Moderne Cultuur- Art Nouveau, Bauhaus, Architectuur, Triadisch Ballet

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4,5

CULTUUR VAN HET MODERNE

Art Nouveau, Bauhaus, HNB, Triadisch ballet, Martha Graham, Entartete Kunst

Modernisme/ Moderne Cultuur 

(+/-1900 tot 1950)

Art Nouveau (1880-1940)

De Stijl (1917-1931) & Bauhaus (1918-1933)

Triadisch Ballet en Martha Graham

Entartete Kunst

JUGENDSTIL & ART NOUVEAU

1880 - 1910

Wat is een andere naam voor
Art Nouveau?

1. Nieuwe Kunst
2. Slaoliestijl
3. Jugendstil
4. Franse kunst

Ondergang van de Art Nouveau/ Jugendstil

•  na WO1 ontstaat er een economische crisis

• Jugendstil/Art nouveau zijn elitair en duur

• Het ambachtelijke smeedwerk, houtwerk, de mozaïek vloeren, het glas in lood.

• Het werd niet meer geaccepteerd in de cultuur om zo duur en dus elitair te ontwerpen. Er ontstonden nieuwe idealen. Bouwen moest ook democratisch zijn, ook sociaal gericht zijn om ook gewone burgers/ arme mensen een goed leven te bieden.

De STIJL

1917 - 1931/32

Wat is ' De Stijl' ?

1. Een groep Nederlandse kunstenaars
2. Een groep muzikanten
3. Een groep Chinese Kunstenaars

De Stijl

Theo van Doesburg en Piet Mondriaan, begonnen ook in Nederland een kunstenaarsgroep: De Stijl . Het had veel overlap met Bauhaus. Het was moderne architectuur en vormgeving. De ontwerpen moesten functioneel zijn. 

Het schoonheidsideaal was: Less is more. Er werd gebruik gemaakt van geometrische vormen en primaire kleuren. 

0

Rietveld Schröderhuis, Nederland

BAUHAUS

1919 - 1933

Het Bauhaus

Ook de leden van kunstenaarsgroep Bauhaus hadden idealen om de wereld beter te maken. In 1919 stichtte Walter Gropius in het Duitse Weimar een rijksschool voor architecten, kunstenaars en industrieel ontwerpers, waar moderne, functionele vormgeving werd onderricht. 

JOHANNES ITTEN

De ideologie van het Bauhaus

Er werd met nieuwe productieprocessen geëxperimenteerd, studenten kregen de ruimte om een nieuwe, eigentijdse vormtaal te ontwikkelen. In een tijd dat alleen een elitaire bovenlaag zich (jugendstil) ontwerpen kon permitteren, werkte het Bauhaus vanuit het ideaal om mooi en praktisch design voor iedereen bereikbaar te maken.

"Form follows function"

In het Bauhaus keek men eerst naar de functie, daarna bedacht men pas een vorm die het beste paste bij het doel van het gebruiksvoorwerp. Op deze manier rekening houden met de functie wordt functionalisme genoemd. De vormen moesten zuiver zijn, daarom werd er zo min mogelijk versiering aan toegevoegd. Door de versiering weg te laten zorgde men er ook voor dat de basisvormen duidelijk herkenbaar bleven.

Bauhaus design

• Hoogwaardige technische en esthetische producten .
• Accent op de functionaliteit.
• Betaalbare producten door industriele productieprocessen.
• Integratie van kunst in het dagelijkse leven.

bauhaus

postimpressionisme

kubisme

de stijl

Samenvatting BAUHAUS

Industrieel produceren van toegepaste kunst.

Samensmelten van kunst, ambacht, techniek.

Invloeden vanuit De Stijl (van Doesburg), Constructivisme (László Moholy-Nagy) en Suprematisme (Malevitsj): 

LESS IS MORE

Architectuur: vliesgevels, strakke vormen, heldere constructies, functionele vormgeving (FORM FOLLOWS FUNCTION)

Functionalisme/ Het Nieuwe Bouwen

1898 Louis Sullivan: "Form follows function"

In 1516 al schreef Thomas More het boek Utopia. Het gaat over een ideale samenleving op het verzonnen eiland Utopia.

In de periode vóór en tijdens WO I is de ideale samenleving verder weg dan ooit.

Maar in de periode tussen de twee wereldoorlogen is er weer hoop op een ideale wereld.

