Les 8: Economie (2.3)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Welkom terug bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• telefoon en oortjes weg
• schrift en pen op tafel 

Periode 3

1	2	3	4	5	6
Nabespreking P2 Intro P3 + 1.1	1.2	1.3	Meivakantie	Meivakantie	1.4 + SO H1

7	8	9	10	11	12
2.1 + 2.2	2.3	2.4	H3 (paragraaf?)	H4 (paragraaf?)	Herhaling

Programma vandaag

1. Terugblik: Centraal Examen VWO 2025
2. Uitleg en aantekeningen
3. Lesafsluiting 

H1 Zuid-Amerika Systeem Aarde
H2 Zuid-Amerikanen
H3 Zuid-Amerika en de wereld
H4 Actuele vraagstukken

Overzicht

Centraal Examen VWO 2025

Hoever kom jij nu al? 

a - b - e - c - d

Centraal Examen VWO 2025

Centraal Examen VWO 2025

Centraal Examen VWO 2025

a - b - e - c - d

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• ken je overeenkomsten en verschillen in economische ontwikkeling tussen de Zuid-Amerikaanse landen
• kan je uitleggen hoe de grote sociale en ruimtelijke ongelijkheid in Zuid-Amerika zichtbaar is
• kan je beleid opnoemen waarmee Zuid-Amerikaanse overheden de ongelijkheid proberen te verkleinen

Paragraaf 2.3

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• ken je overeenkomsten en verschillen in economische ontwikkeling tussen de Zuid-Amerikaanse landen
• kan je uitleggen hoe de grote sociale en ruimtelijke ongelijkheid in Zuid-Amerika zichtbaar is
• kan je beleid opnoemen waarmee Zuid-Amerikaanse overheden de ongelijkheid proberen te verkleinen

Paragraaf 2.3

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Wat zie je? 

Wat betekent dat?

Grote verschillen

• Rijkste landen: Chili, Argentinië en Uruguay 
• Armste landen: Guyana, Venezuela en Bolivia

Continent Zuid-Amerika gemiddelde score in
BNP + HDI

Ter vergelijking:
Nederland

• HDI 0.941
• BNP per inwoner 55.000

Economische ontwikkeling

• hdi-scores stijgen
• bnp per inwoner stijgt 

Bnp per inwoner, 1960 - 2022.

Economische ontwikkeling

Reden:

• eerst groei secundaire sector
• daarna groei tertiaire sector 

Economische ontwikkeling

Informele sector is vaak groot, dit wordt niet meegerekend in de officiële cijfers. 

Zwart geld
Betaald geen belasting
Je hebt geen inkomenszekerheid

Je hebt geen verzekeringen 

Jojo-economieën 

• Landen in Zuid-Amerika kennen veel ups en downs wat betreft economische groei.  
  
  
• Reprimaire ontwikkeling = in tijden van economische crisis groeit primaire sector weer. 

Reprimaire ontwikkeling

• Afhankelijk zijn van land- of mijnbouwproducten is risicovol
• winst komt vaak terechtkomen bij een kleine groep mensen 
• de prijzen schommelen wereldwijd flink (Afhankelijk van de vraag en andere aanbieders)

In 2022 verdiende Brazilië door de oorlog in Oekraïne juist veel aan aardolie

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• ken je overeenkomsten en verschillen in economische ontwikkeling tussen de Zuid-Amerikaanse landen
• kan je uitleggen hoe de grote sociale en ruimtelijke ongelijkheid in Zuid-Amerika zichtbaar is
• kan je beleid opnoemen waarmee Zuid-Amerikaanse overheden de ongelijkheid proberen te verkleinen

Paragraaf 2.3

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Sociale ongelijkheid

Sinds de koloniale tijd: Veel mensen verdienen weinig, en weinig mensen verdienen heel veel. 

Poverty trap

De omstandigheden rond je geboorte, zoals de geografische locatie en het inkomen, opleidingsniveau en de etniciteit van je ouders, bepalen voor een groot deel het lot van een familie

Het aantal generaties dat nodig is voor families met een arme achtergrond om een gemiddeld inkomensniveau te bereiken.

Is dat ook zo in NL?

Gini-Coëfficient 

De lorenzcurve van Brazilië

De inkomensongelijkheid in de wereld, 2020.

