2.3 onrust in de nederlanden

2. 3 onrust in de Nederlanden
1 / 24
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolhavoLeerjaar 2

This lesson contains 24 slides, with text slides and 1 video.

time-iconLesson duration is: 60 min

Items in this lesson

2. 3 onrust in de Nederlanden

Slide 1 - Slide

This item has no instructions

Lesdoel:

- Waardoor ontstond er in de 16e eeuw grote onrust in de Nederlanden?

Slide 2 - Slide

This item has no instructions

De Nederlandse Opstand
De Spaanse koning Karel V (1500-1558) was de heer van de Nederlanden. Onder zijn leiding waren er een aantal problemen ontstaan:

Slide 3 - Slide

This item has no instructions

De Nederlanden onder Karel V
  • De Nederlanden waren 17 lossen gewesten met Karel V als landsheer.
  • Verkregen door: huwelijkspolitiek, voorouders en oorlogen.
  • De zuidelijke gewesten waren de rijkste met grote handelssteden zoals Brugge, Antwerpen en Brussel met veel nijverheid en handel.
  • De Nederlanden: geen eenheid, maar losse gewesten die elk eigen regels, privileges, rechtspraak en bestuur hadden .

Slide 4 - Slide

This item has no instructions

Het bestuur van de Nederlanden
- Ieder Gewest: eigen regels en gewoonten.
Aan geld komen (voor voeren oorlog) landheren met ieder gewest onderhandelen voor belasting. Gewestelijke staten:
- voornaamste edelen, geestelijken eb afgevaardigden van de steden.

Pas als de landheer hun oude privileges wilde bevestigen, waren de staten bereid belasting te betalen.

Slide 5 - Slide

This item has no instructions

Karel V: ook keizer van Heilig Roomse/ Duitse Rijk en koning van Spanje.

Verbleef in het buitenland.
Vertegenwoordiging door landvoogd(es)

Binnen ieder gewest benoemde Karel een Stadhouder als plaatsvervanger.

Slide 6 - Slide

This item has no instructions

Centralisatie van het bestuur
  • Voor een koning was het niet handig dat elke stad zijn eigen wetten en regels had. 
  • Waarbij steeds vanuit één plaats (Brussel) wordt geregeerd noemen we centralisatie. 
  • Hoe zorgde Karel V voor centralisatie?
  1. Staten-Generaal werd ingesteld
  2. Hoogste rechtbank in Mechelen voor hele Nederlanden
  3. Rechters en ambtenaren werden aangesteld op basis van opleiding, dus niet meer door te erven (edelen bang om hun inkomsten en macht te verliezen, burgers: deze nieuwigheid in strijd met hun privileges)
Vele gewesten vonden de centralisatie van Karel V maar niks. Ze wilden dat oude privileges en wilden het gewest zelf besturen. 

Slide 7 - Slide

This item has no instructions

De situatie in 1566
Edelen
Door de centralisatie bepaalde de landvoogdes Margaretha van Parma zonder overleg. De edelen verloren hierdoor hun macht
Rijke burgers
Door de centralisatie hadden de rijke burgers ook minder invloed op het bestuur van de gewesten.
Armoede/honger
Veel arbeiders en ambachtsleiden verdienden maar weinig geld. Ook mislukten de oogsten waardoor er weinig voedsel was.
Protestantisme
Veel mensen waren katholiek, maar er waren aardig veel protestanten. De katholieken vonden dat protestanten veel te hard werden aangepakt (onterecht).

Slide 8 - Slide

This item has no instructions

Godsdienstige wetten tegen de protestanten= plakkaten
  • Karel V was katholiek en wilde ook dat iedereen dat was in zijn rijk.
  • Invoering plakkaten: tegen ketters.  1550: Bloedplakkaat, altijd doodstraf protestanten.
  • Gewesten en stadsbesturen moesten de plakkaten uitvoeren, volgens hen zijn deze in strijd met hun privileges en dus werden ze vaak niet uitgevoerd=> In strijd met het particularisme.

Slide 9 - Slide

This item has no instructions

Filips II werd landsheer over de Nederlanden en koning van Spanje in 1555 na aftreden vader Karel V
  • Halfzus Margaretha van Parma landvoogdes na vertrek Filips II naar Spanje. 1559
  • Filips  II ging bestuur nog meer centraliseren: verbood Staten-Generaal.
  • Streng katholiek en wilde dat Bloedplakkaat werd uitgevoerd. De inquisitie ging hierop toezien.
  • Godsdienstvervolgingen zorgden voor steeds meer onrust, ook onder de gematigde katholieken.

Slide 10 - Slide

This item has no instructions

Bestuur in Nederland 
Filips II wilde centraal bestuur

Landvoogdes Margaretha van Parma 'heerste' over Nederland. 

