§4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

§4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

Deel I

Sociale kwestie

• Armoede van arbeidersklasse was een groot probleem, dit noem je de sociale kwestie.
  
  
• Niet alleen socialisten, maar ook liberalen wilden verbeteringen, zij waren bang voor opstanden.  
  
  
• De Maatschappij tot 't Nut en het Algemeen.

Voor de belangen van welke klasse kwamen de liberalen voornamelijk

1. Arbeidersklasse
2. Middenklasse
3. De ondernemersklasse

Waarom vonden liberalen dat de overheid zo min mogelijk regels moest maken?

De grondwet van 1848 verandert het bestuur van het het koninkrijk. Maak het schema kloppend. Je hebt niet alle woorden nodig, sommige woorden heb je vaker nodig.

	1815	1848
Hoogst macht in het land
Recht om ministers te ontslaan
Recht om parlementsleden te kiezen	a a en a

arme mannen

arme mannen

arme mannen

koning

koning

koning

ministers

ministers

ministers

parlement

parlement

parlement

rijke mannen

rijke mannen

rijke mannen

vrouwen

vrouwen

vrouwen

§4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

Deel II

Planning van vandaag

1. Terugblik                                                   15minuten
2. Uitleg socialisme / sociale kwestie         30 minuten
3. Vragen                                                       10 minuten
4. Afsluiting                                                    5 minuten

In welk land begint de industriële revolutie?

1. Frankrijk
2. Groot-Brittannië
3. Nederland
4. Duitsland

Rond welke periode begint de industriële revolutie?

1. 1700 - 1750
2. 1750 - 1800
3. 1800 - 1850
4. 1850 - 1900

Rond welke periode begint de industriële revolutie in Nederland?

1. 1700 - 1750
2. 1750 - 1800
3. 1800 - 1850
4. 1850 - 1900

(Bekijk de begrippenlijst)
Wat is liberalisme?

Liberalisme en kapitalisme

• Alle rijke mensen met stemrecht stemden op de liberalen. 
  
  
• Volgens liberalen konden de handel en industrie beter groeien in vrijheid, dan was er meer winst. De overheid deed bijna niets tegen de arbeidsomstandigheden.  
  
  
• Liberalen waren voorstander van kapitalisme.

Leerdoelen

Je kunt uitleggen:

- Hoe en wanneer Nederland een industriële samenleving wordt

- Wat het socialisme inhoudt en waarom twee groepen socialisten zijn

- Wat sociale wetten zijn

De industriële revolutie in Nederland

Vanaf 1850 komt de industrialisatie ook in Nederland op gang

Door de koloniën en goede infrastructuur groeit de economie

Maar net als in het VK hebben de arbeiders het slecht

Armen, zieken en werklozen zijn afhankelijk van liefdadigheid

Noem (minimaal) drie voorbeelden van slechte leef- en werkomstandigheden

Socialisme

De liberale overheid doet lang niks voor de arbeiders

Maar er zijn ook mensen die voor de arbeiders opkomen

De socialisten willen de situatie van de arbeider verbeteren

Dit zou gebeuren door kapitaal eerlijk te verdelen

Geld, land, machines en fabrieken

Socialisme (1)

• Rond 1850 komt het socialisme op: een beweging die wilde dat iedereen gelijk was in de samenleving. 
  
  
• Karl Marx is grondlegger van het socialisme. Hij schreef over een klassenstrijd en geloofde dat arbeiders de macht moesten grijpen door revolutie. 
  -> Communisme

Socialisme (2)

• De staat moest de opbrengsten en de winst van de industrie eerlijk verdelen over alle mensen. 
• Maar er waren ook mensen die niet in een revolutie geloofden. Zij wilden de slechte werk- en leefomstandigheden verbeteren door de invoering van nieuwe wetten. Deze groep noem je de sociaaldemocraten.  

Sociaaldemocraten en communisten

Karl Marx is de bedenker van het socialisme

Hij zegt dat socialisme bereikt moet worden met een revolutie

Anderen vinden dat het gewoon via de politiek moest

Sociaaldemocraten

Gelijkheid kan bereikt worden door mee te doen in de politiek (Tweede Kamer)

Communisten

Voor gelijkheid moeten alle productiemiddelen in handen van de staat komen door een geweldadige revolutie

Filmpje

Wat doet een vakbond?

Wat doet een vakbond?

