Thema 6 B4 Beïnvloeden van gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Thema 6 

Waarneming en gedrag

B4

Beïnvloeden van gedrag

0

Wat heb je hier net gezien?

1. een gedragselement
2. een gedragsketen
3. een gedragssysteem
4. niet genoeg afstand tussen de stekelbaarsjes

Hoe noem je een gedragsketen die bedoeld is om partners aan te trekken en over te halen tot paring?

Onder welk gedragssysteem valt de balts?

1. Voedingsgedrag
2. Terretoriumgedrag
3. Voortplantingsgedrag
4. Sociaalgedrag

0

Welke vormen van gedrag
heb je gezien?

Wat is een respons?

Leerdoelen B4

6.4.1 Je kunt verklaren dat gedrag deels erfelijk is bepaald.

6.4.2 Je kunt leerprocessen herkennen en de functie daarvan uitleggen.

Aangeboren en aangeleerd

Bij het tot stand komen van gedrag spelen erfelijke eigenschappen (aangeboren (ook wel instinct genoemd)) en aangeleerde eigenschappen (ervaring) een rol.

Daarnaast is het ontwikkelingsstadium van het organisme van belang, maar ook de gezondheid. 

Aangeboren en aangeleerd

Aangeboren gedrag wordt dus via genen van ouders op kind doorgegeven. Dit gedrag levert een grotere overlevingskans voor dit individu op bij interne en externe prikkels. Het nadeel van erfelijk gedrag is dat het star is en in onverwachte situatie niet altijd effectief.

Door leerprocessen wordt dit aangeboren gedrag aangepast aan veranderende omstandigheden en dit gedrag is duurzaam 

Sleutelprikkels

• Gedragsonderzoek heeft opgeleverd dat bepaalde prikkels altijd bepaald gedrag opwekken. Zo'n prikkel wordt een sleutelprikkel genoemd. 

• De motivatie voor bepaald gedrag is bij die specifieke prikkel hoger dan bij een prikkel die een bepaald kenmerk mist. 

Voor kuikens van meeuwen bijvoorbeeld is een rode vlek op een snavel een sleutelprikkel.

Supranormale prikkel

Bij supranormale prikkels wordt met behulp van een kunstmatige prikkel ditzelfde gedrag versterkt opgeroepen. Deze prikkel is dus effectiever dan de normale sleutelprikkel, zoals te zien is in het volgende filmpje.

Voorbeeld sleutel- en supranormale prikkel

Leerprocessen

Gewenning en inprenting

• Gewenning: het afleren van reacties op bepaalde, ongevaarlijke gebeurtenissen in de omgeving.
  

• Inprenting: wanneer dieren iets alleen leren in 

      een bepaalde, korte periode (gevoelige periode).  

0

Dopamine

Dopamine geeft een geluksgevoel. Bij dieren en bij mensen kan door beloning het meest uiteenlopende gedrag worden aangeleerd. Maar andersom geldt ook dat de frequentie van het aangeleerde gedrag afneemt als de beloning uitblijft.

Mensen kunnen echter er voor kiezen om hun gedrag niet te laten beïnvloeden door een aangeboden beloning.

Huiswerk

- Maak opdracht 47 t/m 54

- Oefen de flitskaarten en sluit je leerdoelen af  met Test Jezelf 

- Neem Context 'Een gevleugelde opruimploeg' door en maak 

opdracht 55 en 56

Lesafsluiter B4

6.4.1 Je kunt verklaren dat gedrag deels erfelijk is bepaald.

6.4.2 Je kunt leerprocessen herkennen en de functie daarvan uitleggen.

De rode kleur in de bek van het koekoeksjong is een ... voor de heggenmus om het koekoeksjong te voeren, zelfs vaker dan zijn eigen jongen.

1. sleutelprikkel
2. impuls
3. prikkel
4. supranormale prikkel

Welk leerproces zie je hier op de foto?

1. inprenting
2. gewenning
3. conditionering
4. inzichtelijk leren

Lorenz bestudeerde vogels en zag dat hun gedrag in verschillende stappen was te verdelen.

1. gedragsstappen
2. gedragsketens
3. gedragselementen (handelingen)
4. gedragssystemen

Wat is gewenning?

1. Leren dat je altijd moet reageren.
2. Leren dat reageren niet altijd nodig is.
3. Leren dat reactie noodzakelijk is.
4. Leren in korte gevoelige periode.

proefondervindelijk leren heet ook wel

1. gewenning
2. imitatie
3. trial and error

conditioneren kent de volgende twee vormen

1. klassiek
2. imitatie
3. gewenning
4. operant

Spreeuwenjongen die pas uit het ei gekomen zijn, hebben hun ogen nog dicht. Wanneer een ouder op het nest landt, sperren ze onmiddellijk hun bek open.

Wat is de uitwendige prikkel voor dit gedrag van de spreeuwenjongen?

1. honger
2. het bewegen van het nest
3. het ruiken van de worm
4. het zien van de ouder

Inprenting

gewenning

proefondervinderlijk leren

inzicht

imitatie

conditioneren

leren in een gevoelige periode

oplossingen combineren

nadoen

trial and error

niet meer reageren

gedrag verandering

Hoe noem je de reactie waardoor de honden van Pavlov gaan kwijlen als ze een bel horen?

1. geconditioneerde reflex
2. operante conditionering
3. proefondervindelijk leren
4. trial and error