Lear mar Frysk - module 1 - les 3

Lear mar Frysk - module 1 - les 3
1 / 44
next
Slide 1: Slide
FriesBeroepsopleiding

This lesson contains 44 slides, with interactive quizzes, text slides and 2 videos.

time-iconLesson duration is: 120 min

Items in this lesson

Lear mar Frysk - module 1 - les 3

Slide 1 - Slide

Der sitte kwisfragen yn dizze LessonUp. Set by 'learlingen' de 'ranking' oan.

Door veel te luisteren naar Friese teksten zullen het gevoel voor de juiste uitspraak en het herkennen van klanken steeds beter worden. In deze les komen stomme letters aan de orde.

Fryske Flagge: Sân pompeblêden en sân banen is ferwizing nei de sân Fryske Seelannen. 1622 Pierus Winsemius Chronique van Vrieslant. Yn 1957 is de flagge troch Provinsjale Steaten goedkard.
De sân Fryske Seelannen yn 1417

Slide 2 - Slide

De sân Fryske Seelannen yn in  traktaat út 1417:
1. West-Fryslân
2. Westergoa
3. Eastergoa
4. De Stellingwerven en Drinte
5. De Ommelannen oant de Iems
6. East-Fryslân
7. Bûtjadingen oant de Weser.
Wurklist
  • Weromsjen ôfrûne wike
  • Opdrachten boek & www.Edufrysk.nl
       - Harkje, lêze en útspraak oefenje (stomme letters)
       - Grammatika (ûnregelmjittige tiidwurden)
       - Ta beslút
       - Om thús te dwaan
  • Neigesetsje

Slide 3 - Slide

This item has no instructions

Opdracht 1 werhelling wurdskat
  1. Sjoch nei de wurdlist.
  2. Ik lês de wurden yn it Frysk foar. (Net op folchoarder)
  3. Skriuw it nûmer op fan de Nederlânske oersetting.
1
's avonds
7
fel
13
logeren
19
onder
25
strelen
2
allemaal
8
fluisteren
14
luisteren
20
oud
26
terug
3
dansen
9
geloven
15
meisje
21
schreeuwen
27
trekken
4
een beetje
10
gras
16
menigte
22
schudden
28
veel
5
een hand geven
11
heimwee
17
naar
23
speelgoed
29
zeven
6
een paar
12
hier
18
negentien
24
steeds
30
zich vervelen

Slide 4 - Slide

Dit is in oefening om de wurdskat fan de foarige les nochris te werheljen op gehoar.

Lês allinnich de Fryske wurden op.
De kursisten sykje de goede oersetting derby en skriuwe dat nûmer op.
Opdracht 1 antwurden
Foar it neisjen lês ik de list mei sifers en Fryske wurden foar.
17
nei
30
jin fermeitsje
18
njoggentjin
12
hjir
16
mannichte
1
jûns
21
balte
26
werom
7
fûl
3
dûnsje
2
allegear
22
skodzje
8
flústerje
14
harkje
11
ûnwennich
25
streakje
24
hieltyd
27
lûke
4
bytsje
20
âld
23
boartersguod
28
in protte
13
útfanhûs
10
gers
19
ûnder
29
sân
15
famke / fanke
5
fûstkje
6
in pear
9
leauwe

Slide 5 - Slide

Lês it nûmer én de wurden op.
De kursisten kontrolearje harren rige mei sifers.
Húswurk en Lochboek
Húswurk makke en lochboek byholden?
Hokker moaie / nijsgjirrige wurden binne der leard?

Diel A opdracht 11 en 12 noch fragen?
Diel B opdracht 13 en 14 puzel makke?
Diel C opdracht 15 en 16 wa hat in foarbyld?
Ekstra opdrachten 17 en 18 foarlêze.

