OAHJK 2

• Onderwijs aan het jonge kind
• HBO
• Studiejaar 1

Onderwijs aan het jonge kind - College 2 - PABO 1, 2016-2017

Maarten Molenkamp

[e-mail]

Terugblik

Wat weet je nog van de vorige keer?

Wat weet je nog van het vorige college?

Wat gaan we vandaag doen?

Doelen van de les

Introductie

Voorkennis activeren

Belang van spel

Spel en speelwerelden

Ontwikkelingsmateriaal

Huiswerk

Evalueren

Doelen van de les

1. Aan het eind van dit college kennen de studenten de speelwerelden van Vermeer en kunnen verschillende soorten spel onderscheiden.
2. Aan het eind van dit college kunnen de studenten verschillende soorten spel- en ontwikkelingsmateriaal van elkaar onderscheiden en inventariseren wat er aanwezig moet zijn in welke hoeken in een kleutergroep.
   

Spel

Opdracht: Wat zie je voor kenmerken van spel?

Werkvorm: Tweepraat

Wat leren kleuters van dit materiaal?

Wat leren kleuters van dit materiaal?

Belang van spel

Spel is leidende activiteit in de ontwikkeling van jonge kinderen

• Kinderen hebben op verschillende momenten in hun ontwikkeling een grote voorkeur voor een bepaald type activiteiten.
  
• Spelen is voor jonge kinderen de meest voorkomende activiteit. Hierin ontwikkelen zij hun taal, sociale vaardigheden en denkvermogen.
  

Wat is spel

• Is prettig 
  
• Betekent vrijheid van handelen/ handelingsvrijheid 
  
• Kent ook regels 
  
• Is altijd vrijwillig 
  
• Is een open of flexibele activiteit 
  
• Intensief betrokken/ gaan er helemaal in op (Janssen-Vos, 2004) 
  

Spellen

• Aan spelregels gebonden
  
• Speciale bedoeling en gebruiksaanwijzing
  
• Spelelement voorop
  

Ontwikkelingsmateriaal

• Aan spelregels gebonden
  
• Speciale bedoeling en gebruiksaanwijzing
  
• Gaat om verkapt leerdoel
  

Ontwikkelingsmateriaal (1)

“Ontwikkelingsmaterialen zijn hulpmiddelen die in het onderwijs gebruikt worden om ontwikkelingsprocessen van jonge kinderen zo optimaal mogelijk te beïnvloeden”. (Janssen Vos & Den Dikken, 1997).

Kinderen ontdekken al spelend de systematiek, en leren dit via herhaald oefenen te beheersen. Bij ontwikkelingsmateriaal staat het doel meer centraal dan bij speelgoed, maar het materiaal draagt vooral bij tot de brede ontwikkeling.

Voorwaarden werken met ontwikkelingsmateriaal (Poel & Blokhuis, 2009): visueel aantrekkelijk, compleet zijn en heel (niet kapot),  duidelijke regels én structuur en minimale inmenging van buitenaf

Ontwikkelingsmaterialen kunnen één of meerdere ontwikkelingsdoelen dienen:

Concentratie. grove/fijne motoriek, ruimtelijk inzicht, oog-hand coördinatie, zelfstandigheid, waarneming, ordenen, sorteren, associëren en groeperen, probleemoplossend denken, korte termijngeheugen, tellen, lezen, luisteren en schrijven/tekenen, oriëntatie van ruimte, tijd en wereldverkenning

Ontwikkelingsmateriaal (2)

Het ontwikkelingsmateriaal wordt ingedeeld naar aanleiding van vier materiaalkenmerken:

1. Vormgevende materialen (Materialen om te tekenen en te schilderen, bijv. werken met papier, materialen voor knutselen en timmeren)
2. Ongevormde materialen (Materialen die het kind zelf kan vasthouden, water, zand en klei. Het materiaal heeft nog geen vorm. Kinderen kunnen het kapotmaken zonder consequenties)
3. Constructie- en compositiematerialen (Materialen uit lossen onderdelen waarmee een constructie wordt gemaakt.)De materialen worden opgedeeld worden in drie onderdelen: Bouwmaterialen, constructiematerialen en mozaïekmateriaal 
4. Speelleermaterialen (Materialen met een duidelijk doel voor ogen. Het kind leert in de vorm van een spel.) Voorbeelden van speelleermaterialen: Lotto’s, puzzels, memory en domino.
   

Opdracht 1

Onderzoek in een groepje ontwikkelingsmateriaal. 

Gebruik het werkblad.

Presenteer jullie bevindingen aan de groep

Schriftelijke opdracht (3)

Opdracht​ ​3:​ ​Ontwikkelingsmaterialen

Ontwikkelings- en spelmateriaal wordt gezien als een hulpmiddel om het ontwikkelingsproces van leerlingen optimaal te beïnvloeden. Het materiaal heeft een bepaalde noodzaak. Het kind ontwikkelt zich als het actief en handelend bezig is. Met het materiaal kan het kind zelfstandig aan de slag gaan. Er wordt automatisch gewerkt aan de brede en specifieke ontwikkeling van het kind.

Opdracht​: Zoek in de kleutergroep vier verschillende spellen en vier verschillende

speelleermaterialen (ontwikkelingsmateriaal).

