Examentraining Havo 5

• Engels
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 4-6

CSE 2025

HAVO Engels

Vrijdag 16 mei 13:30u-16:00u

tips & tricks

Het grote geheim

Het Centraal Schriftelijk Examen vraagt eigenlijk niet alleen om leesvaardigheid.

Het gaat om begrijpen  wat CITO  van je wil. 

Heb je dat door, dan haal je goede cijfers.

Wat wil Cito dan van jou?

Het recept

• bestudeer de linking words
• hoe om te gaan met onbekende woorden (woordenboek)
• ken de vraagsoorten
• oefenen met eerdere examens

Linking words

Zorg dat je:

• linking words (= voegwoorden, signaalwoorden) herkent
• weet welk verband ze aangeven
• hoe je ze in een zin gebruikt
• LEER de linking words!!!!!

Gevolg / conclusie / oorzaak

Als je de linking words van de volgende slide tegenkomt in een tekst, dan weet je dat de schrijver aan het einde is gekomen van bijvoorbeeld zijn verslag, of zijn opsomming van argumenten.

Door het voegwoord (signaalwoord) weet je dat je nu een gevolg of een conclusie kunt verwachten. 

after all	tenslotte
all-in all	al met al
as a result	als gevolg daarvan
consequently	dus, daarom
in conclusion	concluderend
in short	kortom
so	dus
therefore	daarom, dus

Tegenstelling 

Als je deze linking words tegenkomt in een tekst, dan weet je dat de schrijver een andere kant opgaat in zijn tekst dan ervoor. De schrijver gebruikt bijv. een argument tegen datgene wat ervoor is gezegd. 

although	hoewel
But	maar
contrary to / in contrast to	in tegenstelling tot
even though	daarentegen
on the one hand …	aan de ene kant …
… on the other hand	… aan de andere kant
however	echter
instead of	in plaats van
in spite of	desondanks
nevertheless	niettemin
besides	behalve
still	toch

Vergelijking 

Als je deze linking words tegenkomt in een tekst, dan weet je dat het genoemde vergeleken wordt met iets anders uit de tekst.

likewise	evenzo, evenzeer
similarly	op een vergelijkbare manier
such as	zoals
as well as	evenals

Voorwaarde 

Door deze linking words weet je dat er een voorwaarde aan iets wordt gesteld in de tekst. Doordat er aan iets voldaan wordt, kan er iets anders gebeuren. 

if	als, indien
unless	tenzij
provided	mits, op voorwaarde dat
granted that	ervan uitgegaan dat
as/so long as	zolang als
only if	alleen als

Welk signaalwoord/functiewoord hoort bij welk tekstverband? Sleep de goede antwoorden naar elkaar toe.

As well as

In short

To praise

To criticize

For instance

Uitbreiding/Opsomming

Gevolg/Conclusie

Ondersteunen (positief)

Tegenstelling

Voorbeelden

Welk signaalwoord in de tekst geeft een tegenstelling aan?

He should not be doing this job, _______ he was not trained for it.

1. despite
2. however
3. since
4. such as

Many species of wildlife are becoming extinct __________ the rainforests are being destroyed.

1. opsomming
2. reden
3. relativering
4. gevolg/conclusie

They like to watch soap operas
____________ films on TV.

1. opsomming
2. reden
3. relativering
4. gevolg/conclusie

He did not concern himself with the interests of his own class, and ______________ some thought him arrogant and others thought him stupid.

1. consequently
2. as well as
3. due to
4. as a matter of fact

_____________, she'd rather get a room than stay in the house.

1. opsomming
2. reden
3. relativering
4. gevolg/conclusie

Many species of wildlife are becoming extinct __________ the rainforests are being destroyed.

1. because
2. and
3. actually
4. all in all

_____________, she'd rather get a room than stay in the house.

1. what's more
2. therefore
3. actually
4. as a result

He did not concern himself with the interests of his own class, and ______________ some thought him arrogant and others thought him stupid.

1. opsomming
2. reden
3. relativering
4. gevolg/conclusie

They like to watch soap operas
____________ films on TV.

1. in fact
2. for
3. and
4. in short

Hoe begin je?