Slide 6 - Slide

This item has no instructions

Harkje, lêze en útspraak

Slide 7 - Slide

This item has no instructions

Opdracht 2 Earst harkje ... dan lêze
Ik lês de tekst 'Krantlêze' foar. 
  1. Wêr giet it ferhaal oer? 
  2. It giet oer in heit, mem harren soan en syn suske. Meint is de âldere broer of it jongere bruorke fan Marchje.

Slide 8 - Slide

Lesboeken ticht.
1. Foarlêze. 
Kursisten skriuwe de fjouwer nammen op.
2. Nochris foarlêze. 
Kursisten harkje nei de útspraak.
Is it al tiid foar skoft?

Slide 9 - Slide

This item has no instructions

In het Fries worden medeklinkers geschreven die je niet uitspreekt. Wees je daar bewust van als je de taal leert door veel te lezen.
j
j-
jier
f
ôf, oft
ôfsmite, ôffalle, ôfjaan
h
hj
hjoed, hjir, hjerst
l
-âld, -âlt
-old, -lst
âld, kâld, hâlde, sâlt
hold, holden, do silst, wolst
r
s,l,d,t,n
-rz, fer-, foar-
dwers, burd, swart, jern
learzens, ferbiede, foarman
MAR: -rh en klinkers = foarholle, feroarje
t
-k, -st
kastke, nestke, do moatst, do witst
d
-dst
do rydst, do wurdst

Slide 10 - Slide

This item has no instructions

Slide 11 - Video

Taalskets 
Stomme letters [1.25]

https://youtu.be/7DX9kUL9Nko

Slide 12 - Video

Fryske útlisfilmkes [1:58]
Stomme letters.
https://youtu.be/ewJVZgEEwrM

Opdracht 2 harkje nei de útspraak
Antwurden:
  • oars, learzens, fergees, heart, learzens, ierdappels
  • toarst, ferbetteret, hjit, toarst
  • avensearje, oars
  • boartersguod, fuortendaliks, earst 
Ik lês de tekst nochris foar.
Set in streekje ûnder de wurden mei stomme letters.

Slide 13 - Slide

Het Aardappel Spel
Wist je dat er in de verschillende varianten van het Fries wel 10 verschillende vormen voor het woord ‘aardappel’ bestaan? 

http://stimmen.nl/2019/01/13/het-aardappel-spel/

In het Fries wordt bij woorden eindigend op -el, -er, -em en -en de toonloze e niet uitgesproken. De laatste medeklinker wordt als het ware vastgeplakt aan de voorgaande medeklinker.  






Let op: In tegenstelling tot het Nederlands wordt de laatste -n juist wel uitgesproken: sizzen. 
Uitleg uitspraak -el, -er, -em, -en
sjwa
-el
hannel (honnl)
-er
better (betr)
-em
biezem (biezm), koppen (kopm), beammen (beamm)
-en
sekken (sekng)

Slide 14 - Slide

This item has no instructions

Opdracht 3 lûdop lêze
  1. Ik haw toarst, ik wol drinken hawwe.
  2. As ik honger haw, yt ik wol fjouwer ierdappels.
  3. Foar it iten moat ik hanwaskje.
  4. Myn boartersguod leit noch bûten.
  5. Do moatst avensearje.
  6. Beppe heart it net goed mear.
Luister goed. Onderstreep de -el, -em, -er, -en woorden.
Lees de zinnen in tweetallen aan elkaar voor. 
Bereid je voor op een klassikale voorleesbeurt.

Slide 15 - Slide

Beurt krigen mar wol kursist net foarlêze? Jou dan de beurt oan in oar út de groep.
Opdracht 4 Frysk - Nederlânsk
In de tekst 'Krantlêze' staan cursief gedrukte woorden. Vertaal deze woorden naar het Nederlands.
Vertaaltips:
  1. Bekijk eerst het woord in de context. 
  2. Gebruik de woordenlijst in je lesboek. 
  3. Zoek het woord op bij 'Sykje' op www.Frysker.nl. 

