Zwangerschap deel 2

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Zwangerschap deel 2

Onderwerpen

Algemeen; Gewicht-groei-zwangerschapsklachten

Huisarts taken

Prenatale screening

Voorlichting - bloedonderzoek - echo onderzoek

Bloedverlies voor en na 16 weken

Vruchtwaterverlies

Hypertensie > HELLP syndroom

Zwangerschapsklachten eerste trimester

Vermoeidheid​ (progesteron)

Misselijkheid​ (BHcg) (cave hyperemesis gravidarum, ketonen urine sticken + anamnese >> uitdroging)

Gespannen borsten​

Veranderde smaak/eetgewoontes

Huisarts taken: 

- Ga na of zwangerschap gewenst is.​

- Schat de zwangerschapsduur in vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie.​

- Evalueer het (chronisch) gebruik van geneesmiddelen.​ Veel medicatie mag niet bij een zwangerschap of moet in dosering aangepast worden. 

Bijvoorbeeld schildkliermedicatie heeft een 25% verhoging  ZSM bij positieve test

- 1e of 2e lijnsbegeleiding nodig is aan de hand van de verloskundige indicatielijst (VIL).​ Verloskundige indiceert

- Verwijs, een eerste controle wordt afgesproken vóór 9 weken amenorroeduur.. ​

Onderzoeken:

- Prenatale screening op trisomie 21, 13 en 18 wordt besproken door de verloskundige of gynaecoloog.​ Screening is NIPT-test (bloedtest)  en 13 en 20 weken SEO (echo op zoek naar aangeboren aandoeningen) 

Vrouwen ouder dan 36 jaar (of bij 18 weken zwangerschap 36 jaar) op de mogelijkheid van prenatale diagnostiek wijzen: NIET MEER!!

Waarvoor verwijst een verloskundige naar een huisarts?

Waarvoor verwijst een verloskundige naar een huisarts?

- Erge misselijkheid en overgeven; behoefte aan medicatie. Denk aan emasefene of primperan 

Bij uitdrogingsverschijnselen, (ketonen sticken in urine)

Cave hyperemesis gravidarum waarvoor dagopname met hydratie in ziekenhuis

- (Buikpijn) klachten niet gerelateerd aan zwangerschap

- Medicatie voor maagzuur of obstipatie

Prenatale Screening

Vanaf 11 weken: NIPT bloedonderzoek

In het bloed testen we op de aanwezigheid van het downsyndroom, het edwardssyndroom en het patausyndroom bij het ongeboren kind. (Trisomie 21, 13 en 18)

Diagnose test > Prenatale diagnostiek

Prenatale diagnostiek

Vlokkentest                                                   Vruchtwaterpunctie

Prenatale screening - echografisch

SEO; Structueel Echoscopisch Onderzoek

13 weken echo (vanaf sept 2020 studievorm)

20 weken echo
Bij de 20-weken echo wordt gekeken naar de ontwikkeling van de organen van je baby. Ook wordt gekeken of het ongeboren kindje goed groeit en of er voldoende vruchtwater is.

Voorbeelden van afwijkingen die bij deze echo kunnen worden gezien:

open ruggetje;open schedel; waterhoofd; hartafwijkingen; breuk of gat in het middenrif; breuk of gat in de buikwand; ontbreken of afwijken van de nieren; ontbreken of afwijken van botten; afwijkingen aan armen of benen. schisis (open gehemelte)

Voorlichting

-neem foliumzuur 0,4 tot 0,5 mg per dag tot en met de amenorroeduur van 10 weken;​ Begin al minstens 4 weken voor de zwangerschap!! 

- vermijd alcohol en drugs;​

- stop met roken, dit geldt ook voor de partner of andere huisgenoten;​

- stop en start geen (vrij verkrijgbare) geneesmiddelen zonder overleg met de arts​

was groente goed, eet geen rauw vlees en gebruik handschoenen bij tuinieren of kattenbak verschonen (preventie toxoplasmose);​

gebruik geen ongepasteuriseerde melkproducten. Vermijd mogelijk gecontamineerde producten zoals rauwe en gerookte vis, voorverpakte salades en softijs (preventie listeria)​

- eet geen roofvis

Verwijs naar zwangerhap App van Voedingscentrum 

​

Standaard bloedonderzoek 10-12 wk

PSIE

Bloedgroep (AB0-pos/neg)

