KT1 Module 4 Les 3 Hormonen

• Anatomie Fysiologie Pathologie
• MBO
• Studiejaar 2

Hormonen

Anatomie, Fysiologie en Pathologie

Les 2

Periode 4

BBL

Na de les

- ken je de belangrijkste hormoonklieren, hormonen en functie in het lichaam

- weet je wat veel voorkomende ziekten zijn aan het hormoonsysteem en stofwisseling

- ken je de bijbehorende geneesmiddelen 

Lesindeling

1. Welkom + Osiris
2. Vorige les 
3. Lesindeling en Lesdoelen 
4. Theorie Hormoonstelsel 
5. Zelf aan de slag 
6. Nabespreken 
7. Afsluiting + huiswerk
   

Hormonen

-Speciale stoffen, signaal stoffen, die in kleine hoeveelheden in het bloed zitten.

-Het zijn chemische boodschappen die er wat langer over doen om op de plaats van bestemming te komen dan de elektrische stroompjes die via zenuwbanen worden gestuurd.

 -Ze beïnvloeden de stofwisseling en functies van organen. Eigenlijk het ‘bewakingssysteem’ van ons lichaam

De werking in het kort

Endocrien of Exocrien.

Hormonen zijn stoffen die het lichaam zelf maakt. De meeste hormonen zijn eiwitten. Een bepaald hormoon heeft specifieke invloed op lichaamscellen. Hormonen worden geproduceerd vanuit klieren met interne secretie. 

Transport en werking hormonen

Via transporteiwitten (steroïdhormonen) of vrij stromend (eiwithormonen) in het plasma

Of een cel reageert op hormoon hangt af van:

aanwezigheid van voldoende receptoren in celmembraan;

de gevoeligheid van de cel voor de signalen die het hormoon veroorzaakt in het celmembraan;

Hormoonklieren 

Endocriene klier: afgifte aan het bloed. 

Een klier die zowel endocrien als exocrien is, is de alvleesklier; het endocriene gedeelte maakt het hormoon insuline, dat aan het bloed wordt afgegeven, het exocriene gedeelte maakt darmsap.

Exocriene klier: afgifte via afvoergang (bijv. zweetklier en traanklier)

Exocriene klier: afgifte via afvoergang waardoor hun producten naar de bestemde plaats worden geleid. Bijv. traanklier, zweetklier.

Eierstok

Testikel

Pijnappelklier (hersenen)

Bijnieren

Hypofyse

Schildklier

Zwezerik

Hypothalamus en Hypofyse

Hypothalamus: De 'baas'

• Regelt het autonome zenuwstelsel (onbewuste processen)
• Bijvoorbeeld temperatuur, honger- en dorstgevoel, dag- en nachtritme (de biologische klok), de emoties en het geheugen. 
  
• Zet als het ware de Hypofyse aan het werk.

Hypofyse: De 'onderbaas'

• Regelt lichaamsfuncties door afscheiden van hormonen
• Verbonden via hypofysesteel aan de hypothalamus

De hypothalamus en de hypofyse zijn met de hypofysesteel met elkaar verbonden. De hypothalamus 'meet' of er voldoende van een bepaald hormoon in het bloed aanwezig is. Wanneer het lichaam meer of minder van een bepaald hormoon nodig heeft, geeft de hypothalamus de hypofyse een seintje. Dat gaat met behulp van hormonen.

Hypofyse

Hypofyse: 

• Produceert 8 verschillende hormonen
• Bestaat uit een voorkwab en een achterkwab

Voorkwab: Endocrien weefsel (gespecialiseerd in één/meer hormonen)

• 7 verschillende hormonen (TSH, ACTH, LH, FSH, GH, PRL)

Achterkwab: Neurosecretoire cellen (gespecialiseerde zenuwcellen)

• 2 hormonen (Oxytocine en ADH/vasopressine)

Op de volgende dia's meer uitleg

De schildklier = 'glandula thyroidea'

D.m.v. hormonen regelt de schilklier de stofwisseling. Zij kan deze vertragen of versnellen.