Slide 16 - Slide

This item has no instructions

Opdracht 5 wurdskat
Set de wurden yn de goede kolom.
Antwurden: 
  • Iten: ierappels, bôle, aai, tsiis, makaroany, fisk, fleis
  • Drinken: sinesapelsop, kofje, molke, poeiermolke, tee, wetter, fruchtesop, sûpe.

Slide 17 - Slide

This item has no instructions

Grammatika

Slide 18 - Slide

This item has no instructions

ik
bliuw
bleau
moat
moast
do
bliuwst
bleaust
moatst
moast
hy, sy, it
bliuwt
bleau
moat
moast
jo (u)
bliuwe
bleaune
moatte
moasten
wy
bliuwe
bleaune
moatte
moasten
jimme
bliuwe
bleaune
moatte
moasten
sy
bliuwe
bleaune
moatte
moasten
ik
bin bleaun
haw moatten
Let op: 't KOFSCHIP bepaalt of het -t of -d wordt in verleden tijd en volt. deelw.
De onregelmatige werkwoorden blijven en moeten

Slide 19 - Slide

't kofschip = as de stam einiget op ien fan de bylûden (medeklinkers) fan it kofschip dan krijt it in t.

Opdracht 6 ûnregelmjittige tiidwurden
Sykje op Frysker.nl it tiidwurd 'keapje' op.
Yn it lesboek is in list opnommen mei hûndert frekwint brûkte ûnregelmjittige tiidwurden. [side 238]

Slide 20 - Slide

This item has no instructions

Opdracht 6 ûnregelmjittige tiidwurden
Vertaal het infinitief en vul het schema in. 
Vergelijk je antwoorden met je buurman/buurvrouw.
Tip: gebruik als zoekterm op Frysker.nl het infinitief.
Antwurden
  1. staan = stean - stie - stien
  2. roepen = roppe - rôp - roppen
  3. doen = dwaan - die - dien
  4. liggen = lizze - lei - lein

Slide 21 - Slide

This item has no instructions

Opdracht 6 Wurdskat
Werk in tweetallen. Noteer de woorden bij het juiste kernwoord.
Antwurden:
  1. entûsjast: hearlik, aardich, earne sin oan hawwe.
  2. dûnsje: muzyk, disko, liet.
  3. wyn: waaie, stoarm, in koeltsje.
  4. yn 'e kunde komme: foarstelle, fûstkje, prate.
  5. fertelle: ferhaal, lústerje, harker.

Slide 22 - Slide

This item has no instructions

maandag
moandei
dinsdag
tiisdei
woensdag
woansdei
donderdag
tongersdei
vrijdag
freed
zaterdag
saterdei
zaterdags
sneons
zondag
snein
week
wike
's ochtends
moarns
's middags
middeis
's avonds
jûns
vanmorgen
fan 'e moarn
vanmiddag
fan 'e middei
vanavond
fan 'e jûn
elke dag
alle dagen
elke week
alle wiken
weekend
wykein

Slide 23 - Slide

Sneon Aldfryske/Germaanske foarm. Is in gearlûking fan wat eartiids sinne-jûn wie, de jûn foar sinnedei. Snein = gearlûking sinnedei.

Saterdei giet werom op de Romeinske god fan de lânbou: Saturnus (Ingelsk, Dútsk en Nederlânsk). I is yn de Wâldstreek better bewarre bleaun.

Omrop Fryslân: Aant Mulder oer Sneon en Saterdei.
https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/990639/klaai-fersus-wald-wer-komt-it-ferskil-tusken-sneon-en-saterdei-wei


Opdracht 7 Wurdskat
Ik lês de tekst 'Tuttebel' foar.
Lês mei en set een streek ûnder de dagen fan de wike.

Foar wa't no noch syn nocht net hat.
Meitsje opdracht 18 

Slide 24 - Slide

This item has no instructions

Opdracht 8 dagen fan de wike
1. Set de fragen oer nei it Nederlânsk
2. Skriuw de antwurden op yn it Frysk.

