Poëzie les 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Rijm en metrum

Strofe =

Een strofe is een (onder)deel van een gedicht met een bepaald/vast aantal regels, gescheiden door een witregel wanneer een gedicht bestaat uit meerdere strofen.

In andere woorden: alinea’s van een gedicht

Mama, waar heb je het geluk gelaten? (Ted van Lieshout)

Mama, waar heb jij het geluk

gelaten? Ik had het hier

neergelegd en nou is het weg!

 

Je zult het wel ergens hebben laten

slingeren of het is gestolen of

misschien per ongeluk weggegooid.

 

Wie zou mijn geluk willen stelen?

Wie niet?

Strofe aantal regels

twee regels: distichon

drie regels: terzine of terzet

vier regels: kwatrijn

vijf regels: kwintijn of quintet

zes regels: sextet

zeven regels: septet

acht regels: octaaf

(Bijna) geen rijm

De zee kun je horen

Met je handen voor je oren,

In een kokkel,

In een mosterdpotje,

Of aan zee.

Judith Herzberg; De zee

Gekruist rijm abab

Laatst vroeg ik aan een hommel:

‘Waar gaat gij heen met spoed?'

Ze zei: ‘Ik ga naar Zaltbommel,'

ik dacht: wat rijmt dat goed.

toen riep een tweede hommel:

‘En ik moet naar het Gooi!'

Ik dacht: wel-voor-de-drommel

ook dát rijmt wederom mooi

Omarmend rijm abba

Natuur is voor tevredenen of legen. 

En dan: wat is natuur nog in dit land? 

Een stukje bos, ter grootte van een krant, 

Een heuvel met wat villaatjes ertegen.

Geef mij de grauwe, stedelijke wegen, 

De’ in kaden vastgeklonken waterkant, 

De wolken, nooit zo schoon dan als ze, omrand 

Door zolderramen, langs de lucht bewegen.

Gepaard rijm

Sinterklaas kapoentje

Gooi wat in mijn schoentje

Gooi wat in mijn laarsje

Dank u Sinterklaasje

Soorten rijm

• Volrijm – klankovereenkomst van de klinkers en de medeklinkers
  

       Huis – muis; gaat – staat ; licht - gezicht

• Beginrijm (alliteratie) – alleen de beginmedeklinkers van twee of meer beklemtoonde lettergrepen zijn aan elkaar gelijk
  

      Kant en klaar; met man en macht ; heerlijk helder Heineken

• Klinkerrijm (assonantie) – de beklemtoonde klinker(s) zijn aan elkaar gelijk

      Gaan – staat ; lief - diep

Metrum

Versmaat = regelmatige afwisseling van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen (ritme)

• Jambe (afwisselend onbeklemtoond - beklemtoond)
  

        ∪ - | ∪ -|∪ - | ∪ - | ∪ -|

        Een nieu|we len|te en| een nieuw|geluid

• Trochee (afwisselend beklemtoond - onbeklemtoond)
  

       - ∪ | - ∪ | - ∪ | - ∪|

      Constan|tijntje,| 't zaligh | kijntje,

Benoem het metrum van de onderstaande strofe (=scanderen)

Ze worden hier begraven met een haast

alsof de dood hen op de hielen zit.

En wat een buitenman het meest verbaast

is dat de stoet bijna geen staart bezit;

Opdracht

In een rap is metrum erg belangrijk. Bedenk in een groepje een korte rap van 4 tot 6 regels. Kies een metrum en rijmschema.

Kies een van de volgende onderwerpen:

Vrijheid van jongeren

Een dier

School