Schildklier is vlindervormig, ongeveer 5 cm groot en ligt om de luchtpijp heen gevouwen

Schildklier

Schildklier: Thyroïd

• Belangrijk voor energiebalans in lichaam
• Reguleert hartslag
• Zorgt voor balans in bloeddruk
• Zorgt voor goede spijsvertering
• Regelt lichaamstemperatuur

Schildklier produceert zelf: T3, T4 en calcitonine

Schildklier is vlindervormig, ongeveer 5 cm groot en ligt om de luchtpijp heen gevouwen

 T3 (tri-joodthyronine) en T4 (tetra-joodthyronine,

Tekening op bord

Hypofyse-TSH-Schildklier-Thyroxine (FT4 in het bloed) 

Schildklierhormonen

T3 en T4: 3 of 4 jodiumdeeltjes 
T4: inactief > Omzetting naar T3: actief

• Verhogen de snelheid van de stofwisseling
    Bijvoorbeeld: Hartslag, temperatuur, spijsvertering
• Stimuleren de celgroei door aanmaak van eiwitten
• Ontwikkeling van zenuwstelsel (hersenen)

De productie hiervan hangt af van de concentratie TSH en jodium in het bloed (daarom zit er in brood bijna altijd jodiumzout...).

Schildklierhormonen (2)

Calcitonine (en Parathyroïdhormoon PTH): Regelen de calciumbalans 

Calcitonine: bij teveel calcium

• Remt botafbrekende cellen: minder calcium in bloed
• Stimuleert nieren tot uitscheiden van calcium: minder calcium in bloed

Parathyroïdhormoon (PTH door bijschildklier): bij te weinig calcium

• Stimuleert aanmaak botafbrekende cellen: meer calcium in bloed
• Stimuleert nieren tot heropname van calcium: meer calcium in bloed

Vertraagde hartslag
Ongewenste gewichtstoename
Obstipatie

Of juist...

De ziekte van Graves is een auto-immuunziekte die ervoor zorgt dat de schildklier te hard werkt (een hyperthyreoïdie). Dit ziektebeeld komt vooral bij vrouwen voor. Antistoffen tegen de schildklier zorgen ervoor dat de schildklier harder gaat werken. Hierdoor stijgt het schildklierhormoon FT4 in het bloed. Als reactie hierop maakt de hypofyse minder TSH (thyroïdstimulerend hormoon). Als het FT4 te veel stijgt krijgt de patiënt klachten

Levothyroxine wordt voorgeschreven bij patiënten met een hypothyreoïdie. 
Het aanvullen van een lichaamseigen stof met behulp van medicijnen heet substitutietherapie. 

Thyroxine wordt door de schildklier gemaakt. 

Subklinische hypo-/hyperthyreoïdie

Subklinisch betekent eigenlijk > het speelt al wel maar er zijn nog geen klachten.

Hyperthyreoïdie: TSH verlaagd, FT4 normaal.

Hypothyroïdie: TSH verhoogd, FT4 normaal.

Hormonale substitutietherapie (HST) is een hormoonbehandeling. De therapie vervangt de hormonen die een vrouw voor de overgang in grotere hoeveelheden had

Hashimoto en Graves

Ziekte van Hashimoto:

• Te weinig schildklierhormoon (hypothyreoïdie), door tekort aan jodium of auto-immuunziekte
  

Symptomen :

• Alles op een laag pitje (snel koud, moe, traag, gewichtstoename, droge huid, haarverlies), struma

Toedienen van levothyroxine

Ziekte van Graves:

• Teveel schildklierhormoon (hyperthyreoïdie) door auto-immuunziekte> zetten schildklier aan tot hogere productie schildklierhormoon
  

Symptomen:

• Alles op hoge vlam (snel warm, hoge bloeddruk, trillen, afvallen, diarree, zweten), uitpuilende ogen

Operatie aan schildklier

De schildklier zwelt op door poging meer schildklierhormoon te produceren. 

Het menselijk lichaam slaat jodium op in de schildklier.

De schildklier regelt de stofwisseling in het lichaam.

Als radioactief jodium wordt opgeslagen in de schildklier,

kan het op termijn zorgen voor schade aan de schildklier.

