Lesopdracht 5. Zuilen en ontzuiling

• Culturele en kunstzinnige vorming
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Les-opdracht 5. Zuilen, ontzuiling en verbubbeling...

De invloeden/ideologieën van geloof, politiek en het verenigen/’extremiseren’ van groepen mensen en de weerspiegeling hiervan in cultuur en maatschappij, ...

Weet jij (al/nog) wat met zuilen/ontzuiling wordt bedoeld?

Ja

Het komt me wel bekend voor, maar ik weet niet precies...

Nee

En heel lang waren mensen heel tevreden: er heerste rust, orde en regelmaat

• Bezuinigingspolitiek ten tijde van crisis
• Nederland wil meer Europese samewerking
• Nederland tolerant
• Nederland in koude oorlog
• De internationale ambities van Nederland nemen af
• Nieuwe subculturen voor de jeugd
• Nederland digitaliseert
• Een multicultureel Nederland
• Groeiende tegenstellingen: immigratie en integratie
• Groeiende tegenstellingen: binnenlandse en buitenlandse politiek raken verdeeld

De welvaart neemt toe in Nederland (1948-1978)

Van multicultureel naar groeiende verdeeldheid (1978->)

• Wederopbouw en Marshallplan
• Sociale coalitie om wederopbouw mogelijk te maken
• Babyboom
• Economische groei en verdere industrialisatie
• Maakbaarheid en maatschappij
• Ontstaan van de consumptiemaatschappij
• Verzuiling en ontzuiling
• Jongerencultuur
• Tweede feministische golf
• Van emigratie- naar immigratieland
• Oliecrisis en het einde van de groei 

In de jaren 60 veranderde de Nederlandse samenleving drastisch...

Individualisering

Discussies onder jongeren

Consumptiemaatschappij

Ontkerkelijking

Media

NU: Zuilen blijven bestaan... 

(verenigen en verdeeldheid dus ook?)

• Nog steeds verzuilde politieke partijen (o.a. VVD, SGP, SP, CU, PvdA)
• Nog steeds verzuilde televisie en radio omroepen (KRO-NCRV, VPRO-HUMAN, EO)
• Opkomst islamitische zuil
• Nog steeds bijzonder onderwijs (Katholiek, protestant, islamitsch)

Kijk/volg jij Publieke media (NPO1/2/3), op televisie, youtube of socials? (Dus niet de commerciële zenders, zoals RTL/SBS/TLC enzo...)

Ja, vaak

Ja, soms

Nee, nooit

Nederlandse Publieke Omroepen op radio/televisie en internet:

Uniek publiek-media-systeem in de wereld; samen zorgen voor een pluriform en gevarieerd media-aanbod. 

- De omroepverenigingen richten zich op een doelgroep of vertegenwoordigen een maatschappelijke of levensbeschouwelijke stroming. 

- Tezamen vormen zij een afspiegeling van de Nederlandse samenleving, bekostigd met belastinggeld 

(+ reclame & abonnement-gelden)

Ben jij wel eens bezig met de vraag: welke media zend (mij/mijn) waarheid? Of:

- Wat is onafhankelijk, wat is een 'populistische' ideologie?

- Wat is reclame, wat is propaganda?

- Wat is mijn algoritme/bubbel, wat is mijn mening?

Ja, vaak

Ja, soms

Nee, nooit

Reclame/propaganda, boodschap aan de massa: communicatie vanuit een ideologie...

... met als doel het gedrag/de houding van een gemeenschap te beïnvloeden in de richting van de eigen positie.

- Roept sterke emoties op, valt tegenstander aan, speelt in op noden/waarden van het publiek, vereenvoudigd informatie/geeft eenzijdig beeld (goed - slecht, zwart- wit, wij - zij)

Let op: Een overtuiging, religieus of ideologisch is geen leugen. Iedere cultuur/maatschappij kent verhalen en overtuigingen welke als bindend element werken.

Hoe herken je propaganda 

(in de media, tussen alle reclames en meningen)?

1. De boodschap zet aan om iets te denken of doen.
   
2. De boodschap spreekt een specifieke groep mensen aan (speelt in op groepsdruk)
3. Er is een duidelijke tegenstander (gezamenlijke vijand)
4. De boodschap gebruikt schildert de tegenstander slecht af
   
5. De boodschap maakt van iets ingewikkelds iets heel eenvoudigs.
   
6. De boodschap speelt in op je emoties (Angst, blijdschap, 'fomo')
   
7. De boodschap is kort en makkelijk te herhalen
8. De boodschap gebruikt 'halve waarheden', overdrijvingen, eenzijdige info,...
9. Je vindt de boodschap alleen terug via bepaalde media
   
10. De boodschap maakt gebruik van bepaalde symbolen

En... Hoe herken je de Vormgeving?

Reclame vs Propaganda

Politiek

Commercieel

Overtuigen te kopen

Overtuigen van mening

Gekoppeld aan product

Gekoppeld aan persoon/partij

Propaganda of reclame?

1. Propaganda
2. Reclame

Propaganda of reclame?

1. Propaganda
2. Reclame

Propaganda of reclame?

