herhaling zinsontleding

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Persoonsvorm

De persoonsvorm kun je op drie manieren vinden in een zin:

1. De zin vragend maken

2. De tijd in de zin veranderen

3. Het aantal in de zin veranderen

Tekst

Herhaling zinsdelen H1 t/m 6

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Elke vrijdagavond hang ik lekker op de bank

1. ik
2. hang
3. op de bank
4. elke vrijdagavond

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin:

Sturen jullie ook altijd kerstkaarten?

1. jullie
2. kerstkaarten
3. Sturen
4. altijd

Welke zinsdelen ken je allemaal?

Zinsdelen

1. werkwoordelijk gezegde

2. onderwerp

3. lijdend voorwerp

4. meewerkend voorwerp

(5. bijwoordelijke bepaling)

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

onderwerp van een zin

- het onderwerp van een zin is: wie of wat iets doet

- het onderwerp van een zin kan één woord of meerdere woorden zijn

- het kan op verschillende plekken in een zin staan, maar het staat meestal naast de persoonsvorm

- je kunt het onderwerp van een zin vinden door de vraag te stellen:

wie of wat doet iets?

onderwerp van een zin

BIJVOORBEELD:

Marieke schuift de deuren open.

Vraag: Wie schuift?

Antwoord: Marieke

Wat is het onderwerp?

Klas 2TL2 heeft een talentenjacht georganiseerd.
Wie heeft georganiseerd?

Welke vraag moet je stellen om
het onderwerp te vinden?

Klas EM1A heeft een talentenjacht georganiseerd.

1. Wie heeft georganiseerd?
2. Wat heeft georganiseerd?

Welke vraag moet je stellen om
het onderwerp te vinden?

De auto moet voor een APK naar de garage.

1. Wie moet (naar de garage)?
2. Wat moet (naar de garage)?

Wat is het onderwerp?

De auto moet voor een APK naar de garage.
Wat moet (naar de garage)?

Wat is het onderwerp in de zin?

De docenten vergaderen over de rapporten.

Wat is het onderwerp in de zin?

In de tuin zijn hoveniers aan het werk.

lijdend voorwerp

De meeste zinnen bevatten een persoonsvorm, een werkwoordelijk gezegde en een onderwerp.

Veel zinnen hebben ook een lijdend voorwerp.

Met het lijdend voorwerp gebeurt iets,

het 'ondergaat' wat in het gezegde staat.

LIJDEND VOORWERP

Tim | graaft | een kuil.

Wat graaft Tim? Tim graaft een kuil.

lijdend voorwerp = een kuil

voorbeeld 1

ow

wwgez

LIJDEND VOORWERP

Een speler | roept | de grensrechter.

Wie roept een speler? De speler roept de grensrechter.

lijdend voorwerp = de grensrechter

voorbeeld 2

ow

wwgez

LIJDEND VOORWERP

Elin | vertelt | een verhaal.

Wat vertelt Elin? Elin vertelt een verhaal.

lijdend voorwerp = een verhaal

voorbeeld 3

ow

wwgez

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

Bruno drinkt een glas water.

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

Mads roept zijn vader.

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

De voetballer trapt de bal weg.

meewerkend voorwerp

Hoe vind je het MV (meewerkend voorwerp)?

1. Eerst zoek je de pv, wg, ow en lv.

2. Daarna stel je deze vraag:

Aan wie of voor wie + gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp = meewerkend voorwerp.

 TIP: als er geen LV is dan is er ook geen MV!!!

controle: zet er AAN/ VOOR bij het zinsdeel of laat het weg  Als dat kan is het zinsdeel een MV.

Voorbeeld:

De jongen schrijft een liefdesbrief aan zijn vriendin.

Aan/ voor + wie of wat + schrijft + de jongen + een liefdesbrief? - Meewerkend voorwerp: aan zijn vriendin.

De jongen schrijft zijn vriendin een liefdesbrief

MAAR: Een zinsdeel dat met voor begint is niet ALTIJD een  meewerkend voorwerp.

bijv.: Voor mij staat een lange rij wachtenden.

Voor geeft hier een plaats aan. Niet voor wie iets bestemd is en is nu geen MV.

Wat is het meewerkend voorwerp in de zin?

De postbezorger overhandigde de klant de bestelling.

1. De postbezorger
2. De klant
3. De bestelling
4. Er is geen meewerkend voorwerp

Wat is het meewerkend voorwerp in de zin?

De docent Nederlands gaf de leerling een negen voor zijn toets.

1. de docent
2. de leerling
3. voor zijn toets
4. Er is geen meewerkend voorwerp.

Wat is het meewerkend voorwerp in de zin?

Het mooiste schilderij van Rembrandt hangt aan de muur.

1. het mooiste schilderij van Rembrandt
2. van Rembrandt
3. aan de muur
4. Er is geen meewerkend voorwerp.

Zet de stappen van de zinsontleding in de juiste volgorde.

Stap 1

Stap 2

Stap 3

Stap 4

Stap 5

Stap 6

Stap 7

Zinsdelen strepen zetten.

Persoonsvorm zoeken.

Gezegde bepalen.

Onderwerp zoeken.

Lijdend voorwerp zoeken.

Meewerkend voorwerp zoeken.

Bijwoordelijke bepaling(en) benoemen.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De buurman 

wilde

gisteren

het vogelhuisje

in de boom

hangen.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

Zin:

onderwerp

werkwoordelijk

gezegde

lijdend voorwerp

meewerkend voorwerp

bijwoordelijke bepaling

Ze

feliciteerde

hem

met zijn verjaardag. 

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

Zin:

onderwerp

werkwoordelijk gezegde

lijdend

voorwerp

meewerkend

voorwerp

bijwoordelijke

bepaling

Ze

heeft

 dit jaar

een mooi cadeau 

voor haar vader

gemaakt.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend voorwerp

ww gezegde

meewerkend voorwerp

bijwoordelijke bepaling

Zin:

De auto van mijn vader

is

afgelopen zomer

helaas

niet

goedkeurd.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend voorwerp

ww gezegde

meewerkend voorwerp

bijwoordelijke bepaling

Zin:

Morgen

gaat

het kleine meisje

bij haar oma

logeren.

Leuk, die zinsontleding en die oefeningen, maar waarom zou ik eigenlijk willen leren ontleden?

Als je weet hoe een zin is opgebouwd, dan kan je de betekenis makkelijker achterhalen. Ook is de spelling van sommige woorden afhankelijk van hun plaats in de zin.

Als je een andere taal dan het Nederlands moet leren, is kennis van ontleden ook heel handig. Je kan dan gebruik gaan maken van de overeenkomsten tussen talen.

nu zelf aan de slag

Vul persoonsvorm, onderwerp, werkwoordelijk gezegde, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp van de volgende zinnen in. 

1. Vanwege de weersverwachting heeft de organisatie de vuurwerkshow afgelast.

2. Op het laatste moment stopte de keeper van Ajax de bal.

3. Geeft de ijscoman vandaag aan iedere klant een extra bolletje ijs?

antwoorden

1. pv= heeft

   wg= heeft afgelast               3. pv = geeft

   ow = de organisatie                wg = geeft

    lv = de vuurwerkshow           ow = de ijscoman 

  mv = -                                             lv = een extra bolletje ijs

2. pv = stopte                               mv = aan iedere klant  

   wg = stopte

   ow = de keeper van Ajax

     lv = de bal

   mv= -