IEA (irregulaire erytrocyten antistoffen) 

Hb - MCV

Hepatitis B - HIV - Lues

Op indicatie worden de volgende extra bepalingen gedaan: ​

rubella-antistoffen, bij niet-gevaccineerde vrouwen; ​

varicella-antistoffen, bij vrouwen die anamnestisch geen waterpokken hebben doorgemaakt;​

parvo-B19-serologie, bij werkenden in gezondheidszorg en onderwijs;​

hemoglobinopathiedragerschapscreening bij vrouwen afkomstig uit risicolanden.

Tevens glucose al gestandadiseerd  (verschil nuchter of niet nuchter)

Toxoplasmose parasiet

Aangeboren afwijkingen bij de pasgeborene.  Soms komen de afwijkingen pas later tot uiting. ​

- mentale retardatie​ 

- Visusstoornissen​ 

- gezichtsveldverlies. ​

Preventie​

geen rauw of halfrauw vlees te eten​

alle groente goed te wassen​

handschoenen te dragen bij tuinwerkzaamheden​

het verschonen van de kattenbak

Listeria

het gebruik van rauwe (ongepasteuriseerde) melk​

zachte kazen zoals brie, camembert en roquefort die van rauwe melk zijn gemaakt (te herkennen aan de vermelding 'au lait cru' op de verpakking), ​

​

De Listeria-bacterie is niet bestand tegen verhitting door koken of bakken. > 70 graden Celsius

Voeding en zwangerschap

tijdens de zwangerschap vereist geen speciale maatregelen: ​

gewone gezonde voeding met voldoende calcium volstaat.​

 Aanvullingen in de vorm van vitaminen en mineralen zijn niet nodig. ​

De kans op het krijgen van een kind met een neuralebuisdefect kan gereduceerd worden door vanaf het ontstaan van de zwangerschapswens tot en met tien weken na de eerste dag van de laatste menstruatie dagelijks 0,5 mg foliumzuur te slikken.

Waarom niet roken

Roken voor de zwangerschap (kinderwens periode) 

Mannen die roken hebben een grotere kans op impotentie. Ook is de kwaliteit van hun zaad minder.

Vrouwen die roken of meeroken hebben minder kans om zwanger te worden. Ook hebben zij meer kans op onvruchtbaarheid.

Roken tijdens de zwangerschap

Het kind ontwikkelt zich minder goed en komt mogelijk zwakker op de wereld. Gemiddeld lager geboortegewicht

Er is een verhoogde kans op een miskraam of vroeggeboorte.

Het kind heeft een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen, leerproblemen, astma en overgewicht.

Roken na de zwangerschap (in bijzin van kind - meeroken) 

longen die niet goed groeien;

benauwdheid, hoesten; bronchitis, astma, longemfyseem (een chronische longziekte);

oorontsteking; hersenvliesontsteking, longontsteking;

wiegendood;

kanker;

ADHD, leerproblemen en emotionele problemen;

een grotere kans om zelf te gaan roken.

Waarom geen alcohol

Gevolgen van alcohol tijdens de zwangerschap

• Miskraam of doodgeboorte

• Vroeggeboorte / verkorte zwangerschapsduur 

Gevolgen van alcohol op het kind

- Veel huilen

- Slaapstoornissen

- Snel overprikkeld raken

- Minder snel kunnen kalmeren na een moment van opwinding

- Groeiachterstand qua lengte en gewicht ( de achterstand qua lengte haalt het kind gedurende de rest van het leven niet meer in)

- Gezichtsafwijkingen (in het ergste geval heeft het kind smalle oogspleten, een vlak neusgootje en een dunnen bovenlip; deze afwijkende gezichtskenmerken zijn bij jonge kinderen duidelijker zichtbaar dan bij volwassenen)

- Hersenbeschadiging  met als gevolg: slecht functioneren, hyperactiviteit, verstandelijke handicap, leerstoornis, slecht geheugen, autistisch gedrag, lager IQ, sociale problemen (op oudere leeftijd kan er sprake zijn van een toegenomen risico van alcoholisme en psychische problemen). Denk ook aan FAS (foetaal alcohol syndroom) 

Waarom geen drugs

miskraam,

vroeggeboorte

groeiachterstand bij de foetus

foetaal lijden

lichamelijke en neurologische misvormingen bij de foetus.