Bekijk dit en experimenteer er zelf mee. Vul voor elk van deze vier speelleermaterialen een werkblad in. Zie bijlage 2 voor een voorbeeldblad (maak vier kopieën van deze bijlage, voor elk materiaal één). Wat is het voornaamste doel van spellen en wat is het doel van speelleermaterialen? De ingevulde werkbladen voeg je toe in de bijlage

Hoeken

Kinderen ontdekken al spelend de systematiek, en leren dit via herhaald oefenen te beheersen. Bij ontwikkelingsmateriaal staat het doel meer centraal dan bij speelgoed, maar het materiaal draagt vooral bij tot de brede ontwikkeling.

Voorwaarden werken met ontwikkelingsmateriaal (Poel & Blokhuis, 2009): visueel aantrekkelijk, compleet zijn en heel (niet kapot),  duidelijke regels én structuur en minimale inmenging van buitenaf

Ontwikkelingsmaterialen kunnen één of meerdere ontwikkelingsdoelen dienen:

Concentratie. grove/fijne motoriek, ruimtelijk inzicht, oog-hand coördinatie, zelfstandigheid, waarneming, ordenen, sorteren, associëren en groeperen, probleemoplossend denken, korte termijngeheugen, tellen, lezen, luisteren en schrijven/tekenen, oriëntatie van ruimte, tijd en wereldverkenning

Wat is het doel van deze hoek?

Schriftelijke opdracht (4)

Opdracht​ ​4:​ ​Inventarisatie​ ​hoeken​ ​en​ ​materialen

In een onderbouwlokaal zijn diverse ‘hoeken’ te vinden. Er zijn bijvoorbeeld de huishoek,  zand-/waterhoek, bouwhoek, constructiehoek, knutselhoek, lees-/schrijfhoek, hoek voor speelleermateriaal. Deze ‘hoeken’ (soms is het een tafel met materialenkast) en de daarbij behorende materialen zijn gericht op verschillende aspecten van de ontwikkeling. 

Opdracht​: Bekijk op je stageschool de aanwezigheid van de verschillende ‘hoeken’ en  inventariseer de daarbij behorende materialen (Gebruik hiervoor de formulieren uit bijlage 1 ‘Inventarisatie hoeken en materialen’). Bezin je op het doel​ ​van​ ​de​ ​leerkracht​ en de betekenis​ ​voor​ ​leerlingen.​ ​Bestudeer ook de literatuur (bijvoorbeeld H5 ‘Het begin met 

kijken en luisteren’): Welke overeenkomsten en verschillen zie je? Beschrijf dit in je verslag

Speelwerelden van Vermeer

Vermeer heeft haar indeling in spelcategorieën gebaseerd op de wijze waarop het kind in contact treedt met het spelmateriaal of de medespeler.

Vermeer groepeert de spelvormen in de volgende categorieën:

1. De speelwereld als lichamelijke wereld

2. De speelwereld als hanteerbare wereld

3. De speelwereld als esthetische wereld 

4. De speelwereld als illusieve wereld

De lichamelijke wereld 

(vanaf 5 maanden)

Kinderen spelen sensopathisch spel: het lichamelijk ervaren van het materiaal.

Bij sensomotorisch spel (ook wel oefenspel genoemd): beweging! 

De hanteerbare wereld 

(vanaf 10 maanden)

Al explorerend ontdekken kinderen wat ze kunnen doen met speelgoed. Ze spelen hanterend spel: ze gebruiken het speelgoed waar het voor is.

http://www.slo.nl/downloads/archief/spel_deel_1_theoretisch_kader.pdf/

De esthetische wereld 

(vanaf 18 maanden)

Bij esthetisch spel staat het mooi ordenen en vormgeven voorop.

De illusieve wereld 

(vanaf 2 jaar)

Kinderen spelen verbeeldend spel. Al spelend vertonen kinderen hun eigen verbeeldingswereld. Ze imiteren dat wat ze hebben gezien en meegemaakt en dat wat ze zouden willen meemaken. Al spelend verwerken ze hun opgedane ervaringen en emoties. Dit spel wordt ook wel rollenspel of symbolisch spel genoemd. Rollenspel is de hoogste vorm van spel.

Jonge kinderen kunnen binnen hun eigen scriptkennis het perspectief van een ander zien!

1. Scripts
2. Theory of knowledge
3. Theory of Mind
4. Scripting

Helpen kinderen bij het aanpassen en het zich eigen maken van nieuwe gebeurtenissen

1. Scripts
2. Theory of knowledge
3. Theory of Mind
4. Scripting

Uit hoeveel speelwerelden bestaat de indeling van Vermeer?

1. 4
2. 3
3. 7
4. 5

Jonge kinderen leren door:

1. vastgesteld programma
2. onderzoeken
3. spel
4. ad hoc

Kunnen zich niet verplaatsen in het perspectief van de ander

1. Cognitief perspectief
2. Emotioneel egocentrisme
3. Intuitief egocentrisme
4. Cognitief egocentrisme

Gaat om verkapt leerdoel

1. Speelleermateriaal
2. Spel
3. Mesodoelen
4. Bouwhoek

Wat is spel?

1. Is prettig
2. Is een open of flexibele activiteit
3. Is bijna altijd vrijwillig
4. Kent geen regels

Afsluiting

Verwerking opdracht 3+4: Interview

Doorlezen H5: Het begint met kijken en luisteren.