De architect Frank Lloyd Wright bedacht een variant op Utopia en noemde het Usonia. Hij wilde bestaande steden en dorpen opnieuw inrichten en alle grond gelijkmatig onder de inwoners verdelen. Elke burger zou een Broadacre moeten krijgen. Een acre (0,4 hectare) 

= 4000 m2

Frank Lloyd Wright's concept voor een Broadacre city

Jacob's House Usonia I

door Frank Lloyd Wright 

1936

Het doel van veel gebouwen van de architect Frank Lloyd Wright is dat de bewoners zich één gaan voelen met de aarde en hun lapje/strukje grond. 

Dit wordt bereikt door:

• Laagbouw (geen verdiepingen)
• Plat dak
• Natuurlijke bouwmaterialen
• Glasgevels (gevels met veel ramen erin)

HET NIEUWE BOUWEN

• Is een verzamelnaam voor 

functionalistisch bouwen  (1915-1960)

• Kenmerken:

1. Form Follows Function
2. Geometrische vormen
3. Geen decoraties
4. Neutrale en industriele materialen
5. Geen historische stijlcitaten
6. Zichtbaarheid van constructie(elementen)

Skeletbouw

Vaak is het skelet van staal, maar het kan ook van hout of beton zijn.

Skeletbouw: 

Bij skeletbouw draagt het bouwskelet het hele bouwwerk. Dragende muren zijn dan niet nodig.

Bij skeletbouw wordt ook vaak gebruik gemaakt van Vliesgevels: omdat het bouwskelet het hele gebouw draagt, kun je de gevels bekleden met glas. Een glazen doorzichtig vlies dus eigenlijk.

Vliesgevel

Van Nelle fabriek in Rotterdam, 1925. Nu een Rijksmonument.

0

LE CORBUSIER

• ARCHITECT, ONTWERPER, SCHILDER MEUBELBOUWER & THEORETICUS
• LA VILLE RADIEUSE (1930)
• ONDERDEEL CIAM (Congrès Internationaux d'Architecture Moderne)

5 BOUWREGELS

1. Les pilotis: de  kern van het gebouw moet op zuilen vrij van de grond staan.
2. Le toit-jardin: het platte dak wordt als buitenruimte ingericht, daktuinen
3. Le plan libre: vrije indeling op elk niveau dankzij skeletbouw
4. La façade libre: de gevels zijn geen dragende muren
5. La fenêtre en longeur : het horizontale panoramaraam

Examenvragen oefenen

Even alle kennis toetsen

Oefenvragen

Vraag 1

In de eerste helft van de 20e eeuw zijn er verschillende wetenschappelijke en technische ontwikkelingen 

geweest die van invloed zijn geweest op de 

ontwikkeling van de toegepaste kunst en architectuur. 

VRAAG 1: Zoek daarvan drie voorbeelden.

antwoord vraag 1

Massaproductie 

van film, radio, telefoons, auto’s en treinen wordt steeds algemener. 

Kunststoffen als bakeliet in radio’s en huishoudelijke producten. 

De nieuwe producten hebben ook een infrastructuur nodig: opkomst van bioscopen, benzinestations en garages. De vormgeving wordt steeds moderner, d.w.z. zakelijker

ford assembly line

Vraag 2

Een van de kenmerken van de moderne kunst is de ‘utopische visie’ die een aantal stromingen op hun eigen werk had. 

Kunstenaars meenden dat ze middels hun werk konden bijdragen aan een gelukkige en harmonische maatschappij. 

Vanuit die visie moesten ze jugendstil- en art nouveaukunst wel afwijzen. 

Leg dit uit aan de hand van twee argumenten

Antwoord vraag 2

De jugendstill/art nouveau paste niet bij de utopische visie want:

• Door de materiaalkeuze en werkwijze (veel handwerk) was dit soort kunst hoe dan ook duur. 
• De producten (sieraden, parfumflessen etc.) en de vormgeving waren op de elite afgestemd 
  

Utopische visie

Kunst moet bereikbaar zijn voor iedereen

Gevolg:

• Kunst moet betaalbaar zijn --> kunst wordt functioneler
• Kunst moet gericht zijn op de gewone mens

Vraag 3

Een van de vindingen die het ontstaan van de moderne architectuur mogelijk maakte, was het gebruik van ijzer en staal. 

