Ondersteunt de cliënt bij het leggen en onderhouden van contacten

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 4

Programma

• Vragen?
• Check portfolio na afgeronde examens leereenheid 1 & 2 
• Herkennen & ondersteunen van syndromen LVB & MVB
• Herkennen & ondersteunen van syndromen (Z)EVB


• Ontwikkelingsfasen van Dosen in beeld: fase 2
  
• Casus tweede fase 'Eerste socialisatiefase
• Opdracht Werkplekleren (WPL)
• Opdracht NL schrijven 

Wat is een syndroom

Een syndroom is een vaste combinatie van bij elkaar horende symptomen die horen bij een bepaald ziektebeeld, een bepaalde afwijking of een bepaalde stoornis. Een syndroom kan bijvoorbeeld bestaan uit een combinatie van uiterlijke kenmerken, een verstandelijke beperking, een stoornis in de motoriek en een aanleg voor bepaalde orgaanstoornissen.

Herkennen syndromen & ondersteunen van cliënten

LVB/MVB

• Syndroom van Down
  
• Foetaal alcoholsyndroom
  
• Fragiele-X-syndroom
  

Bron: Expertisepunt verstandelijke beperking  

Syndroom van Down

Het bekendste syndroom is het syndroom van Down. Het  is een aangeboren aandoening. een combinatie van verstandelijke beperking en lichamelijke symptomen. Oorzaak is de aanwezigheid van een extra chromosoom 21. Mensen met Down hebben niet twee maar drie stuks van het 21e chromosoom in elke lichaamscel. 

Kenmerken

• Rond gezicht, iets schuinstaande ogen, korte nek, laagstaande oren en een lagere neusbrug
• Slappe en spieren (hypotonie)
• Droge, schrale huid 
  
• Platte handen
  
• Korte lichaamsbouw
  
• (Aangeboren) hartafwijkingen
  
• Minder goed afweersysteem, vatbaar voor infecties
  
• Gehoorproblemen en moeite met taalverwerking

Syndroom van Down

Tips voor begeleiders:

Cliënten met syndroom van Down hebben moeite met taal. Het is daarom belangrijk korte zinnen te gebruiken en oogcontact te maken. Zo kan gecheckt worden of de boodschap of opdracht is begrepen. Herhaal regelmatig wat er is gezegd. Maak gebruik van pictogrammen of plaatjes. Zo begrijpen ze beter wat er van ze wordt verwacht.

Mensen met Down hebben behoefte aan structuur en een duidelijk programma. Wordt hiervan afgeweken dan kunnen ze koppig en eigenwijs reageren. Soms zelfs agressief. De begeleidingsstijl lijkt op de omgang met mensen met autisme.

Foetaal alcoholsyndroom (FAS)

Bij het Foetaal alcoholsyndroom (FAS) is er sprake van een ontwikkelingsstoornis. Het is ontstaan voor de geboorte door overmatig alcoholgebruik van de moeder. Het alcoholgebruik is namelijk schadelijk voor de ontwikkeling van het ongeboren kind. Sommigen hebben een verstandelijke beperking of leerproblemen

Kernmerken

• Klein hoofd (microcefalie)
• kleine neus, kleine kin
• Ogen staan ver uit elkaar
• Groeistoornis
• Kleine misvormingen aan handen, vingers, armen, tenen
• Concentratie problemen, slecht geheugen 

Foetaal alcoholsyndroom (FAS)

Tip voor begeleiders

Het bieden van een veilige stabiele structuur!

Fragile X-syndroom

Het Fragiele X-syndroom is een zeldzame, erfelijke aandoening die wordt gekenmerkt door een verstandelijke beperking combinatie met bepaalde gedragskenmerken lijkend op gedrag bij autisme. Er is sprake van een afwijking van het geslachtschromosoom: het X chromosoom. Vrouwelijke draagsters van het chromosoom hebben geen of lichte verstandelijke beperking. Mannen hebben te maken met een matige tot ernstige verstandelijke beperking.

Kenmerken fragiele X-syndroom 

• Aan baby’s met fragiele X zie je meestal niet veel (niet zo duidelijke als syndroom van down)
  
• hoog geboortegewicht
• Lang voorhoofd, forse knie grote afstaande oren
• Lichte (meestal bij vrouwen) tot zeer ernstige (meestal bij mannen)  verstandelijke beperking. 
  
• Vermijden van oogcontact. Verlegen overkomen.
  
• Mensen met het Fragiele X-syndroom vertonen gelijkenissen met mensen met autisme
  
• Fladderen met de handen bij opwinding of stress.
  
• Taal- en spraakafwijkingen, zoals snel praten of onsamenhangend.
  
• Slappe of lage spierspanning, losse gewrichten.
  
• Grove motoriek (leren lopen), maar ook de fijne motoriek (pen vasthouden) ontwikkelen langzamer.
  
• Bij mannen zien we druk (ADHD-achtig) gedrag, bij vrouwen meer depressief gedrag. Last van sterke stemmingswisselingen.
  