Sommige drugs kunnen ook een ontwenningssyndroom veroorzaken bij de baby, met als symptomen beven, schokken, voedingsproblemen of onophoudelijk wenen. (dit gaat wel over)  

Drugs kunnen echter ook leiden tot complicaties op langere termijn bij het kind, zoals hyperactiviteit en leer- en gedragsstoornissen.

Geneesmiddelen

in het verleden onverwacht ernstige schade aan de vrucht bleken te veroorzaken en de kennis over de effecten van geneesmiddelen op de zwangerschap beperkt is, worden tijdens de zwangerschap bij voorkeur geen medicijnen gebruikt, tenzij op strikte indicatie met ';bewezen' veilige middelen.​

Ook vrij verkrijgbare en alternatieve geneesmiddelen zijn niet per definitie veilig. Daarom verdient het aanbeveling alleen geneesmiddelen te gebruiken na overleg met de arts. Alle zelfmedicatie wordt afgeraden.2

Waarom geen sauna en zonnebank

UV licht:

van zowel de zon als de zonnebank →onregelmatige pigmentaties​

zoals een zwangerschapsmasker in het gelaat, hetgeen cosmetische bezwaren kan opleveren​

Ultraviolette straling is niet schadelijk voor het kind

Sauna: eerste 14 weken van de zwangerschap. G

evoelig voor invloeden van buitenaf. Hoge temperaturen zouden meer risico geven op een miskraam en op cardiale of neurologische afwijkingen (zoals open rug) bij de foetus.

Tweede trimester 

Meest voorkomende klachten:

Bandenpijn

Rugpijn

Harde buiken (Braxton-Hicks contractions)

Maagzuur

Derde trimester

brandend maagzuur

slapeloosheid

vocht vasthouden (enkels / handen)

rug- en bekkenpijn

Vaak plassen

Vermoeidheid

Kortademig

Obstipatie

Toename gewicht

Gewicht:​

± 10-12 kg in 40 weken​

(pasgeboren 3500 g)​

(placenta 1500 g)​

(vruchtwater 5000 g)​

(andere vocht- 

en vetverdeling vrouw)

Groei meten

Meetpunten:

Symfyse

Navel 

Xyphoid 

Baarmoeder:​

12 weken: net boven symfysis pubis​

20 weken: navel​

36 weken ¾ navel xyphoïd​

40 weken ½ navel xyphoïd​

Werken en zwangerschap

is niet schadelijk​

Veel vrouwen krijgen in de loop van de zwangerschap klachten als misselijkheid, moeheid, rugpijn, slaperigheid of juist slapeloosheid, die aanpassingen in de werksituatie nodig kunnen maken. ​

Een zwangere heeft recht op extra pauzes en is (in principe) niet verplicht om nachtdiensten te verrichten of over te werken.​

In een aantal beroepen bestaat er een kans op contact met schadelijke stoffen of radioactieve straling. 

Een vrouw heeft recht op 16 weken zwangerschapsverlof. Start vaak: 34-36 weken, tot 10-12 weken na geboorte kind. Indien serotien (overtijd) krijg je die week erbij

Sporten en zwangerschap

is bij normaal verlopende zwangerschappen niet bezwaarlijk. ​

Wel lopen zwangeren eerder blessures op. De kans op letsel neemt toe met het vorderen van de zwangerschap. ​

​

 Contactsporten als boksen en voetballen kunnen in het derde trimester van de zwangerschap door direct op de uterus inwerkend geweld leiden tot voortijdige weeënactiviteit, vliesscheur, placentaloslating of zelfs ruptuur van de uterus. 