• Scannen: titel, plaatjes, intro -> Waar gaat de tekst over?
• LEES NIET DE HELE TEKST DOOR!!!
• Lees de vraag: In welke alinea's moet je kijken? -> aanstrepen (markeren)
• Wat voor soort vraag is het? ABCD/gaten/open vragen/bewering
• Bij het examen Nederlands moet je WEL de hele tekst doorlezen voordat je start met de vragen
• Volg de stappen die nu nog gaan komen

Vraagsoorten

• Gatenvraag (gap question)
• Meerkeuzevraag
• Open vraag (citeervraag of volledig open vraag)
• Beweringenvraag (juist-onjuist, wel-niet)

Gatenvragen
(gap questions)

De vrees van veel leerlingen maar stiekem niet zo moeilijk, mits je je linking words kent.

Er zijn 2 soorten:

• gatenvragen met signaal-/functiewoorden
  Kan een gatenvraag zijn, maar ook bijvoorbeeld  'wat is het verband tussen deze alinea en de vorige'
• gatenvragen waar een stukje tekst is weggelaten

Stappenplan

• Zorg dat je alle antwoorden kunt vertalen --> noteer de vertalingen
  
• Lees de hele alinea waar de 'gap' in staat
  
• Probeer eerst zelf een antwoord te bedenken
  
• Kies je antwoord
  
• Lukt niet --> kijk naar positief en negatief en streep weg OF lees de laatste zin(nen) van de vorige alinea en de eerste zin(nen) van de volgende alinea

Young people don't trust anyone who uses a full stop

Engels - Havo 2023, 2e tijdvak - tekst 10

Which of the following fits the gap in paragraph 2?

1. As a result
2. In the meantime
3. On the other hand

Explanation

as a result = als gevolg daarvan, daardoor > gevolg van alinea daarvoor

in the meantime = ondertussen

on the other hand = aan de andere kant > tegenstelling

Vertalen van zin met 'gap' + zin ervoor:

"Het is duidelijk dat je je gedachte al hebt afgerond, dus welke functie heeft de punt dan? _______ lijkt het huidige gebruik van een punt in berichten nogal expliciet en kan het overkomen alsof je boos of geïrriteerd bent."

Which of the following fits the gap in paragraph 4?

1. properly
2. purposefully
3. tactlessly

Explanation

properly = op de juiste manier / correct

purposefully = doelbewust / met opzet

tactlessly = tactloos / zonder rekening te houden met anderen

Vertalen van zin met 'gap' + zin erna:

De nieuwe, agressieve interpretatie van de punt kan ook ______ worden gebruikt voor een komisch effect. "Hoewel punten aan het einde van zinnen misschien minder vaak worden gebruikt, kunnen ze elders juist heel bewust (deliberately) worden ingezet om nadruk te leggen."

Hoofdgedachte

• Lees de tekst goed door en kijk waar het over gaat.
  
• Let op de titel, inleiding en conclusie – daar staat vaak de hoofdgedachte.
  
• Zoek naar kernzinnen in de tekst, meestal de eerste of laatste zin van een alinea.
  
• Formuleer de hoofdgedachte in één korte zin: wat wil de schrijver jou vertellen?
  

Football, finances and fans

Engels - Havo 2024, 2e tijdvak - tekst 5

What is the main point made about football clubs in paragraph 8?

1. They might risk losing loyal fans as a result of current guidelines
2. They ought to invest in facilities for fans rather than costly players
3. They should prioritise the connection between fans and their squads
4. They would do justice to the fans by accepting a financial watchdog

Explanation

'They would do justice to the fans ...' > in de 1e zin van alinea 8 staat 'the people that matter most - the fans'
'... by accepting a financial watchdog' > independent regulation, oftewel onafhankelijke regulering (toezicht dus)

Open vragen

Open vragen komen niet zo veel voor op het eindexamen Engels.

Vaak op zoek naar:

• redenen die gegeven worden
  
• voorbeelden die genoemd zijn
  
• naam of term van/voor een specifiek persoon, voorwerp of fenomeen

Tips

• zo kort mogelijk antwoord geven
  
• beantwoord in de taal waarin deze geschreven is (meestal Nederlands), tenzij anders staat aangegeven.
  