Ketters werden vervolgt.

Slide 11 - Slide

This item has no instructions

 2.4 De Opstand breekt uit

Slide 12 - Slide

This item has no instructions

Lesdoel:
- Hoe leidde de onrust in de Nederlanden tot de Opstand

Slide 13 - Slide

This item has no instructions

Het smeekschrift aangeboden aan Margareta van Parma
1566: 300 edelen komen aan het hof van de landvoogd

Slide 14 - Slide

This item has no instructions

Oorzaak tot aanleiding
  • Nederlandse edelen vroegen om het stopzetten van de vervolgingen van protestanten, dit gebeurde door het Smeekschrift der edelen aan te bieden aan de landvoogdes.
  • Margretha accepteerde dit smeekschrift en de vervolgingen werden tijdelijk gestaakt.

Slide 15 - Slide

This item has no instructions

Door het Smeekschrift werden de plakkaten gematigd




Protestanten vernielen kerken om afgoderij, beelden en schilderijen. Beeldenstorm





Protestanten houden hagenpreken




Slide 16 - Slide

This item has no instructions

De Beeldenstorm
De Beeldenstorm 1566 brak uit na een
hagenpreek over heiligenbeelden 
in de kerk. Leek op afgoderij. 

Boze gelovigen vernielden de beelden 
van een nabijgelegen kerk. Daarna
verspreidde de Beeldenstorm zich over
Brabant en Holland.

Slide 17 - Slide

This item has no instructions

De komst van Alva
  • Filips II vindt dat er harde maatregelen moet worden genomen en vertrouwd de Nederlandse edelen niet meer
- Willem v Oranje: stadhouder Holland, Zeeland, Utrecht: Mild naar protestanten
  • Hij stuurt zijn beste veldheer! Alva
  • Willem v Oranje vlucht naar DUI
  • Alva stelt Raad van Beroerten op. Speciale rechtbank die daders van beeldenstorm moest bestraffen.
  • Alva herstelt de orde, door velen gehaat.

Slide 18 - Slide

This item has no instructions

Komst van Fernando Ãlvarez de Toledo
Bijnamen zijn 'de IJzeren Hertog' en 'Hertog van Alva.'

Oude man: 60 jaar! Beste Spaanse veldheer van Filips II. Willem van Oranje voelde het al aankomen, en vluchtte weg.

Bloedraad: Iedereen werd direct ter dood veroordeeld. Heet ook wel Raad van Beroerten. (speciale rechtbank)

Slide 19 - Slide

This item has no instructions

Oorlog in de Nederlanden
Willem v Oranje: gevlucht naar Dillenburg
- opgevoed aan hof van Kaerl V: trouwe vazal van hem en Filips II.

Raad van beroerten: al zijn bezittingen in NL afgenomen. (was rijkste edelman van NL)

1568: met leger NL binnengevallen. 
Pamfletten: Willem wilde NL bevrijden van tiran Alva. Inval mislukte.



Slide 20 - Slide

This item has no instructions

Watergeuzen

1572 opnieuw inval. Mislukte weer.

Watergeuzen waren protestanten die vanaf zee de Spanjaarden aanvielen.

April 1572 eerste overwinning: verovering van Den Briel.

Steden in Holland en Zeeland sloten zich aan bij Willem.

Daarna bevrijdden ze namens Willen van Oranje nog meer steden.

Slide 21 - Slide

This item has no instructions

Slide 22 - Video

This item has no instructions

Tiende Penning (1569)
Karel V 
Karel V
Alva voerde drie belastingen in: 


Honderdste Penning: eenmalige belasting van 1% op alle bezittingen van roerende en onroerende aard (vgl. ozb) 
- Twintigste Penning: omzetbelasting van 5% op de verkoopprijs van onroerende goederen (huizen, landgoederen, enz.) (vgl. overdrachtsbelasting)
- Tiende Penning: omzetbelasting van 10% op de verkoop van roerende goederen (eten en drinken, kleding enz.) (vgl. btw)


Slide 23 - Slide

In werkelijkheid is de Tiende Penning van Alva nooit geheven, maar gedurende twee jaar afgekocht voor een bedrag van twee miljoen gulden
Velen boos over invoering Tiende penning.

Staten Holland en Zeeland benoemden Willen weer tot stadhouder.

Alva zet tegenaanval in:
- belegering van opstandige steden
- soldaten toestemming om te plunderen.

Vele steden bang. Gaven zich snel over. 

Opstandelingen gebruikten de bloedbaden in hun propaganda tegen SP.

Alkmaar besloot zich niet over te geven. 
1574 Leiden bevrijdt door watergeuzen: keerpunt in de oorlog!

De opstand leek geen hopeloze zaak meer.

Slide 24 - Slide

This item has no instructions