> water (g)

• vorming (synthese)
• 1 reactieproduct

methaan (g) + zuurstof (g) --> koolstofdioxide (g) + water (g)

• verbranding
• Er wordt zuurstof aantoegevoegd.

Ik kan uitleggen om welke soort ontleding het gaat en waarom (elektrolyse, fotolyse of thermolyse). (R)

Als je een elektrische stroom op water zet ontstaat er waterstof en zuurstof.

• elektrische stroom = elektrolyse

Ik kan uitleggen om welke soort ontleding het gaat en waarom (elektrolyse, fotolyse of thermolyse). (R)

Als je een elektrische stroom op water zet ontstaat er waterstof en zuurstof.

• elektrische stroom = elektrolyse

Als je licht op zilverchloride laat vallen ontstaat er zilver en chloor.

• licht = fototyse

Ik kan uitleggen om welke soort ontleding het gaat en waarom (elektrolyse, fotolyse of thermolyse). (R)

Als je een elektrische stroom op water zet ontstaat er waterstof en zuurstof.

• elektrische stroom = elektrolyse

Als je licht op zilverchloride laat vallen ontstaat er zilver en chloor.

• licht = fototyse

Als hout gaat verhitten ontstaat er koolstof, water en een brandbare walm.

• verhitten = warmte = thermolyse

Ik kan uitleggen om welk energie-effect het gaat (endotherm of exotherm) en waarom. (R)

Ontledingsreacties

• endotherm
• continue energie toevoegen
• Bij het verhitten van .... 

Ik kan uitleggen om welk energie-effect het gaat (endotherm of exotherm) en waarom. (R)

Ontledingsreacties

• endotherm
• continue energie toevoegen
• Bij het verhitten van .... 

Verbrandingsreacties

• exotherm
• energie komt vrij
• Bij de verbranding / reactie met zuurstof ....

Ik kan uitleggen om welk energie-effect het gaat (endotherm of exotherm) en waarom. (R)

Fase overgangen 

• De rode fase overgangen zijn endotherm.
• De blauwe overgangen zijn exotherm

Ik ken de branddriehoek en kan de drie factoren voor een brand benoemen en uitleggen. (R)

• brandstof
• zuurstof
• ontbrandingstemperatuur: de minimale temperatuur die er nodig is om een stof te laten branden

Ik kan uitleggen op welke wijze een brand geblust moet worden en waarom. (R)

Om een brand te blussen moet je 1 van de drie factoren weghalen.

• brandstof: gaskraan dicht, geen brandstof toe voegen, uit laten branden, brandgang aanleggen.
• zuurstof: luchtregelring dichtdraaien, deksel op de pan, blusdeken, bluszand.
• ontbrandingstemperatuur: blussen met water, hierdoor wordt de ontbrandingstemperatuur verhoogd, zodat de stoffen niet meer in de brand kunnen vliegen.

Ik kan uitleggen wat het verschil is tussen een volledige en een onvolledige verbranding. (R)

Bij een volledige verbranding is er voldoende / overmaat zuurstof aanwezig.

• Bij de volledige verbranding van koolstof, waterstof, zwavel ontstaat er koolstofdioxide, water en zwaveldioxide.
• koolstofdioxide aantonen met kalkwater: helder/troebel
• water aantonen met kopersulfaat: wit/blauw
• zwaveldioxide aantonen met joodwater: geel / kleurloos

Ik kan uitleggen wat het verschil is tussen een volledige en een onvolledige verbranding. (R)

Bij een onvolledige verbranding is er te weinig / onvoldoende / ondermaat zuurstof aanwezig.

• Bij de onvolledige verbranding van koolstof, waterstof, zwavel ontstaat er koolstof (dit is rook bij een brand) en/of koolstofmonoxide, water en zwavelmonoxide.
• koolstofmonoxide = sluipmoordenaar, geurloos

Ik kan uitleggen hoe een explosie kan plaatsvinden. (R)

Een explosie is een zeer snelle verbranding.

• Bij een explosie ontstaan gassen die enorm snel uitzetten.
• Brandstof en zuurstof reageren in bepaalde verhouding.
• Percentages van brandstof en zuurstof: explosiegrens

Ik kan uitleggen hoe een explosie kan plaatsvinden. (R)

Een explosie is een zeer snelle verbranding.

• Bij een explosie ontstaan gassen die enorm snel uitzetten.
• Brandstof en zuurstof reageren in bepaalde verhouding.
• Percentages van brandstof en zuurstof: explosiegrens

Ik kan uitleggen wat fossiele brandstoffen zijn en welke effecten deze op het milieu hebben. (R)

Fossiele brandstoffen zijn versteende resten van dieren en planten, waaruit aardgas, aardolie of steenkool en bruinkool ontstaan.

• Fossiele brandstoffen bestaan voornamelijk uit koolwaterstoffen.
• Koolwaterstoffen bevatten de elementen koolstof en waterstof, en soms ook zwavel.
• Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt koolstofdioxide vrij wat zorgt voor de opwarming (broeikaseffect) van de aarde.

Ik kan uitleggen wat fossiele brandstoffen zijn en welke effecten deze op het milieu hebben. (R)

• Als er zwavel in de fossiele brandstof zit dan kan er ook zwaveldioxide ontstaan en dat zorgt voor zure regen.
• Ook bij de verbranding van stikstof (N₂) uit de lucht ontstaat zure regen.

Ik kan uitleggen wat fossiele brandstoffen zijn en welke effecten deze op het milieu hebben. (R)

Nu heb je twee soorten broeikaseffecten:

1. natuurlijk: CO₂ dat ontstaat door verbranding van hout, biodiesel of andere natuurlijke producten.
2. verstekt: CO₂ dat ontstaat door de mens: verbranding van fossiele brandstoffen

In beide gevallen zorgt de CO₂ voor dat de aarde een temperatuur heeft tussen de -30 en + 20. Het versterkte zorgt voor extra opwarming van de aarde.

Ik kan uitleggen wat fossiele brandstoffen zijn en welke effecten deze op het milieu hebben. (R)

Nu heb je twee soorten broeikaseffecten: