3.4 Het christendom in het Romeinse Rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

BAM-planner 

• Dinsdag 28 januari het 2e uur SO paragraaf 3.1 t/m 3.3 
  Telt 1 keer mee 
  Lesson Up 
  
  
• Dinsdag 11 februari het 2e uur Proefwerk H3 paragraaf 3.1 t/m 3.4 
  Telt 2 keer mee 
  Lesson Up  

Herhaling paragraaf 3.1 t/m 3.3 

Het Romeinse rijk was eerst... en toen... en toen....

1. Keizerrijk, Republiek, Koninkrijk
2. Koninkrijk, Keizerrijk, Republiek
3. Republiek, Koninkrijk, Keizerrijk
4. Koninkrijk, Republiek, Keizerrijk

Onder wie werd het Romeinse Rijk een keizerrijk?

1. Julius Caesar
2. Brutus
3. Augustus
4. Cleopatra

Hoe kon het Romeinse Rijk zo groot worden?

1. Ze kochten land van buren op
2. Ze veroverden landen met hun leger
3. De leiders trouwden met leiders van andere landen.
4. Eigenlijk bestond het rijk allemaal kleine landjes met een eigen bestuur

Waar hoort welke groep op de piramide van de Romeinse samenleving?

Slaafgemaakten

Senatoren en familie

Keizer en zijn familie

Handelaren, ambachtslieden. 

In welk jaar werd het Romeinse Rijk gesplitst in een Oost-Romeins Rijk en een West-Romeins Rijk?

1. 395
2. 400
3. 359
4. 295

Het West-Romeinse Rijk viel al in 476, maar wanneer viel het Oost-Romeinse Rijk?

1. 498
2. 876
3. 1011
4. 1453

Zet de woorden bij de juiste cultuur.

Grieks-Romeinse cultuur

Germaanse cultuur

drinken wijn

Leven vooral van de landbouw.

Heilige bomen

Steden

rekenen

Jupiter

vuur vereren

Bataven

Antwoord 

In de 4e eeuw was er veel strijd om de macht, vooral als een keizer niet goed regeerde of overleed. Dat Silvanus zichzelf tot keizer uitroept, terwijl keizer Constantius nog gewoon aan de macht is, is een voorbeeld van zo’n machtsstrijd binnen het Romeinse bestuur. Dat was een groot probleem, want door dit soort strijd werd het rijk niet goed bestuurd en werd het steeds zwakker.

Of: In de 4e eeuw was de diensttijd van soldaten erg lang, waardoor ze zich meer verbonden voelden met hun generaal dan met hun keizer. Daardoor konden legercommandanten als Silvanus gemakkelijker in opstand komen tegen de keizer, zeker als ze beloofden hun troepen goed te belonen (zoals hier). Ook hierdoor kon het rijk niet goed worden bestuurd en werd het steeds zwakker

3.4 Het christendom in het Romeinse Rijk 
Lesboek 1A bladzijdes 138 t/m 144 

Leerdoelen 

• Je kunt met voorbeelden uitleggen wat het verschil is tussen monotheïstische en polytheïstische godsdiensten
• Je kunt uitleggen hoe het christendom ontstond en de belangrijkste kenmerken noemen van de christelijke geloofsleer
• Je kunt uitleggen hoe het christendom zich in de late oudheid ontwikkelde  

jodendom 

Het jodendom 

Eerste jood was Abraham. God zou hem hebben beloofd dat hij samen met zijn vrouw nog kinderen zou krijgen, in Kanaän (later Israël genoemd).

Tijdens een hongersnood stuurde God de Jakob, een nakomeling van Abraham naar Egypte. Daar zijn de joden lange tijd slaaf geweest, totdat Mozes ze naar bevrijding leidde. 

Deze verhalen over het joodse volk zijn opgeschreven in het Oude Testament, onderdeel van de joodse Tenach (heilig boek). 

Joden in Romeinse Rijk 

• Leefden in provincie Judea, dat door Romeinen in 63 v. Chr. veroverd wordt
  
  
• Romeinse provincie sinds 6 na Chr.

• Toenemende spanningen tussen Romeinen en Joden: Romeinen geloven in meerdere goden (polytheïsme), Joden maar in één god (monotheïsme), in hun eigen synagogen
  
  
• Verder: joden moesten hoge belastingen betalen en ze weigerden om de Romeinse keizer en goden te vereren 

Joodse opstanden

• In 66 n.C. brak in Jeruzalem de eerste grote Joodse opstand uit.

• Na vier jaar, in 71 n.C. sloegen de Romeinen de opstand neer.
  
• De Romeinen verwoestten de Joodse tempel in Jeruzalem.

• In 135 n.C. brak een tweede Joodse opstand uit.
• Jeruzalem werd een Romeinse stad waar joden niet meer mochten komen.
  

Romeinen verjagen joden

• Waarom?
• Veel joden werden vermoord, weggejaagd of als slaaf afgevoerd.
  
• Gevolg:

• Joden kwamen in het hele Romeinse rijk en daarbuiten terecht.
• Gevolg:

• De joden bouwden overal synagogen.
  

Waarom is het jodendom ''bijzonder'' in vergelijking met andere godsdiensten? 