1. Propaganda
2. Reclame

Propaganda is gewoon een vorm van reclame maken

1. Eens
2. Oneens

Er moet een 'keurmerk'/waarschuwing komen op/voor posters met propaganda

Eens

Oneens

En Spotprenten dan?

Cartoons die (vaak) met humor een (politiek) punt duidelijk willen maken; over een specifieke actuele gebeurtenis bijvoorbeeld. De mening van een cartoonist komt naar voren, maar hij zet niet aan tot actie. 

Er is vrijheid van tekenen, maar...

In Nederland mag je bijna alles tekenen en zeggen. Daarvoor is geen toestemming nodig.

Je kunt wel naderhand in de problemen komen met je tekening. Waarom?

 

Waar ligt bij spotprenten de grens volgens jou?

1. Nergens, alles moet kunnen
2. Je mag mensen niet persoonlijk bespotten
3. Je mag groepen niet discrimineren
4. Ik vind dat je altijd netjes moet blijven

Propaganda

Spotprent

Filterbubbels/opiniebubbels

Algoritmes en big data; ze laten je zien wat je wil zien;

• Insta, Google, TikTok, YouTube... je wordt gevoerd wat je 'liked' (waar je vatbaar voor bent)

De zuilen van vroeger waren ook als het ware 'bubbels', maar dan werd je er meestal in geboren; 

-> Een filterbubbel daarentegen is het toevallige resultaat van mensen die vanwége hun mening over een brandende kwestie (enigszins vluchtige) gemeenschappen vormen: eerst was er de mening, toen de bubbel.

Merk jij dat je in een 'bubbel' zit? Zie jij een 'eenzijdig'/op jou gericht beeld op je socials?

Ja

Een beetje

Nee

Bubbels; erg (trend-) gevoelig...

- Opinie-bubbels zijn vaak vluchtig, anders dan de oude zuilen die alle vlakken van het mensenleven doordrongen, ‘van de wieg tot aan het graf’. 

De mensen die zich rondom opvattingen in een filterbubbel groeperen, gedragen zich vaak als een 'flashmob': ze verschijnen meestal plotseling op een 'digitaal marktplein' (insta/tiktok/X/...), roepen wat, trekken daarmee de aandacht van passanten (media/politiek/burgers), en verdwijnen weer; soms even plotseling als ze zijn verschenen.

- Opinie-bubbels zijn vaak anti-gezag en anti-gehoorzaam; de bubbels zijn vaak alleen gebaseerd op meningen, niet op wetenschap/feiten (vaak vormt het zich ook om in kuddegedrag) en kritiek wordt vaak erg persoonlijk opgevat. 

Welke 'bubbels' zie jij allemaal voorbij komen? (Preppers, Vegans, Trad-wifes, ...)

Bubbels; invloed en impasse

- Bubbels hebben geen organisatiestructuur, laat staan leiders. Althans: geen officiële leiders; maar wat te denken van Influencers?

- In een filterbubbel is er vaak geen ruimte voor interne tegenspraak en worden de verschillen met andere filterbubbels (de buitenwereld) aangewakkerd. Binnen de filterbubbel wordt beweerd de waarheid te kennen waarvan de meerderheid/buitenwereld het niet ‘wil zien’ of niet ‘mag zien’ van een overheid bijvoorbeeld. Is dat propaganda? Of populisme? (claim namens het volk te spreken en zetten zich af tegen 'de elite'/media)

Zuilen hadden dit ook, maar daar waren vaak wél officiële leiders, die een ‘agreement to disagree’ hadden, waardoor er (meestal) geen emotionele/openbare conflicten waren... nu clasht het soms hard in de media!

De wand van een bubbel is 'instabiel'; influencer Famke Louise deelde tijdens Corona de hashtag #ikdoenietmeermee met haar ruim 1 miljoen volgers (om aan te geven dat ook zij zou stoppen met maatregelen volgen), maar zat vervolgens binnen een dag aan tafel bij ic-arts Diederik Gommers en starte daarna een week later samen met Gommers een corona-campagne. Hoe volg jij BN-ers met een mening in de media?

Ik volg geen bekende mensen met een mening.

Ik volg alleen BN'ers die aansluiten bij mijn mening; ik ontvolg BN-ers zodra ik het niet met ze eens ben

Ik volg zowel BN-ers waar ik wel, als waar ik niet achter sta.

Opdracht 5: 'Vroeger was alles beter...'

Maak een spotprent, propaganda-poster, anti-reclame met als sentimentele boodschap: 'Vroeger was alles beter'.

1. Kies een prikkelende 'bubbel', een 'extreme' (linkse/rechtse/politieke/geloofs-) ideologie/levensstijl in onze cultuur/maatschappij nu:

- Trad wives

- Vegans

- Preppers

- ...

2. Bedenk een manier waarop zij zouden beïnvloed om te verenigen; wat/hoe/waarom? 

3. Werk het uit met de hand/canva/AI. Kies voor zwart/wit of kleur (wat is sterker?), maar gebruik vooral de kenmerkende stijl van je uitvoeringskeuze.