HV1 - §1.3 - les 3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Tijdvak 1: Jagers & Boeren

Tijdvak 1

Jagers & Boeren

tot 3000 v.Chr.

Geschiedenis is het verhaal van de mens en het verleden. In dit hoofdstuk leer je dat de mens de langste tijd van zijn bestaat als jager-verzamelaar heeft geleefd. 

Tijdvak 1

Jagers & Boeren

Door de overgang naar landbouw ontstonden zoveel nieuwe mogelijkheden, dat wordt gesproken van de Agrarische Revolutie. Dit tijdvak valt in de periode genaamd ''prehistorie''.

Tijdvak 1

Jagers & Boeren

Dat is de tijd waarin geschreven bronnen ontbreken. De kennis die wij hebben over de jager-verzamelaars en de eerste boeren is vooral gebaseerd op archeologisch onderzoek.

Vandaag:

SO BESPREKEN!!

Paragraaf 1.3: Leven als boer

Lesdoel: Wat waren de gevolgen van het ontstaan van de landbouw voor het leven van de mensen?

SO begrippen H1

So begrippenlijst Hoofdstuk 1

Itslearning -> Feniks -> Bronnen -> Begrippenlijst H1 

-> Hoofdstuk 1

Landbouw Ontdekt (1)

• Rond 10.000 v.Chr. ontdekten jager-verzamelaars in de Vruchtbare Halve Maan (een gebied dat nu in Irak, Iran en Syrië ligt) dat ze granen zelf konden verbouwen (akkerbouw). Ook lukte het om wilde geiten en schapen tam te maken en te fokken. De veeteelt was ontstaan.

Landbouw Ontdekt (2)

• Akkerbouw en veeteelt zorgden ervoor dat jagen en verzamelen steeds minder noodzakelijk werden. De landbouw werd het belangrijkste middel van bestaan voor de mensen in de agrarische samenleving. De gevolgen van de ontdekking van de landbouw waren zo groot, dat we spreken van de landbouwrevolutie.

Landbouw Ontdekt (3)

• Ten eerste vestigden de mensen zich nu op een vaste plek. Als boer moet je immers bij je akkers blijven wonen. En omdat de landbouw voor voldoende voedsel zorgde, was het rondtrekken van kamp naar kamp niet meer nodig. Ten tweede bouwden de mensen geen eenvoudige hutten meer maar er kwamen stevige boerderijen, die soms generaties lang bleven staan. Hiervoor gebruikten de boeren in het Midden-Oosten stenen en klei.

Landbouw Ontdekt (4)

• Ten slotte veranderden ook de gebruiksvoorwerpen van de landbouwers. Archeologen vinden uit deze tijd veel minder jachtwerktuigen. De mensen gebruikten nu ploegen om hun akkers mee te bewerken en maalstenen om het graan te malen. Ook maakten de boeren voor het eerst potten van aardewerk. Daarin werd het graan bewaard of er werd in gekookt.

Landbouw Ontdekt (5)

Dorpen ontstaan (1)

• Langzaam raakte de kennis van de landbouw verspreid over een groter gebied. Tussen 6000 en 5000 v.Chr. gingen ook in Europa de eerste mensen over op de landbouw. Waarschijnlijk was de kennis van akkerbouw en veeteelt meegenomen en doorgegeven door mensen die vanuit het Nabije Oosten richting Europa waren getrokken.

Dorpen ontstaan (2)

• Rond 5300 v.Chr. vestigden de eerste boeren zich in Nederland. In Zuid-Limburg kapten ze stukken bos en legden akkers aan. De lössgrond was erg vruchtbaar en zorgde voor goede oogsten. Daardoor kon de bevolking groeien. Er ontstonden dorpjes, waarvan het grootste (bij Elsloo) bijna tweehonderd inwoners telde.

Dorpen ontstaan (3)

• De boerderijen in Zuid-Limburg waren gemaakt van rijen rechtopstaande palen. Daartussen stonden wanden van gevlochten takken. Die werden dichtgesmeerd met leem. Duizenden jaren later zijn deze materialen allemaal vergaan. Archeologen vinden in de bodem alleen nog de verkleuringen terug op plaatsen waar de palen en de wanden hebben gestaan. Toch is dat genoeg om een betrouwbare reconstructie van  huizen te kunnen maken.

Dorpen ontstaan (4)

• De boerderijen bestonden uit drie ruimtes. Eén gedeelte werd gebruikt om in te wonen. In een ander vertrek sloegen ze hun voedselvoorraden op. En dan was er nog een derde ruimte, die dienst deed als werkplaats of opslagplaats voor veevoer. Hier maakten de boeren hun potten van klei. Het aardewerk versierden ze met punten, strepen en banden. Archeologen hebben daarom de naam bandkeramiek bedacht voor deze cultuur.

Dorpen ontstaan (5)

• Met een cultuur bedoelen we een groep mensen met gemeenschappelijke gewoontes en die werktuigen en voorwerpen in dezelfde stijl maakten. Na hun dood werden sommige boeren gecremeerd en andere begraven. Bij een van de dorpjes zijn 133 graven teruggevonden. Uit de grafgiften blijkt dat deze boeren ook al handel dreven (bron 11).

Dorpen ontstaan (6)

• Zware bijlen waren gemaakt van een steensoort die niet voorkwam in Limburg. En brokjes oker, een rode kleurstof, kwamen ook uit andere streken. Overigens kregen lang niet alle boeren deze kostbare voorwerpen mee in hun graf. Waarschijnlijk was dat alleen gebruikelijk bij boeren met veel aanzien.

Dorpen ontstaan (7)

• Archeologen ontdekten dat rond 4900 .Chr. plotseling de nederzettingen in Limburg zijn verlaten. Honderden jaren later vestigden zich weer boeren op andere plaatsen in Nederland. Jager-verzamelaars kwamen sinds 3000 v.Chr. in deze streken niet meer voor.
  

Dorpen ontstaan (8)

Hunnebedbouwers

Wat waren de gevolgen van het ontstaan van de landbouw voor het leven van de mensen?

Huiswerk

§1.3 --> Opdr. 2,3,4,5 maken online + leren §1.3 + verdieping

Als het niet lukt online dan maak je het in je werkboek en neem je die de volgende les mee.