• beperk je tot wat er gevraagd wordt: "In welke twee gevallen kun je meer uitbetaald krijgen?"
  
• dus --> twee gevallen noemen
  
• en --> niet noemen wanneer je minder kunt krijgen

Range presents a risk

Engels - Havo 2023, 2e tijdvak - tekst 2

‘Range presents a risk’ (titel)
Noem twee praktische suggesties die Carl Jones doet om dit permanent
op te lossen.
Geef antwoord in het Nederlands.

Explanation

Deze vraag kan 2 punten opleveren, dus doe extra je best!

Antwoord (kies 2 van de 3 met de volgende strekking):

de schietbaan/range sluiten

de schietbaan/range (naar een veilige/andere locatie) verplaatsen

afscherming (om de baan) (plaatsen) / voorkomen (door plaatsing van een muur/barrière) dat de kogels/munitie in het bos komen/komt

De vraag is wat Carl Jones (de schrijver van het stukje) doet om dit permanent (voor altijd) op te lossen. Alle antwoorden vind je in de 4e alinea, want in de 3e alinea vraagt hij zich nog af waarom de schietbaan nog open is.

Citeervragen

Citeervragen komen vaker voor op eindexamens Engels.

• Gericht op 1 specifiek stukje informatie in de tekst
  
• Vaak een voorbeeld, een reden of waar wordt iets eerder in de tekst ook al genoemd

Stappenplan citeervragen

• Lees eerst de alinea goed door waar het citaat staat (indien nodig: markeer het citaat).
  
• Voor citeervragen is het meestal nodig om meer alinea's te lezen, bekijk per alinea of daar je antwoord staat. Zo niet, verder lezen.
  
• Vaak is het zo dat het antwoord op het citaat NA het citaat zelf staat.

Tips

• Houd je aan de instructie van de vraag: "Citeer de eerste twee woorden van de zin waarin ..."
  
• dus --> geeft bijv. het antwoord: "The main"
  
• "Citeer de eerste en de laatste twee woorden van de zin ...
  
• dus --> geeft bijv. het antwoord: "The main ... be resolved."
  
• schrijf NIET de hele zin op als er naar een zinsgedeelte wordt gevraagd, vaak is het 1/3 of 1/4 van de originele zin 

• Moelijker citeervraag: "Wordt duidelijk uit de tekst onder welke voorwaarden je eerder gebruik kunt maken van de hotelkamer dan in je reservering staat? Zo nee, antwoord "Nee". Zo ja, citeer de eerste twee woorden van de zin waarin dit staat.
  
• Ga je hierbij niet doodstaren op de tekst: het kan best zo zijn dat het antwoord er dus niet instaat. 

Is the internet leading us into a 21st century dark age?

Engels - Havo 2023, 2e tijdvak - tekst 5

‘other people might con us online’ (alinea 2)
Wordt later in de tekst expliciet teruggekomen op de mogelijkheid dat je
op het internet een oplichter tegenkomt?
Zo nee, antwoord ‘Nee’. Zo ja, citeer de eerste twee woorden van de zin
waarin dit gebeurt.

Explanation

Antwoord = Nee

Er staat later in de tekst, dus lees vanaf alinea 3. Verder moet je begrijpen dat 'con us' = ons bedriegen

De alinea's 3-9 gaan niet over het online tegenkomen van een oplichter, dus vandaar: nee

‘everything we posted would be there forever’ (alinea 3)
In welke zin wordt voor het eerst duidelijk dat dit in de praktijk niet altijd
waar is?
Citeer de eerste twee woorden van deze zin.

Explanation

Antwoord = Just last (alinea 6)

Als je verder denkt, dan is eigenlijk duidelijk dat ze hier een voorbeeld zoeken dat niet alles wat we online posten er altijd blijft staan.

Vertaling zin: Vorige week heeft MySpace miljoenen nummers van zijn servers verloren: miljoenen opnames die mogelijk alleen daar bestonden en nu voor altijd verdwenen zijn.