Sociale en ruimtelijke ongelijkheid, hoe zie je dat? 

• Steden welvarender dan het platteland  
  
  
• Steden vaak aan de kust:
  - door fysische omstandigheden
  - door koloniale tijd 
  - gunstiger voor handel 

Bruto regionaal product per inwoner, 2021.

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• ken je overeenkomsten en verschillen in economische ontwikkeling tussen de Zuid-Amerikaanse landen
• kan je uitleggen hoe de grote sociale en ruimtelijke ongelijkheid in Zuid-Amerika zichtbaar is
• kan je beleid opnoemen waarmee Zuid-Amerikaanse overheden de ongelijkheid proberen te verkleinen

Paragraaf 2.3

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Overheidsbeleid 

Vorige les:
Beleid voor economische groei:

• soms intern gericht (importsubstitutie tijdens populisme) 
• soms extern gericht (vrijhandel tijdens democratisering) 

Blijvend probleem: 
Zuid-Amerikanen kopen te weinig (door ongelijkheid), hierdoor interne markt te klein. 

Overheidsbeleid

Sociale programma's om ongelijkheid te verkleinen. 

Voorwaardelijke geld programma's = 
Ja krijgt geld als je aan bepaalde
voorwaarden voldoet. 

Bolsa Familia (Brazilië) 

Moeders van gezinnen die in armoede leven krijgen geld van de overheid onder voorwaarde dat de kinderen van het gezin naar school gaan en dat ze gevaccineerd worden. Met het geld kan scholing, voedsel en kleding voor het gezin worden betaald. 

Helena Maria da Hora Xavier met haar familie voor het huis dat ze van het geld van de Bolsa Família hebben kunnen bouwen in het noordoosten van Brazilië.

Weg uit de poverty trap?

Overheidsbeleid: werkt het? 

• Afname in ongelijkheid 
•  Stagneert de laatste jaren 

De inkomensongelijkheid in Zuid-Amerika

Oefenen 

Beredeneer waardoor zowel de sociale als de ruimtelijke ongelijkheid in Brazilië afnam door de Bolsa Família. (2p) 

• De Bolsa Familia verminderde sociale ongelijkheid, omdat...
  
  
• De ruimtelijke ongelijkheid nam hierdoor ook af, omdat...

Voorbeeld antwoord

• De Bolsa Família verminderde sociale ongelijkheid doordat arme gezinnen extra inkomen kregen en hun kinderen verplicht naar school moesten en gezondheidszorg kregen wat hun kansen verbeterde (1p)
  
  
• Ruimtelijke ongelijkheid nam af omdat het programma vooral arme regio’s op het platteland bereikten, waardoor de verschillen in welvaart tussen regio's kleiner werden. (1p) 

Oefenen 

Vergelijk de twee cirkeldiagrammen met elkaar.

Is er in de periode 2002 - 2011 sprake geweest van sociale mobiliteit in de Braziliaanse zelfbouwwijken van de grote steden? Licht toe hoe je dit weet. (2p)

• De sociale mobiliteit is afgenomen / toegenomen
  
  
• In de bron zie ik ... 

Voorbeeld antwoord

• De sociale mobiliteit is toegenomen (1p)
  
  
• In de bron zie ik dat veel mensen uit de lage inkomensklasse zijn opgeklommen naar de middeninkomensklasse (1p)

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• ken je overeenkomsten en verschillen in economische ontwikkeling tussen de Zuid-Amerikaanse landen
• kan je uitleggen hoe de grote sociale en ruimtelijke ongelijkheid in Zuid-Amerika zichtbaar is
• kan je beleid opnoemen waarmee Zuid-Amerikaanse overheden de ongelijkheid proberen te verkleinen

Paragraaf 2.3

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

In het kort...

1. Noem 1 overeenkomst en 1 verschil in de economische ontwikkeling tussen Zuid-Amerikaanse landen.

2. Leg uit hoe de sociale en ruimtelijke ongelijkheid te zien is in de Zuid-Amerikaanse stad.

3. Geef een voorbeeld van een beleid waarmee de overheid ongelijkheid probeert te verkleinen. 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Begrippen oefenen!

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Tot de volgende les!

Meenemen:
- JDW Map of AK schrift

- Pen