Noem drie voordelen van het gebruik van deze materialen in de bouwkunst

Door het gebruik van ijzer en staal is het mogelijk om een open, luchtige ruimte te creeëren

Door het gebruik van ijzer en staal is het mogelijk om de wanden niet dragend te maken waardoor er veel ruimte is voor grote raampartijen

Door het relatief lichte staal kun je gemakkelijk met behulp van skeletbouw de hoogte in 

(zo ontstaan de eerste wolkenkrabbers)

Fisher building- Chicago 

1896- 84 m hoog

Vraag 4 en 5

Je ziet een deel van een metro-ingang die werd ontworpen door Guimard. Guimard gebruikte daarvoor metaal en glas en greep niet terug op vormgeving uit het verleden, maar gebruikte de natuur als inspiratiebron. Toch hoort hij door de door hem gekozen vormgeving niet bij de ‘modernen’. 

4.  Leg uit waar je aan ziet dat Guimard geïnspireerd 

werd door de natuur. Geef twee argumenten

5. Waarom zou Guimard niet tot de moderne kunstenaars behoren?

antwoord 5 (extra)

De materiaalkeuze, ijzer, past niet goed bij de organische vormgeving. De vormgeving wordt vooral bepaald door decoratie die verder niet functioneel is, of de decoratie overheerst.

Moderne kunstenaars zetten zich vooral af tegen deze traditionele hang naar decoratie en zoeken naar vernieuwing

antwoord 4

Je kunt de inspiratie van de natuur zien in:

Aspecten van de vormgeving:

• Vorm - de lijnen en de vormen zijn heel vloeiend en organisch
• Vorm - het dak heeft een schelp achtige vorm
• Kleur - het staal heeft een groene kleur gekregen

Aspecten van de voorstelling:

• De lamp lijkt op een bloem die open gaat waar een rode vrucht aan hangt
• De hekjes lijken op bladen of bloemen
• De vertakkingen op de lijnen doen denken aan vertakkingen in bomen en struiken
• Het glazen dak doet denken aan een schelp

antwoord 5

De architectuur hoort bij het moderne door de keuze voor staal als materiaal. Dit is een nieuw modern constructiemateriaal.

De architectuur is echter niet modern omdat de toepassing van dit staal niet vooruitstrevend is maar juist heel conservatief en teruggrijpt op het verleden. Bijvoorbeeld: er wordt nu met staal natuurlijke, florale motieven geïmiteerd zoals dat voorheen ook in de decoratie met steen gebeurde. 

MODERNISME

onthou! schrijf op!

Triadisch Ballet

Bauhaus in de dans

In het Triadisch ballet bepalen de vormen van de kostuums hoe de dansers zich in de ruimte bewegen: 

Hoekig, in rechte lijnen of draaiend als een tol. Het gaat niet om het uitbeelden van een verhaal met een begin en eind. Het blijft abstract.

Ontwerp Dansfiguren Das Triadische Ballett

In de dans 'Lamentation' van Martha Graham is Contraction (spannen) en Release (ontspannen) heel belangrijk. 

Hier ook weer Form, Follows Function: de kleding moet zo zitten dat het ongemakkelijk danst. Een soort dwangbuis idee.

Entartete Kunst

1933-1945

Kunst onder het nazi regime

• Hitler komt aan de macht in 1933
• Hij was een totalitair leider; hij had de macht over ieder aspect van het leven van de Duitsers
• Radio en film worden optimaal gebruikt als propagandamiddel
• 'Entartete' kunst is out - neo-classicisme is in. 

Kunst tijdens het Nazi regime

Kunst moet gemaakt zijn volgens 

de klassieke regels: neo-classisistisch.

Dit schilderij is door Hitler zelf gemaakt. 

Alles wat daar niet aan voldoet wordt ENTARTETE KUNST genoemd. Dat is Duits voor ONTAARDE KUNST.

Entartete Kunst

• Alle eerder besproken -ismes worden verboden door de Nazi's
• Jazz en kunst gemaakt door joden worden meteen verboden
• Andere moderne kunst wordt op grote schaal vernietigd en/of belachelijk gemaakt op entartete tentoonstellingen.

Entartete Kunst - bepaal welke kunst "entartet" is:

Entartete kunst

Kunst die WEL geaccepteerd werd door Adolf Hitler