Dat verhoogt de kans op schildklierkanker.

Het preventief slikken van jodiumtabletten zorgt ervoor dat

de schildklier verzadigd wordt met stabiel jodium. Hierdoor

wordt het radioactieve jodium dat mensen binnenkrijgen

niet opgeslagen in de schildklier, maar juist uitgescheiden.

De jodiumtabletten moeten alleen worden ingenomen op het

moment dat de overheid dit adviseert. Let op: zo’n advies kan

ook slechts voor een gedeelte van de doelgroep gelden.

Als de jodiumtabletten worden ingenomen voordat

blootstelling aan radioactief jodium plaatsvindt, wordt de

opname van radioactief jodium maximaal geblokkeerd.

De schildklier is dan beschermd.

Volgende les

het vervolg...

Bijnieren: glandulae suprarenales

2 kleine organen boven op de nieren. 

Merg produceert adrenaline!

• zorgt dat het lichaam klaar is voor vechten/vluchten

Schors produceert corticosteroïden 

Dit is een verzamelnaam voor verschillende hormonen

• Aldosteron: Verhoogt bloeddruk via heropname van zout(mineraalhuishouding)
• Cortisol: (stresshormoon) Verhoogt bloedsuikerspiegel en remt ontstekingsreacties
• Geslachtshormonen: Androgenen (mannelijk) en oestrogenen

Een bijnier bestaat uit een binnenste gedeelte (merg) en een buitenste gedeelte (schors).

Wat zou er gebeuren als de bijnieren te hard werken?

Syndroom/ziekte van Cushing

Syndroom/ziekte van Cushing: Teveel Cortisol (stresshormoon) in het bloed

• Door goedaardige tumor op hypofyse (ziekte)
• Door (bijnier)tumoren, gebruik van corticosteroïden of stress (syndroom)

Symptomen:

• Toename van vet in gezicht en romp
• Rood en bol gezicht
• Verhoogde bloedsuiker (hyperglycaemie)
• Snel blauwe plekken en striae
• Vermoeidheid en depressie

• Botontkalking
• Spier- en gewrichtsklachten
• Dunne armen en benen
• Hoge bloeddruk

En dan?

Diagnostiek:

• Urineonderzoek
• Beeldvorming (MRI of CT)

Behandeling:

• Operatie van hypofyse/bijnier
• Bestraling
• Minderen met medicatie

Adenomen zijn overmatige groei van normale epitheelcellen in endocriene klieren, organen of slijmvliezen. Ze kunnen hormonen afscheiden, symptomen veroorzaken en soms groeien of drukken op nabijgelegen weefsels.

Resectie: verwijderen van (gedeelte) 

En als ze niet hard genoeg werken?

Ziekte van Addison

Ziekte van Addison: Te weinig Cortisol in het bloed

• Door onvoldoende werking van bijnierschors (auto-immuunziekte)
• Door onvoldoende aansturing van hypothalamus/hypofyse

Symptomen: 

• Lage bloeddruk, lage bloedsuiker
• Bruine/witte verkleuring van de huid
• Vermoeidheid, zwakte
• Misselijkheid, braken, gewichtsverlies

Addison Crisis

Levensbedreigende situatie:

• Plotselinge verergering van klachten door stress: cortisol daalt te snel...
  
  

Symptomen:

• lage bloeddruk, snelle hartslag
  
• snelle ademhaling, zweten
• lage bloedsuikers
  
• kans op een beroerte, hersenschade
• kans op een hartaanval, orgaan falen en coma

Vetstofwisseling

Cholesterol 

LDL

HDL

Triglyceriden

Einde les

Maar denk aan....

De keuze is reuze!

Verplicht:

Kies 5 uit de 9 e-Xpert modulen en maak deze. 

Lever de vijf certificaten in op Cumlaude vóór vrijdag 13 juni 2025 om deel te kunnen nemen aan de toets. 

Refluxziekten

Collitis Ulcerosa

Ziekte van Crohn

Ileus

Diverticullitis

Obstipatie en aambeien

Galstenen

Diabetes Mellitus

Schildklieraandoeningen