1. Monotheïstisch geloof (en daarom wilden ze de keizer ook niet als een god vereren) 

2. Tenach 

3. Geloof in een Messias (!)
4. Je kan alleen Joods zijn, als je moeder dat ook is 
5. Spijswetten --> tijdens het eten geen vlees- en melkproducten met elkaar combineren, geen varkensvlees eten 
6. Andere heilige dagen (andere jaartelling)

7. Orthodoxe joden: bij vrouwen wordt het haar bedekt met een pruik 

Christendom

Jezus van Nazareth

• Jezus is een Joodse man die rondreist in de streek Palestina en vertelt dat God goede mensen beloont en slechte mensen straft.
• Hij predikte over naastenliefde en zorgen voor zwakke medemensen. Hij zei dat hij de zoon van de enige ware God was.
• Jezus krijgt veel aanhangers. 
• De Romeinen vinden hem daarom gevaarlijk. Ze nemen hem gevangen en kruisigen hem, de straf voor een opstandige slaaf.

Het begin van het christendom

• De volgelingen van Jezus geloofden dat hij was gestorven op Goede Vrijdag om de mensen te verlossen van hun zonden
• Na drie dagen uit de dood opgestaan (Pasen)
• 40 dagen later: Hemelvaart.

Een verboden godsdienst

• Christelijke predikers reisden door het Romeinse rijk om mensen tot het christendom te bekeren.

• Het christendom werd een populaire godsdienst.
  
• - Het beloofde een beter leven na de dood
• - Voor God was iedereen gelijk

• De eerste aanhangers waren dan ook vooral armen, slaven en vrouwen!

Een verboden godsdienst

• Joden en christenen weigerden de keizer en staatsgoden te vereren.

• De joden vormen een kleine groep en werden daarom niet als bedreiging van de staat gezien.

• De christenen wel! Die waren ook actief bezig met 'bekeren' 

Een verboden godsdienst

• In de 3e eeuw n.C. had het Romeinse rijk veel last van oorlogen, honger en ziektes.

• Keizers geloofden dat de staatsgoden de staat niet meer beschermden
• Wat veroorzaakte de problemen?
• Christenen kregen de schuld van alle problemen.
  

• Het christendom werd verboden en duizenden christenen werden opgepakt, gemarteld en vermoord.
  

Rond het jaar 100 schreef de Romeinse historicus Tacitus:

‘In 64 was er een grote brand: de helft van Rome 

brandde af.  Al gauw werd verteld dat keizer Nero 

de brand had laten aansteken, omdat hij ruimte nodig 

had voor een nieuw paleis. Daarom gaf Nero de 

christenen de schuld. Hij liet hen zwaar straffen.

Zo kregen zij beestenvellen aangetrokken om door 

wilde honden verscheurd te worden, of ze werden 

gekruisigd, of ze werden door vuur gedood: aan het 

eind van de dag werden ze aangestoken om te dienen 

als straatverlichting.’

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Keizer Nero was één van de felste tegenstanders van de christenen. Hij gaf hen de schuld van de grote brand van Rome (die hij vermoedelijk zelf had laten stichten) en liet hen op de meest gruwelijke manieren aan hun eind komen.

Dit is een schilderij uit de 19e eeuw: Nero kijkt naar het lichaam van een christen die zojuist om het leven is gebracht.

Keizer Constantijn

• Keizer Constantijn krijgt bij een veldslag  in 312 een droom: 
• hij ziet een christelijk symbool  in de lucht en hoort de boodschap: 'in dit teken zult gij overwinnen' 
• Hij besluit dat alle manschappen het teken op een schild schilderen

Van verboden godsdienst naar staatsgodsdienst

• In 313 gaf keizer Constantijn de christenen godsdienstvrijheid: Christenen mochten vanaf nu openlijk met hun godsdienst bezig zijn.
• In 380 benoemde keizer Theodosius het christendom tot staatsgodsdienst.
  

• Twaalf jaar later (391) werden alle andere godsdiensten verboden, behalve het jodendom: einde van de godsdienstige verdraagzaamheid.

Staatsgodsdienst

•  
• Het christendom wordt staatsgodsdienst en alle andere godsdiensten worden verboden. 
  
• Iedereen die niet christen is wordt vervolgd en Theodosius verbiedt de Olympische Spelen, omdat ze niet christelijk zijn.
  

Romeinse munt met het hoofd van Theodosius I de Grote

Een nieuwe staatsgodsdienst

• De rooms-katholieke kerk verdeelde het rijk in kerkprovincies, onder leiding van een bisschop.

• De paus, de bisschop van Rome, werd de leider van de kerk.
  

• De paus bepaald wie er als heilige mag worden vereerd.
  

Bronvraag

De brief van Polycarpus zelf is niet bewaard. Hij staat echter in een boek van Eusebius, een christelijke schrijver uit het begin van de 4e eeuw.

Leg zonder bron uit waarom Eusebius niet bang hoefde te zijn om deze brief in zijn boek te publiceren

Antwoord 

Begin 4e eeuw stopte keizer Constantijn de christenvervolgingen en gaf hij christenen toestemming om hun godsdienst in het openbaar te beleven. Eusebius hoefde dus niet meer bang te zijn voor vervolging als hij over zijn geloof schreef.

Huiswerk/Nu maken

Lezen paragraaf 3.4 Het christendom in het Romeinse Rijk 
bladzijdes 139, 140 en 141 

Maken van paragraaf 3.4 in je digitale werkboek vraag 4 t/m 12