Beweringen 
(juist-onjuist, waar-niet waar)

Bij juist-onjuist vragen moet het antwoord altijd letterlijk in de tekst staan, wil je het antwoord juist kiezen. Zo niet, dan is het dus onjuist. Wanneer de mening wordt gevraagd van de schrijver moet er letterlijk in de tekst staan: “De schrijver is het niet eens met … omdat, zus of zo.” In alle andere gevallen is je eigen mening of de mening van de schrijver die ergens vaag wordt geschreven altijd onjuist.

Tips

• Antwoorden met de woorden: altijd, nooit, niet zijn vaak onjuist.
• Het is mogelijk dat ALLE antwoorden juist of ALLEMAAL onjuist zijn, laat je hierdoor niet afleiden.
• Kijk goed in welke alinea je moet zoeken (zie de vraag) en focus alleen op die alinea.

Stappenplan

• Voor dit soort vragen kun je altijd 2 of meer punten halen, dus dit wil je goed doen!
  
• Lees eerst alle beweringen door bij de vraag.
  
• Lees de alinea('s) waar de vraag bij hoort.
  
• Let extra op dubbele punten en signaalwoorden (zoals: furthermore, additionally, moreover, however, but, etc.)
  
• De bewering is alleen goed als ALLES klopt!

Sheep ban threatens ancient grazing rights

Engels - Havo 2023, 2e tijdvak - tekst 9

Lees eerst alinea 1, anders zijn de volgende vragen lastig(er).

Wordt met de volgende citaten ‘anti-social behaviour legislation’ (alinea 2) bedoeld?

‘Public Spaces Protection Orders’ (alinea 2)

1. wel
2. niet

Explanation

Public Spaces Protection Orders stellen gemeenteraden in staat om specifieke activiteiten binnen bepaalde gebieden te verbieden --> het grazen van de schapen

Wordt met de volgende citaten ‘anti-social behaviour legislation’ (alinea 2) bedoeld?

‘busybody’s charter’ (alinea 3)

1. wel
2. niet

Explanation

Een groep die campagne voert tegen de overregulering van het dagelijks leven heeft gedocumenteerd hoe het zogenoemde "bemoeizuchtigen-handvest" in sommige gebieden wordt gebruikt om geluksbrengers, krijttekeningen, zingen en zelfs, in één geval, het dragen van een golftas te verbieden.

Wordt met de volgende citaten ‘anti-social behaviour legislation’ (alinea 2) bedoeld?

‘Irresponsible Shepherding Scrutiny Task Group’ (alinea 4)

1. wel
2. niet

Explanation

Om "bewijslijsten" op te stellen. Echter, lokale herders geloven dat sommige klachten afkomstig zijn van nieuwkomers in de "gentrificatie" van het gebied, van wie velen een ongeschreven regel negeren om hun tuinen af te bakenen en van hekken te voorzien.

Wordt met de volgende citaten ‘anti-social behaviour legislation’ (alinea 2) bedoeld?

‘an unwritten rule to fence and gate their gardens’ (alinea 4)

1. wel
2. niet

Explanation

Om "bewijslijsten" op te stellen. Echter, lokale herders geloven dat sommige klachten afkomstig zijn van nieuwkomers in de "gentrificatie" van het gebied, van wie velen een ongeschreven regel negeren om hun tuinen af te bakenen en van hekken te voorzien.

Score

indien vier goed 2

indien drie goed 1

indien twee of minder goed 0 

Verder oefenen

We hebben de meest voorkomende vraagtypen behandeld.

Ik wil jullie op www.eindexamensite.nl nog even verder meenemen in de vragen over 'opvattingen van de auteur' en 'schrijfdoel en schrijffunctie'.

Indien nog tijd, gaan we daarna door oefenen met de vraagtypen die jullie zelf willen oefenen.

Conclusie

Om een voldoende te halen, moet je woordjes leren en trucjes kennen.
(linking words & lijst van SSL Leiden > zie Teams)

Weet wat CITO van je vraagt en je kunt genoeg vragen goed beantwoorden.

Oefening baart kunst!

Linking words, linking words, linking words!!!

Heel veel succes!