hoofdstuk 1 Wereld

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

1.1 Gebergten ontstaan, gebergten verslijten

Oud gebergte

Jong gebergte

Hooggebergte

Middelgebergte

Jong gebergte

Oud gebergte

Scherpe punten

Afgevlakt door verwering en erosie

1.2 Gesteente verandert

Leerdoelen

1. Je weet het verschil tussen mechanische en chemische verwering en hoe die verwering verloopt
2. Je begrijpt waarom het klimaat invloed heeft op de aard en snelheid van verweringsprocessen
3. Je kunt aan de hand van een tekening uitleggen hoe grotten ontstaan

Bergen slijten.

Dit komt door twee processen.

Door welke twee processen slijten bergen?

1. Verwering
2. Sedimentatie
3. Erosie
4. Plaatbewegingen

Verwering

Het uiteenvallen van gesteente.

1. Mechanische verwering

De samenstelling van het gesteente blijft gelijk: de stenen zijn hetzelfde maar kleiner.

2. Chemische verwering

Samenstelling verandert: gesteente lost bijv. op door zuren uit planten.

Mechanische verwering

Samenstelling blijft gelijk.

Dit gebeurt op drie manieren:

1. Regenwater in spleten van rotsen/stenen bevriest en zet uit.

2. Plantenwortels duwen gesteente uiteen

3. Grote warmteverschillen

Chemische verwering

Samenstelling van het gesteente verandert 

Dit komt door:

de werking door zuurstof en vocht met zuren

Bijvoorbeeld:  roesten van ijzer

Dit is een vorm van...

1. mechanische verwering
2. chemische verwering

Welke vorm van verwering zie je?

1. Mechanische verwering
2. Chemische verwering

Welke zinnen horen bij mechanische verwering en welke zinnen horen bij chemische verwering?

Mechanische verwering

Chemische verwering

1 Gesteente verandert van samenstelling.​

2 Deze soort verwering gaat snel bij grote temperatuursverschillen.​ 

4 Gesteente valt uiteen in kleinere stukken.​ 

3 Veel vocht en hoge temperaturen versnellen ​dit type verwering.​ 

Je kunt aan de hand van een tekening uitleggen hoe grotten ontstaan.

Regenwater sijpelt via speten het gesteente in.

Door wortels wordt dit water zuur.

Zuur water lost kalksteen op.

Zet in de juiste volgorde.

A Neerslag wordt zuur door de plantenwortels.

B Kalksteen lost op.

C Er valt neerslag.

D Neerslag sijpelt door het gesteente naar beneden. 

1.3 Gesteente wordt verplaatst

1.3 Gesteente wordt verplaatst

Leerdoelen

1. Je weet wat massabewegingen zijn.
   
2. Je begrijpt dat door verwering en erosie gebergten worden aangetast en grind, zand en klei ontstaan.
   
3. Je kunt een rivierdal en een gletsjerdal herkennen aan de hand van kenmerken op een foto.
   

Massabewegingen

Benedenloop

Bovenloop

Middenloop

Verweringsmaterialen

De rivier neemt materialen mee van de bovenloop naar de benedenloop. Gedurende deze reis wordt het materiaal steeds fijner:

Rotsblokken, keien, stenen, grof zand, fijn zand, klei.

Rivierdal of gletsjerdal

V-dal

U-dal

Ontstaan door rivier

Ontstaan door gletsjer

Processen die het landschap beinvloeden

• Verwering
• Erosie
• Sedimentatie: Proces waarbij sediment neergelegd wordt

Hoe kan dat?
De stroomsnelheid van het water/ijs/wind neemt af, dus heeft het niet meer de kracht om het sediment te ‘tillen

De loop van een rivier

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

Delta

Sediment

Benedenloop: sedimentatie

• Aan het einde van de rivier is de stroomsnelheid heel laag

• Hierdoor treedt er veel sedimentatie op

• Er ontstaat een delta

              

Bij het vormen van een delta is sprake van?

1. erosie
2. sedimentatie
3. geen van beide

Aan de kust

• Als de kust ondiep is, kan sediment zich daar ook ophopen
• Er worden zandbanken gevormd
• Op het strand is er sprake van golfwerking, door golven beweegt sediment heen en weer
• Als een zandbank boven de zee uit komt, kan het zand gaan verstuiven (opwaaien), vaak achter een stuk hout of plantjes

      Zo ontstaan duinen

Waar kom ik zandbanken tegen?

1. In een delta
2. In een estuarium
3. In de diepe zee
4. In de ondiepe zee, net voor de kust

Waar blijft al het zand, grind en klei?

• Verwering, erosie en sedimentatie   
• Bovenloop, middenloop, benedenloop, delta van een rivier
• Kustvorming, strand en duinen

Sedimentgesteente

• Kalksteen
• Zandsteen

= opgebouwd van sediment (zacht)

kan fossielen bevatten

Stollingsgesteente

• Bassalt

• kristallen
  

= ontstaan doordat magma of lava is gaan stollen (hard)

Wat voor soort verwering is dit?

1. Chemische verwering
2. Mechanische verwering

Deze vorm van mechanische verwering wordt veroorzaakt door...

1. Water dat in spleten bevriest
2. platenwortels die gesteente uiteen duwt
3. Grote temperatuurverschillen

Wat voor soort mechanische verwering zien we hier?

1. Warmte/kou verschillen
2. Water dat in spleten bevriest en uitzet
3. Plantenwortels die gesteente uit elkaar duwen

Dit dal is geërodeerd door een...

1. Rivier
2. Gletsjer

Dit dal is gevormd door een...

1. Gletsjer
2. Rivier

Wat zie je hier?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop
4. Delta

Wat zie je hier?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop
4. Delta

Wat zie je hier?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop
4. Delta

Wat zie je hier?

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop
4. Delta