H2, §5: Ik ben kritisch

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1

Hoofdstuk 2, §5:
Ik ben kritisch

Deltion ICT Lyceum

2024-2025

Lesdoelen

Aan het einde van deze les:

▸ Kun je uitleggen wat een consument is.

▸ Ken je de verschillende redenen van consumenten om iets te kopen.

▸ Kun je beschrijven hoe het koopbeslissingsproces verloopt.

▸ Ben je je bewust van je eigen koopgedrag en de invloed van reclame daarop.

Introduceer de les met een voorbeeld.

Consument

Waarom kopen we?

▸ Iets is een basisbehoefte
▸ Iets geeft een gevoel van zekerheid of veiligheid
▸ Iets geeft je het gevoel erbij te horen
▸ Iets geeft je waardering, succes of status
▸ Iets geeft je de mogelijkheid jezelf te ontwikkelen

Leg uit:

Leg uit wat het begrip 'consument' betekent. Vertel de studenten dat zij, naast werknemer of werkgever, ook een rol spelen als consument in de maatschappij en de economie. Je bent een consument wanneer je iets koopt, zoals een scooter, een frikandelbroodje, of een dienst, zoals een autoreparatie, een treinreis of een operatie.

Bespreek de vijf categorieën:

1. Omdat het een basisbehoefte is.

2. Omdat het zorgt voor zekerheid of veiligheid.

3. Omdat het je helpt erbij te horen.

4. Omdat het je waardering, succes of status geeft.

5. Omdat het je de kans geeft jezelf te ontwikkelen.

Vraag de studenten:

- Wat zijn voor jou de belangrijkste redenen om iets te kopen?

- Verschilt dat per product?

Piramide van Maslow

Voor niveau 4-studenten kun je extra verdieping geven door de theorie van Maslow over menselijke behoeften te bespreken.

De basisbehoeften staan onderaan de piramide. Naarmate je hoger komt, worden de behoeften minder noodzakelijk. Volgens Maslow kun je pas aan een hogere laag werken als de behoeften in de lagen eronder zijn vervuld.

Hoe breder de laag in de piramide, hoe belangrijker deze is. Het belangrijkste is dat je eerst de onderste lagen moet bouwen voordat je verder kunt.

Hoe beslis je
wat je koopt?

Kopen verloopt vaak in stappen, zeker als het over grotere uitgaven gaat.

▸ In welke fase(n) heeft reclame invloed?

Koopbeslissingsproces:

1. Probleemherkenning
Je wordt je bewust van een behoefte of probleem (bijvoorbeeld: het wordt kouder, je hebt een winterjas nodig).

2. Informatie verzamelen
Je zoekt informatie, bijvoorbeeld in winkels, online of door te kijken wat anderen dragen.

3. Selectie en evaluatie van alternatieven
Je denkt na over je budget en over welke opties passen en het geschiktst zijn.

4. Aankoopbeslissing
Je maakt een definitieve keuze en koopt het product.

Neem deze stappen samen door. Maak het concreet met het voorbeeld van de winterjas:
1. Het wordt kouder, en je beseft dat je een winterjas nodig hebt.

2. Je zoekt naar opties in winkels, online, of kijkt wat anderen dragen.

3. Je denkt na over je budget en welke jassen geschikt zijn en passen binnen je mogelijkheden.

4. Je maakt een keuze en koopt de jas.  

Vraag daarna de studenten in welke fase(n) reclame invloed heeft.

❛Ik doe nooit impulsaankopen. Daar ben ik niet gevoelig voor.❜

Laat studenten reageren op de volgende stelling:

"Ik doe nooit impulsaankopen. Daar ben ik niet gevoelig voor."

Bespreek met de studenten:

1. Welke impulsaankopen heb jij onlangs gedaan?

- Denk aan kleine aankopen, zoals snacks, kleding, of gadgets.

- Waar heb je deze aankoop gedaan? (bijvoorbeeld online of in een winkel)

2. Waarom deed je deze impulsaankoop?

- Was het door een aanbieding, reclame, of omdat het er leuk uitzag?

- Speelden emoties, zoals verveling of enthousiasme, een rol?

3. Wat denk je dat er gebeurt tijdens een impulsaankoop?

- Welke factoren hebben invloed (zoals reclame, sociale media, of de omgeving)?

- Hoe belangrijk zijn emoties of het gevoel van urgentie hierbij?

Tips voor de discussie:

- Geef voorbeelden uit je eigen ervaring.

- Denk na over wat je zou kunnen doen om impulsaankopen te voorkomen.

- Luister naar elkaars meningen en bespreek overeenkomsten of verschillen.  

Reclame-uitingen: ze zijn overal

Werkvorm:

Laat de studenten hun telefoon pakken en een paar minuten door Instagram of Facebook scrollen. Laat hen noteren hoeveel reclames ze zien in die tijd.

Bespreek daarna samen:

- Wat hebben ze gezien en wat vinden ze daarvan?

- Wat doen reclames?

- Waarom werken reclames vaak goed?

- Welke trucs gebruiken ze om consumenten te verleiden?

- Ken je een product dat precies doet wat de reclame belooft?

- Hoe gevoelig denk je dat jij bent voor reclame?

Bekijk samen met de studenten het filmpje 'Minicollege: Hoe verleid je de consument?'.

Bespreek daarna de verschillende verleidingstechnieken die in het filmpje worden uitgelegd. Vraag de studenten of ze voorbeelden kunnen geven van recente reclames die ze hebben gezien of gehoord en welke verleidingstechnieken daarbij zijn gebruikt.

Bekijk het filmpje:

Bekijk met de studenten het filmpje 'Eerste influencer krijgt boete voor stiekeme reclame' van NOS Stories. 

Bespreek daarna het volgende:

Op televisie, in kranten en op de radio is reclame meestal direct herkenbaar. Op sociale media is dit vaak minder duidelijk, terwijl ook daar veel reclame wordt gemaakt. Influencers moeten daarom altijd duidelijk aangeven wanneer een post reclame bevat. Doen ze dat niet, dan riskeren ze een boete. Zo heeft TikTokker Rhodé Kok als eerste een boete van ruim 6000 euro gekregen omdat zij in vier video's reclame maakte zonder dit duidelijk te vermelden. 

NOS

Bespreek met studenten:

Bespreek met de studenten waarom het belangrijk is dat influencers transparant zijn over reclame in hun content en hoe dit hen als consumenten beïnvloedt.

Goedkope spullen,

in ruil voor je privacy!

Temu maakt slim reclame door jou te laten delen over de app in ruil voor gratis spullen. Als je toestemming geeft, krijgt de app toegang tot veel gegevens op je telefoon. Zo kan de app meer over jou te weten komen.

Leg uit:
De Chinese shoppingapp Temu is erg populair. Je kunt er bijna alles kopen, zoals kleding, elektronica, sieraden en speelgoed, meestal voor een lage prijs. Maar experts waarschuwen dat de app allerlei gegevens van je telefoon verzamelt zonder dat je het doorhebt. Deze gegevens worden ook doorverkocht.

Vraag aan studenten:
- Koop je weleens spullen via Temu?

- Zou jij je privacy opgeven in ruil voor goedkope (of gratis) spullen? Waarom wel of niet?

Aan de slag!

Opdracht 24, 26 & 28
Maak opdracht 24, 26 & 28 vanaf
bladzijde 56 in je werkboek.

Klaar? Maak dan opdracht X op blz. X.

Ga wijs om met je geld, en
tot de volgende les!