• Het zijn gezonde, vriendelijke en zelfredzame mensen met een normale levensverwachting
  
• Jongens hebben vaker vergrootte testikels, zijn echter normaal vruchtbaar. Ook meisjes zijn normaal vruchtbaar.
  

Fragiele X-syndroom 

Tips voor begeleiders

Cliënten met het fragiele X-syndroom zijn snel angstig. voor hen is het belangrijk veiligheid te bieden en te zorgen voor een voorspelbare omgeving. Houdt rekening met overgevoeligheid voor zintuigelijke prikkels. 

Herkennen syndromen & ondersteunen van cliënten

(Z)EVB

• Rettsyndroom
  
• Angelmansyndroom
  
• Het syndroom van Prader-Willi
  

Bron: Expertisepunt verstandelijke beperking  

Rettsyndroom

Het syndroom van Rett is een aandoening in de hersenen, die vrijwel alleen voorkomt bij meisjes. Het Rettsyndroom is waarschijnlijk, op het syndroom van Down na, de meest voorkomende oorzaak van een verstandelijke beperking bij meisjes. De oorzaak is een verandering in het erfelijk materiaal. Er zijn verschillende vormen. Hieronder noemen we de kenmerken van de meest voorkomende vorm van Rett (de klassieke vorm).

Kenmerken Rettsyndroom

• Epilepsie
•  Ademhalingsproblematiek
  
• Scoliose (verkromming van de wervelkolom)
• Spierslapte van het hele lichaam (hypotonie), kunnen hierdoor niet (meer) zelfstandig lopen
• Ernstige verstandelijke beperking
  
• Spasme, iets gericht oppakken lukt niet of nauwelijks
  
• Ernstige problemen in de communicatie, omdat zij zich niet verbaal kunnen uiten.
• Communicatie verloopt vaak via de ogen. Door middel van oogcontact kunnen zij op een bijzondere manier laten merken dat ze het fijn vinden om contact te hebben
  

Rettsyndroom

Tips voor begeleiders

Als cliënten met Rettsyndroom niet worden gestimuleerd, zakken ze makkelijk weg in passiviteit en verliest ze elke vaardigheid. Er is hier sprake van een ernstige beperking, zowel lichamelijk als verstandelijk. Het is daarom verstandig via de zintuigen contact te leggen: voelen, ruiken, proeven, luisteren, kijken.

Angelman syndroom

Het Angelman syndroom is een ontwikkelingsstoornis, waarbij chromosoomafwijkingen een belangrijke rol spelen. Kenmerkend zijn typische gelaatstrekken, epilepsie, verstandelijke beperking en de afwezigheid van spraakontwikkeling.

Kenmerken Angelman syndroom

•  Klein hoofd (microcefalie), grote mond, brede kaak, afgeplat voorhoofd
• Scheelzien
• Achterblijven in de ontwikkeling (rollen, zitten en lopen)
• Ernstig verstoorde spraakontwikkeling (geen of zeer weinig woorden)
• Verstoorde motoriek en balans (wijdbeens lopen en trillende ledematen)
• Typisch gedrag (veel lachen, flapperen met de handen, overmatig bewegen en gemakkelijk af te leiden
• Epilepsie 
• Vergroeiing in de rug (scoliose)

Angelman syndroom

Tips voor begeleiders

Iemand met het AS kan niet praten, maar begrijpt heel veel. Hij of zij communiceert vooral met lichaamstaal. Laat de communicatie dus via de zintuigen verlopen, bijvoorbeeld door het laten voelen van voorwerpen. Begeleiding van mensen met het AS vraagt veel tijd en inspanning. Ouders hebben hierbij ondersteuning nodig.

Het syndroom van Prader-Willi

Het syndroom van Prader-Willi is het gevolg van een genetische afwijking. Wat bij de cliënten als eerste opvalt is de onbedwingbare eetlust waardoor de kans op obesitas aanwezig is. 

Kenmerken van syndroom van Prader-willi

• Korte mensen met een smal voorhoofd en smalle neus. Ze hebben kleine handen en voeten.
  
• Ze hebben een sterke eetlust, maar omdat ze minder voedingsstoffen nodig hebben dan een gezond persoon ontstaat er snel overgewicht.
  
• Spierslapte (hypotonie) 
  
• Gevolg van de spierslapte, ook bij de mond, is dat de spraakontwikkeling vertraagd verloopt. Het stemgeluid klinkt nasaal.
  
• In het algemeen zijn het rustige, vriendelijke mensen met een licht verstandelijke beperking. Vanaf de pubertijd kunnen ze last krijgen van koppigheid en driftbuien.
  

Syndroom van Prader-Willi

Tips voor begeleiders

Iemand met Prader Willi reageert (door de verstandelijke beperking) langzamer en heeft spraakproblemen. Ze kunnen soms kinderlijk reageren. Ben je bewust van het feit van het overgewicht een erfelijke aandoening is, die met moeite in bedwang kan worden gehouden.

Voor ouders, verzorgers en begeleiders is de combinatie van sterke eetlust met de driftbuien bij mensen met PWS soms moeilijk. Blijf rustig, gebruik korte en duidelijke instructies. Geef hen de tijd om te informatie te verwerken.