Seks en zwangerschap

 tijdens de zwangerschap is onschadelijk. ​

Vaak is de seksualiteitsbeleving van de vrouw tijdens de zwangerschap veranderd. Veel vrouwen hebben minder behoefte aan seks in het eerste en derde trimester

Echo onderzoeken 

Naast keuze voor 13 en 20 weken echo

- vitaliteitsecho

- echo bloedverlies

- termijnecho (10-13wk abdominaal)

tussen 8+4-10 wk vaginaal) 

- groeiecho (24-36 wk)

- liggingsecho (35-36 wk)

Bloedverlies - tot 16 wk

Vaginaal bloedverlies in de eerste 16 weken van de zwangerschap kan veel onzekerheid en ongerustheid bij de betrokken vrouw veroorzaken. ​

Als er geen risicofactoren aanwezig zijn voor een EUG en de klachten hier ook niet op wijzen, de omvang van het bloedverlies niet verontrustend is en de ongerustheid van de vrouw dat toelaat, kan in eerste instantie volstaan worden met telefonische toelichting en adviezen. ​

Het lichamelijk onderzoek moet dan later (bij voorkeur binnen 24 uur) plaatsvinden.

Voorlichting bij miskraam

1. Indien geen echoscopie verricht: de kans op een intacte zwangerschap bij bloedverlies in het eerste trimester van de zwangerschap is 50%; vaak stopt het bloedverlies binnen één week. ​

meestal is het een portiobloeding (door druk hoesten,niezen of contactbloeding)
 

2. Indien wél echoscopie verricht en geen vitale vrucht: in 40% van de gevallen vindt uitstoting van het vruchtje binnen een week plaats. 

3. Een miskraam is een natuurlijk gebeuren; vaak was er een afwijkend vruchtje. Ongeveer 10% van de zwangerschappen eindigt in een miskraam. 

Verloop miskraam

In de regel is er verlies van wat 'stolsels' en een matige hoeveelheid bloed en weeënachtige pijn; ​Het bloedverlies is de eerste dagen het meest hevig; bij toename van het bloedverlies zal de miskraam snel plaatsvinden; soms is er kortdurend, zeer hevig bloedverlies. ​

Na de miskraam zal het bloedverlies 

sterk afnemen of stoppen; 

spotting kan enkele weken aanhouden. 

Nazorg - rouw

- boeken

- lotgenoten contact (denk aan sociale media, forum)

- contact zorgverlener

- adviezen voor nieuwe zwangerschap en kansen hierop

Adviseer om er met iemand over te praten

'Vroeger' was praten over een miskraam een taboe! 

Bloedverlies na 16 weken

Altijd spoedvisite​

Placenta praevia tegenwoordig bekend door echoscopie→sectio caesaria​

Solutio placenta→ volledig dan altijd te laat, aan de buitenkant niet te zien of het net begint of hoe uitgebreid het is​

‘Tekenen’ → begin van partus im / pre-matures.

Placenta praevia 

Alarmsignalen klachten zwangerschap

Denk aan pre-eclampsie/HELLP bij:​

 ​

Pijn in de bovenbuik of tussen de schouderbladen​

Misselijkheid en/of braken, ziek of griepachtig gevoel (zonder koorts)​

Hoofdpijn (erger wordend, geen baat van pijnstillers)​

Plotseling vocht vasthouden in gezicht, handen of voeten​

Visusklachten (sterretjes zien, lichtflitsen, dubbelzien)​

​

CONSULT OP KORTE TERMIJN ​

Bij deze klachten: meet de bloeddruk.

Vochtverlies

- Urineverlies

- (waterige) afscheiding

- Vruchtwaterverlies

Meestal begint bevalling spontaan, anders na 

max 24-48 uur inleiding. Verschilt per regio

Ivm kans op infectie

Alarmsignalen

Meconiumhoudend vruchtwater

Vruchtwater: lichtgroenig tot erwtensoep

Kan op stress van het kind wijzen.

Maar dit hoeft niet!! 

Komt ook meer voor > 40 weken ivm 

darmen kind al klaar voor geboorte. 

Niet ingedaald hoofd

Als het hoofd niet ingedaald is in het bekken van de moeder, dan sluit deze de 'waskom' niet af als een stop en kan de navelstreng er langs zakken naar buiten als de vliezen breken

De druk valt dan weg

Maar denk ook aan: 

dwarsligging of stuit/voetligging 

Wat doen weeen? > Ontsluiting

Kraamweek

Huisarts bezoek (of telefonisch)

Verloskundige heeft leiding in de zorg tot dag 10, doet nog nacontrole met 6 weken

Kraamzorg tot dag 8 

Jeugdverpleegkundige (GGD) komt op huisbezoek voor hielprik en gehoortest (dit verschilt per regio)