Tijdvak 1-4

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijdvak 1-4

Een revolutie is een grote verandering. Geef hieronder aan wat er veranderde door de landbouwrevolutie

Jagers en verzamelaars

Boeren

Hutten van gras

Woning van leem

Geen dieren

Huisdieren

Steeds verhuizen

Op één plek wonen

Veel jagen

Graan oogsten

Grote groep

Kleine groep

Gebruik de tekst 'Oorzaken van de landbouwrevolutie'.

Gebruik de 6 feiten en versleep hieronder de juiste letters naar de omschrijving.

A. De bevolking groeide.

B. Dieren waarop veel werd gejaagd verdwenen.

C. Een gunstig milieu ontstond.

D. Er waren veel dieren die konden worden getemd.

E. Er was meer voedsel beschikbaar.

F. Het klimaat veranderde.

1. Een indirecte oorzaak van de landbouwrevolutie: 

2. Een directe oorzaak van de landbouwrevolutie:                    of

3. Een direct gevolg van de landbouwrevolutie:

4.  Een indirect gevolg van de landbouwrevolutie:

Blijf over

A

B

C

D

E

F

Zet de 6 gele blokken in de juiste volgorde

Groei bevolking

Handel op de markt

Ontstaan steden

Meer voedsel

Ontstaan ambachten

Mensen gaan wonen in handelsplaatsen

Leg uit waarom deze bron bij de eerste stedelijke gemeenschappen past.

Lees de bron
Past deze bron bij wetenschappelijk denken in de Griekse stadstaat? Leg je antwoord uit.

Thucydides wordt de 'vader van de wetenschappelijke geschiedschrijving' genoemd.
Leg met een bronelement uit dat zijn manier van onderzoek doen past bij het wetenschappelijk denk van de Grieken.

Gebruik de bron. Leg uit:
a. hoe volgens Isocrates de Atheense staatsinrichting de democratie beschermt

b. of Plato zich zou kunnen vinden in de visie van Isocrates op de Atheense staatsinrichting.

Lees de bron.
Perikles noemt in deze rede twee belangrijke kenmerken van de Atheense democratie.

- Welke twee belangrijke kenmerken zijn dat?

Grieken

Romeinen

Iemand neemt met geweld de macht over.

Bestuursvorm waarbij een tiran de baas is

Monarchie

Aristocratie

Tirannie

Democratie

Alleenheerser

Bestuursvorm met een alleenheerser, koning

Enkele mensen de baas

Bestuursvorm waarbij weinig/enkele mensen de baas zijn, vaak rijke mensen

Volk kiest

Bestuursvorm waarbij het volk de eigen bestuurders kiest

Combineer de juiste bestuursvormen met hun betekenis

Bestuursvorm met een vorst

Bestuursvorm waarbij 1 man de macht heeft gegrepen

Bestuursvorm waarbij burgers de macht hebben

Bestuursvorm waarbij rijke mannen de macht hebben

Monarchie 

Tirannie

Democratie

Aristocratie/ oligarchie

Leerdoelen 2.4 deel 1

1. Ik kan aan de hand van verschillende bestuursvormen uitleggen hoe het Romeinse rijk uitgroeide tot een imperium
2. Ik kan uitleggen hoe het Romeinse keizerrijk zich ontwikkelde en hierbij drie kenmerken noemen
   

Wie bestuurde de Romeinse republiek?

Er zijn meerdere antwoorden mogenlijk

Koning

2 consuls

De Senaat

Het volk

De keizer 

Koppel de juiste bestuursvorm aan de juiste periode in het Romeinse rijk.

754 tot 509 v. Chr.

509 - 27 v. Chr.

27 v. Chr. - 476 n. Chr.

De Keizertijd

De Romeinse koningen

De Romeinse Republiek

Gebruik de bron (KLIK OM IN TE ZOOMEN).
De bron gaat over Caesars verovering van Gallië.

- Schrijf op wat Caesar van de Belgen vond.
- Leg uit, met minimaal één voorbeeld uit de bron, waarom Caesar dat vond. (1p)
- Bedenk welke bedoeling Caesar had met deze opmerking over de Belgen

De laatste koning wordt verjaagd

Rome wordt een Republiek

Caesar wordt dictator voor het leven

Caesar wordt vermoord door senatoren

Burgeroorlogen

Keizer Augustus wordt de eerste Romeinse keizer

Naam?

Naam?

Naam?

Jaar?

Jaar?

Jaar?

Bestuursvorm?

Bestuursvorm?

Bestuursvorm?

Romeinse republiek

753 - 509 v. Chr. 

consuls en senaat

monarchie met koning

Romeins keizerrijk

509 - 27 v. Chr.

Romeins koninkrijk

27 v. Chr. - 476 n. Chr.

monarchie met keizer

Welke afbeeldingen passen WEL bij 'romanisering'?

Romanisering

Akkerbouw

Badhuizen

Muntgeld

Landbouwbedrijven

Steden

Broeken

Veeteelt

Latijn

Germaans

Hieronder staan drie uitspraken over romanisering.

Geef per uitspraak aan of dit een oorzaak of een gevolg van romanisering is.

Oorzaak

Gevolg

Romeinse soldaten gaan wonen in veroverde gebieden. 

De Romeinse cultuur wordt door burgers in veroverde gebieden overgenomen.

De Romeinse munt wordt het betaalmiddel in veroverde gebieden.