Verschillende ontwikkelingsfasen van "Dosen" 

in beeld

Het krijgen van een sociaal-emotioneel beeld van de cliënt 

Kernvragen

• Op welk sociaal-emotioneel niveau functioneert jouw cliënt?
  
• Welke fase past bij jouw cliënt?
  
• Welke begeleidingsstijl past hierbij?
  

5 ontwikkelingsfasen van Dosen

Fase 1 Adaptiefase (0-6 maanden)

Fase 2 eerste socialisatiefase (6-18 maanden)

Fase 3 Eerste individualisatiefase (18-36 maanden)

Fase 4 identificatiefase (3-7 jaar)

Fase 5 Realiteitsbewustwordingsfase (7-12 jaar)

Inbreng praktijk casus

Fase 2

Vertrouwen versus wantrouwen

Eerste socialisatiefase

• In deze fase staat het hechtingsproces tussen de cliënt en zijn belangrijke verzorgers centraal. De cliënt voelt zich veelal nog één met de verzorger die als een soort verlengstuk van hem/haar functioneert. Het opbouwen van basale emotionele veiligheid is cruciaal. 
  

• De cliënt kan in paniek raken bij afscheid van die vertrouwde figuur of wanneer die uit zicht is. Het heeft nog weinig besef dat het een zelfstandig wezentje is en ‘weg’ is nog steeds ‘weg’. Omdat de cliënt daarnaast wel een besef begint te krijgen dat dingen en personen bestaan, ervaart het ook gemis als de vertrouwde persoon er even niet is. De nabijheid van de vertrouwde volwassene biedt veiligheid en daarbinnen durft de cliënt zijn activiteiten te doen.

• Het cliënt ontdekt dat het zijn eigen lichaam kan gebruiken om iets te pakken en aan te raken. Het cliënt gaat op zoek naar voorwerpen die het kort daarvoor nog gevoeld heeft. Vooral vorm en geluid van materiaal worden ontdekt. De cliënt kent lust- en onlustgevoelens en kan liefde, angst en woede tonen. Agressie toont de cliënt nog heel ongecontroleerd naar de omgeving. De cliënt wijst naar voorwerpen te wijzen en te benoemen met “die!” of soms, heel beginnend, het voorwerp bij de naam te noemen.
  

Passende begeleidingsstijl (1)

• De begeleiding is gericht op het bewerkstelligen van basale emotionele veiligheid die gebaseerd is op vertrouwen in de voorspelbare begeleider. Een individuele benadering, met veel nabijheid en met veel begrenzing vanuit de omgeving, is hier van toepassing.
  

• Lichamelijk contact, in het zicht zijn, voorspelbaarheid in doen en laten, vaste rituelen en ritmes dragen hieraan bij. In deze fase is het, net als in de vorige fase, belangrijk dat de omgeving veel structuur en veiligheid biedt.
  

• Vanuit een veilige nabijheid dient de cliënt gestimuleerd te worden om op onderzoek uit te gaan: een- voudig in/uit materiaal, actie/reactiespel, sensorisch ontdekken. Zorg wel dat je zichtbaar en beschik- baar blijft tijdens activiteiten. Spelletjes als kiekeboe, verstopspelletjes en contactspelletjes (rijmpjes, eenvoudige liedjes zingen zonder achtergrondmuziek) passen ook goed in deze fase. 
  

Passende begeleidingsstijl (2)

• De communicatie bestaat uit lichaamstaal en korte zinnetjes (één- of tweewoords) gekoppeld aan het hier en nu. Aanraken en oogcontact maken alvorens je de boodschap overbrengt, is belangrijk.
  

• Confrontatie met het eigen (ongewenste) gedrag wordt nog steeds weinig gebruikt. Op deze ontwikkelingsleeftijd wordt de betekenis van het woordje “nee” wel begrepen maar kan nog niet worden uit- gevoerd. Dat betekent dat je nog niet de verantwoordelijkheid bij de ander kan neerleggen voor zijn doen en laten. Hulp bieden is belangrijk. Leg de verantwoordelijkheid bij jezelf. Boos worden helpt niet, uit de situatie halen of de handeling onderbreken is een betere optie. Het is belangrijk dat het gedrag actief veranderd wordt; je moet zelf optreden.
  

WPL Samenwerken, communicatie, feedback ontvangen en geven

Opdracht

Omschrijf een werksituatie waarin jij spanning hebt ervaren in de samenwerking en waarbij je feedback hebt ontvangen/gegeven. Bijvoorbeeld: conflict in het team, manager, collega’s, cliënt, familie of naasten. etc. Beschrijf deze werksituatie aan de hand van de vragen van de Kenweg, de Keuzeweg en de Handelingsweg. Beschrijf jouw werksituatie op 2 A-4tjes.

Opdracht voorbereiding examen NL schrijven 

• Opdracht Nederlands schrijven 3F
  
• Kies 2 schrijfopdrachten en schrijf deze uit in maximaal 1 uur
  
• Mailen naar: Mariëlle Valkering [e-mail] en groepscode vermelden OPP490403