We dogge daliks in koarte digitale kwis yn LessonUp.

Slide 25 - Slide

This item has no instructions

Opdracht 9 Wurdskat
  1. Ik lês de tekst 'Mei pensjoen' foar. Lês mei en folje de ûntbrekkende wurden yn.
  2. Ik lês de tekst nochris foar. Lês mei en kontrolearje de antwurden.

Slide 26 - Slide

Lês net te fluch foar.
Jou nei it foarlêzen de tiid om de wurdsjes yn te foljen. It giet by dizze oefening net om de stavering, it jout dus neat as de kursisten de wurdsjes fonetysk opskriuwe.

Lês it ferhaal nochris foar as alle wurdsjes ynfold binne, se kinne dan wer meilêze en de antwurden kontrolearje.
Ta beslút

Slide 27 - Slide

This item has no instructions

Gymles

Slide 28 - Slide

It ferhaal komt werom by opdracht 13 en 14 fan diel B.

It foarlêzen duorret likernôch fjouwer minuten.
Om thús te dwaan

Slide 29 - Slide

This item has no instructions

Om thús te dwaan
Opdracht A, B en C = 3x20 minuten.
A = opdracht 10, 11 en 12
B = opdracht 13 en 14
C = opdracht 15 en 16
 
Foar wa't no noch syn nocht net hat
Extra oefeningen = opdracht 17 en 18

Vergeet niet je logboek bij te werken.
Gebruik www.edufrysk.nl
* luisterfragmenten
* computer kijkt na

Slide 30 - Slide

Leaver 3 x 20 minuten húswurk as ien kear 60 minuten. Skriuw yn it logboek nij learde wurdsjes op.

De oefeningen even koart by del rinne om der wis fan te wêzen dat de kursisten snappe wat de bedoeling is. Antwurden steane achter yn it boek.
Neigesetsje

Slide 31 - Slide

This item has no instructions

week
wike
maandag
moandei
dinsdag
tiisdei
woensdag
woansdei
donderdag
tongersdei
vrijdag
freed
zaterdag
saterdei
zaterdags
sneons
zondag
snein
's ochtends
moarns
's middags
middeis
's avonds
jûns
vanmorgen
fan 'e moarn
vanmiddag
fan 'e middei
vanavond
fan 'e jûn
elke dag
alle dagen
elke week
alle wiken
weekend
wykein

Slide 32 - Slide

This item has no instructions

Op welke dag is altijd
de weekmarkt in Leeuwarden?
A
freed
B
freeds

Slide 33 - Quiz

This item has no instructions

Hoe geef je aan dat je
'vanavond' je huiswerk gaat maken?
A
fan 'e jûn
B
fan jûns

Slide 34 - Quiz

This item has no instructions

Hoe geef je aan dat we
'elke week' les hebben?
A
elke wike
B
elke wiken
C
alle wike
D
alle wiken

Slide 35 - Quiz

This item has no instructions

Op welke dag verschijnt er geen
Leeuwarder Courant/Friesch Dagblad?
A
snein
B
sneins
C
sneon
D
sneons

Slide 36 - Quiz

This item has no instructions

Op welke dag komt A bij B op bezoek?
A: "Sille we op tiisdei ôfprate?"
B: "Nee, mar in dei letter past my wol."
A
moandei
B
mandei
C
woansdei
D
waansdei

Slide 37 - Quiz

This item has no instructions

Hokker dei binne we hjoed?

Slide 38 - Open question

This item has no instructions

Wat wiene we juster?

Slide 39 - Open question

This item has no instructions

En moarn binne we ...?

Slide 40 - Open question

This item has no instructions

Hoe skriuwt in Wâldpyk 'zaterdag'?

Slide 41 - Open question

This item has no instructions

Watfoar dei wienen we earjuster?

Slide 42 - Open question

This item has no instructions

Wat binne we oaremoarn?

Slide 43 - Open question

This item has no instructions

Slide 44 - Slide

This item has no instructions