Leg uit waarom deze bron past bij het begrip Romanisering. Laat zien in je antwoord (met behulp van de bron) dat je weet wat Romanisering betekent.

Niet elk volk 'romaniseerde'. Leg uit waar de bron Rome voor waarschuwt.

Ionisch

Corintisch

Dorisch

Grieks

niet Grieks

Ionisch

Korinthisch

Dorisch

Korintisch

Dorisch

Ionisch

Noem 2 oorzaken voor de val van het Romeinse Rijk die je ziet op de bron.

Een conclusie:
Uit dit bronfragment kun je concluderen dat de val van het Romeinse Rijk wordt veroorzaakt door zowel politieke als militaire ontwikkelingen binnen het Romeinse Rijk. Ondersteun beide delen van de conclusie met de bron

Zet de groei en val van het Romeinse Rijk in de juiste volgorde

1

2

3

4

5

6

7

4.5 De val van het Romeinse rijk had verschillende oorzaken en gevolgen. Sleep de oorzaken en gevolgen bij elkaar.

Oorzaken

Gevolgen

Romeinse wegen verdwijnen

Volksverhuizingen

Epidemieën

Steden verdwijnen

Weinig internationale handel

Deling van het Romeinse rijk

Minder geschreven bronnen

➤Sleep steeds een vinkje naar het goede woord om de zin kloppend te maken. 

Na de val van het Romeinse Rijk werd er veel meer / minder gehandeld in Europa. 

Na de val van het Romeinse Rijk waren er veel / weinig oorlogen in Europa.

Na de val van het Romeinse Rijk ontstaan er veel / nauwelijks steden in Europa.

Zet in de juiste chronologische volgorde

1

2

3

4

Het Frankische rijk raakt versnipperd

Val van het West-Romeinse Rijk

Ontstaan van het leenstelsel

Leenmannen gaan hun land doorlenen

Je kunt beschrijven hoe West-Europa zich na de val van het Romeinse Rijk bestuurlijk ontwikkelde

Je kunt het ontstaan van horigheid verklaren

Je weet wat feodale verhoudingen zijn en hoe ze ontstonden. 

Je kunt beschrijven door welke oorzaken West-Europa in de vroege Middeleeuwen weer een landbouwsamenleving werd.

Je kunt uitleggen dat domeinen via het hofstelsel zelfvoorzienend waren.

Je kunt de oorzaken beschrijven van de verbrokkeling van de macht in de late negende en tiende eeuw. 

De bron past bij het hofstelsel. Leg dat uit.

Doe het zo:
Een kenmerk van het hofstelsel is … [noem een kenmerk].
Dat zie je op de bron, want … [leg uit].

Gebruik bron 1 en 2 nogmaals.
(inzoomen kan)
Beide bronnen hebben te maken met het
hofstelsel als economisch systeem. Leg dit uit.
En hoe noemen we zo'n samenleving?

Het hofstelsel bepaalde in de middeleeuwen het leven op het platteland.
a. (1) Gebruik bron 2. De titel van de bron is: “Het zijn geen slaven, maar wat dan wel?” Geef met één woord antwoord op deze vraag.
In bron 2 worden voorbeelden genoemd van herendiensten en van pacht.
b. (2) Haal UIT DE BRON TWEE voorbeelden van herendiensten. Deze moeten dus IN DE BRON staan.
c. (2) Haal UIT DE BRON TWEE voorbeelden van pacht. Deze moeten dus IN DE BRON staan.

Leenstelsel

Domeinstelsel (hofstelsel)

economisch systeem

Politiek systeem

2. Sleep naar het juiste vak:

Dit is een sleepvraag.

Hoort bij het hofstelsel

vrije boeren

horigen

herendiensten

hoeveland

leenman

Koppelen

Rentmeester die de domeinen van de koning beheerde.

Koningsgeslacht van de Franken. De naam is afgeleid van een legendarische Frankische koning.

Geeft grond in leen aan een leenman in ruil voor diensten.

Landgoed dat wordt bewerkt volgens het hofstelsel

Hoofd van een klooster

Systeem waarbij het ene deel van het landgoed direct door de heer wordt gebruikt en de rest wordt verpacht aan horigen. 

Domein

Hofstelsel

Hofmeier

Merovingen

Abt

Leenheer

Achterleenman

Landheer 

Leenheer 

Horigen

Hofstelsel

Leenstelsel 

Feodalisme 

Hofstelsel

Horigen

Domein

Economie

Politiek 

Leenheer

Trouw / macht

Zelfvoorzienend

Gebruik de bron
Een bewering: ‘In de akte van bron 3 komen zowel feodaliteit als het hofstelsel tot uiting’.
Maak duidelijk in hoeverre de bewering juist is. (4p)

Gebruik de bron. (2p)
In de tijd van Pepijn ontstaat het feodale stelsel.
Uit deze tekst blijkt:
• een oorzaak van het ontstaan van het feodale stelsel en
• de afhankelijkheid in de vroege middeleeuwen van het centrale vorstelijke gezag van de
kerk.
--> Leg dit voor beide conclusies uit.

Toon met de gebeurtenissen in de bron aan,
dat in de late middeleeuwen steden zelfstandiger zijn geworden;
het feodalisme zwakker is geworden én
geef hiervoor een verklaring.

Leenstelsel

Hofstelsel

Politiek

Economie

Leenheer 

Boeren

Leenman

Landbouwgrond

herendiensten