V4 SocEC Blok B

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

VWO 4

Sociaaleconomische geschiedenis

Semester 2 (2020-2021)

Theorielessen:

Tijdvakken + kenmerkende aspecten >> sociaaleconomische geschiedenis

Proefwerkweek (juni):

Toets over kenmerkende aspecten van sociaaleconomische + politieke geschiedenis.

Jagers en Boeren

Tijd tot 3000 v.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• Levenswijze van jagers-verzamelaars.
• Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen.

Grieken en Romeinen

3000 v.Chr. tot 500 n.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• In sociaaleconomische geschiedenis: geen

Monniken en Ridders

500 n.Chr. tot 1000 n.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De vrijwel volledig vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via het hofstelsel.

Steden en Staten

1000 n.Chr. tot 1500 n.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.

Ontdekkers en Hervormers

1500 n.Chr. tot 1600 n.Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• In sociaaleconomische geschiedenis: geen.

Regenten en vorsten

1600 - 1700 n. Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.

Pruiken en Revoluties

1700 - 1800 n. Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

Burgers en Stoommachines

1800 - 1900 n. Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De industriële revolutie, die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving. 
• Discussies over de 'sociale kwestie'.

Wereldoorlogen

1900 - 1950 n. Chr.

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De crisis van het wereldkapitalisme.

Televisie en Computer

1950 - heden

Kenmerkende aspecten (die we gaan behandelen):

• De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen. 

Sociaaleconomische geschiedenis

BLOK B:
Late Middeleeuwen en Vroegmoderne Tijd

Tijdvak 4: Steden en Staten

Kenmerkende aspecten:

• De opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.
  

Opleving van de handel

Opleving van de handel

Beginpunt opleving handel

Waarom daar?

Waarom is het logisch dat de handel herleefde in Italië?

In Noordwest-Europa ontstaan dan weer steden. Wat is de reden voor het opnieuw opbloeien van de steden?

1. Doordat er een enorme bevolkingsgroei was, moest men dichter op elkaar gaan wonen. Zo ontstonden de steden.
2. De heer van de domeinen wilde niet zo dicht bij zijn horigen wonen en ging naar een andere plek waar hij mensen om zich heen verzamelde die hij nodig had voor zijn levensonderhoud. Dit werden de steden.
3. Er was in de landbouw veel overschot dat werd verkocht op markten rondom kruispunten. Daar gingen mensen omheen wonen en zo ontstonden de steden.
4. De handelaren wilden een plek hebben om makkelijk hun waar naartoe te kunnen vervoeren en vandaan te zenden. Dus gingen zij bij een rivier wonen. Zo ontstonden de steden.

Opleving van de handel

Opleving van de handel

Italië

In Italië was de eerste herleving van de handel.

Beginpunt opleving handel

Waarom daar?

Verspreiding rest van Europa

- Terugkeer steden (door landbouwoverschot)

- Terugkeer ambachten in steden (organisatie in gilden)

- Ontstaan Hanze

- Jaarmarkten met duizenden bezoekers

Opleving van de handel: de Hanze

• Verbond van kooplieden >> handelsbelemmeringen wegwerken.
• Afspraken over zelfde munten, maten en gewichten.
• Handelswaar verdeelt over schepen >> verlies gedeeld bij vergaan.
• Verbond van kooplieden groeit uit tot verbond van steden.
  

Handelsroutes in de middeleeuwen

Waarom werden in de Late Middeleeuwen de Hanze opgericht?

1. Om in gezouten haring te kunnen handelen
2. Om veiliger handel te kunnen drijven
3. Om bepaalde steden machtiger te maken
4. Om meer schepen te kunnen veroveren

De levenswijze van jagers-verzamelaars

Opkomst handel en terugkeer agrarisch-urbane samenleving

Economie:

- Handel bloeit op: door landbouwoverschotten

- Ambachten georganiseerd in gilden

- Hanze ontstaat >> handelsvereniging Noordwest EU

- Geldeconomie keert terug

Sociaal:

- Steden bloeien op >> "Stadslucht maakt vrij"

- Standensamenleving blijft bestaan

Politiek:

- Steden worden zelfstandig(er) >> stadsrechten >> ten koste van de heer in het hofstelsel

Godsdienst / taal / kunst:

- Christendom blijft belangrijk

- Toenemende contacten met Arabieren >> wetenschap + kunst

Tijd van Monniken en Ridders

Tijd van Hanze en Stadsrechten

Tijd van Steden en Staten

0 - 500 n. Chr.

500 - 1500 n. Chr.

500 - 1000 n. Chr.

1000 - 1500 n. Chr.

Ontdekkingsreizen

Stadsrechten

Autarkie

Terugkeer ambachten

Horigheid

Hofstelsel

Agrarisch-urbane samenleving

Agrarische samenleving

Antwoorden

Planning

BLOK B:
Late Middeleeuwen en Vroegmoderne Tijd

Tijdvak 6: Regenten en Vorsten

Kenmerkende aspecten:

• Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
  

Tijd van Regenten en Vorsten

Gebruik maken van de nieuw ontdekte gebieden

In de tijd van Ontdekkers en Hervormers:

ontdekkingsreizen >> werelddelen worden ontdekt.

- Handel met die gebieden begint (Azië en Afrika)

- Gebieden worden gekoloniseerd (Amerika)

Wat waren de belangrijkste handelsgebieden van de Nederlanders in de tijd van Regenten en Vorsten?

1. De gebieden rond de Noordzee, Oostzee en Azië
2. De gebieden in Azië, Afrika en de rond de Oostzee.
3. De gebieden in Amerika, Afrika en rond de Noordzee.
4. De gebieden in Azië, Amerika en rond de Oostzee.

Wat was er zo bijzonder aan de VOC?

1. Zij deden aan ruilhandel
2. Zij deden aan aandelen
3. Zij deden aan slavenhandel
4. Zij deden aan handelskapitalisme

Wat is handelskapitalisme?

1. Een vorm van handel met als doel het maken van winst
2. Een economisch systeem waarbij iedereen hetzelfde verdiende
3. Een systeem waarbij het kapitaal uit handel weer geïnvesteerd werd in plantagekoloniën
4. Een economisch systeem waarin veel gehandeld werd in valuta

Plantagekoloniën in Amerika

- Inheemse bevolking verjaagd, vermoord of gedwongen tot arbeid.

- Plantages gesticht >> koloniale waren in Europa erg populair (tabak, koffie etc.)

- Slaven uit Afrika gehaald om te werken op de plantages.

De levenswijze van jagers-verzamelaars

Handelscontacten over de hele wereld en de wereldeconomie

Economie:

- Handel overzee >> ontdekkingsreizen (15e/16e eeuw)

- Wereldeconomie + handelskapitalisme ontstaan

Sociaal:

- Verschillende culturen worden anders gewaardeerd.

- Slavenhandel

- Eurocentrisme

- Groot verschil tussen arm en rijk in Europa.

Politiek:

- Koloniseren van overzeese gebieden.

- Rijken (handelaren/adel) hebben de macht.

Godsdienst / taal / kunst:

- Nieuwe culturen bestuderen + verdwijnen inheemse culturen

- Christendom verspreiden (missionarissen)

- Gouden Eeuw in de Republiek der Nederlanden

Planning