- Praten met werkgevers over salaris en werkomstandigheden

- Organiseren indien nodig stakingen

Met het geld van de leden, kunnen vakbonden: 

- Doorbetalen bij werkloosheid / ziekte

- Doorbetalen bij stakingen

- Wordt scholing voor de leden betaald

- Worden onterecht ontslagen leden geholpen (advocaat)

Arbeiders komen aan de macht door een revolutie

1. Communisten
2. Sociaal democraten

Er moeten vakbonden komen die namens arbeiders onderhandelen over betere arbeidsomstandigheden

1. Communisten
2. Sociaal democraten

Werk- en leefomstandigheden verbeteren door nieuwe wetten via het parlement

1. Communisten
2. Sociaal democraten

Privébezit kan blijven bestaan

1. Communisten
2. Sociaal democraten

Er moet een klasseloze samenleving ontstaan, waarin iedereen helemaal gelijk is

1. Communisten
2. Sociaal democraten

Cartoon

Kijk goed naar de cartoon

• Welke voorwerpen zie je?
• Welke personen zie je?
• Wat zie je letterlijk gebeuren?
• Over wat voor gebeurtenis gaat de cartoon?
• Wat wilt de maker van de cartoon ons zeggen? (zijn visie)

De arbeider

De eigenaren van het bedrijf

Sociale kwestie

• Armoede van arbeidersklasse was een groot probleem, dit noem je de sociale kwestie.
  
  
• Niet alleen socialisten, maar ook liberalen wilden verbeteringen, zij waren bang voor opstanden.  
  

Verbeteringen in de politiek

• 1872 mochten arbeiders vakbonden oprichten. Met dit middel konden zij staken.  
  
  
• Sociaaldemocraten richtten een politieke partij op: SDAP.
  
  
• 1874 kinderwetje van Houten 
  De eerste sociale wet!

Sociale wetten 

• Verbod op verhuren van onbewoonbare krotten. 
• De leerplicht.
• De SDAP kon druk uitvoeren op de liberalen door middel van politiek.
• Maar algemeen mannelijk stemrecht kwam pas in 1917. 

De eerste sociale wetten

• 1881 Eerste socialistische politieke partij  opgericht (SDB)

Eerste gekozen Nederlandse socialist was Domela 

Nieuwenhuis (weinig invloed).

• Sociaaldemocraten wilden uitbreiding kiesrecht. Meer

invloed arbeiders. 

• In 1894 Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (SDAP)  

opgericht (leider Troelstra).  Afhankelijk van andere partijen.

• Kiesrecht werd tot 1917 mondjesmaat uitgebreid.  
• Pas in 1917 algemeen kiesrecht voor mannen.
• In 1919 algemeen kiesrecht voor vrouwen.

De eerste sociale wetten

Na 1870 werkten liberalen en socialisten samen om sociale kwestie op te lossen.

Twee redenen:

• De slechte situatie van de arbeiders.
• De stakingen en demonstraties (liberalen wilden geen onrust).

Voorbeeld sociale wet: Kinderwet van Van Houten uit 1874.

Door sociale wetten werden rond 1900

de werk- en leefomstandigheden van arbeiders beter.

Wat past niet bij het communisme?

1. klassenmaatschappij
2. verbeteren van de leef- en werkomstandigheden van arbeiders
3. afschaffen van privébezit
4. revolutie

Wat past niet bij sociaaldemocratie?

1. veranderingen via wetgeving in het parlement
2. verbeteren van de leef- en werkomstandigheden van arbeiders
3. gematigde groep
4. revolutie

De socialisten probeerden op verschillende manieren de situatie van de arbeiders te verbeteren. Welk voorbeeld hoort hier niet bij?

1. Ze richtten politieke partijen op.
2. Ze streden voor beperkt kiesrecht.
3. Ze werkten met liberalen samen om sociale wetten te maken.
4. Ze streden voor algemeen kiesrecht

Algemeen kiesrecht

Vanaf 1848 willen liberalen het kiesrecht uitbreiden, maar nog niet voor iedereen!

Vanaf 1917 kregen alle mannen kiesrecht

In 1919 kregen alle vrouwen kiesrecht

Vanaf wanneer was er spraken van algemeen kiesrecht? Leg je antwoord uit.

Huiswerk

Schrijf op in je agenda

Maken opdracht 3 t/m 14 van §4.4

Repetitie tweede les volgende week