Les 04: De eerste samenlevingen

• Wereldoriëntatie, NT2
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Wereldoriëntatie

De eerste samenlevingen

Vorige les

Lesdoelen

• Ik kan uitleggen hoe de mens is ontstaan volgens het geloof
• Ik kan uitleggen hoe de mens is ontstaan volgens de wetenschap
• Ik kan uitleggen waarom er verschillende antwoorden zijn op de vraag: 'hoe is de mens ontstaan?'
• Ik kan uitleggen dat er verschillende soorten mensen waren

Woordenschat

1. de soort= een groep of dingen die bij elkaar hoort
2. de evolutie= het ontstaan en verdwijnen van soorten door selectie
3. verspreiden (werkwoord) = het uit elkaar gaan, over een gebied verdelen
4. het werelddeel = een deel van de wereld
5. het gereedschap= wat je nodig hebt om iets te maken zoals een hamer
6. Homo sapiens = de wijze mens, de enige mensensoort die nu nog op aarde is
7. tijd- en plaatsgebondenheid= het idee dat waar en wanneer jij bent geboren bepaalt hoe jij over dingen denkt

0

Lesdoelen

• Ik kan uitleggen wat jagers & verzamelaars zijn
• Ik kan uitleggen wat een ijstijd is
• Ik kan 3 voorbeelden geven van hoe de jagers & verzamelaars leefden
• Ik kan een voorbeelden geven van een ongeschreven bron
• Ik kan uitleggen wat de landbouwrevolutie is

Tijdvak 1

Tijdvak: Jagers & Boeren

prehistorie - ongeveer 3000 v.C.

1. Jagers & verzamelaars

2. Ontstaan van landbouw

3. Ontstaan van steden

De eerste mensen

• Homo betekent mens
• Homo habilis: 'handige mens' (2,1 - 1,5 miljoen jaar geleden)
• Homo erectus: 'rechtopgaande mens' (1,9 miljoen - 140.000 jaar geleden)
• Homo sapiens: 'wijze mens' (200.000 jaar geleden tot nu)

• Homo neanderthalensis: 'Neanderthaler' (275.000 - 20.000 jaar geleden) 
  

Australapothecus Afrikanus

4.500.000-1.500.000 jaar geleden

Liepen rechtop

Kleine hersens

Homo Habilis

2.100.000-1.500.000 jaar geleden

Gebruik van gereedschap

Homo Erectus

1.900.000-140.000 jaar geleden

Eerste menssoort die vuur kon maken en gebruiken

Homo Heidelbergensis

700.000-200.000 jaar geleden

voorouder Homo Sapiens en Neanderthaler

Homo Neaderthalensis

250.000-30.000 jaar geleden

Krachtige, slimme mensen

Konden goed tegen kou

Denisovamens

200.000-30.000 jaar geleden

'nieuwste' gevonden soort

Homo Sapiens

250.000-nu

'wijze man'

enige soort die er nu nog is

De prehistorie

• de prehistorie= de tijd (periode) voordat er geschreven bronnen waren

• in deze tijd waren er jagers & verzamelaars

15.000 v. Chr.

• laatste stuk van de laatste ijsstijd

• Nederland was voor een groot deel toendra: gras, mos en lage struiken

• wilde dieren: mammoeten, wolven, paarden en rendieren

• er woonden ongeveer 1000 mensen in Nederland

De ijstijd

de ijstijd= een periode waarin het heel koud is, een glaciaal

Het klimaat

het klimaat= gemiddelde weer over een periode van minmaal 30 jaar

er zijn verschillende soorten klimaten: landklimaat, zeeklimaat, tropisch klimaat, poolklimaat, droog klimaat

Een andere wereld

• de aarde had een heel ander klimaat

• door de kou ontstond er ook een soort landbrug

De prehistorie

• jagers & verzamelaars= mensen die leven van het jagen op dieren en het verzamelen van (eetbare) planten/noten

het jagen op dieren

Jagers & verzamelaars

• jagers & verzamelaars waren nomaden

• de nomade = een mens die rondtrekt van plek naar plek. Hij/zij heeft geen vaste woonplaats

Jagers & verzamelaars

• ze leefden in groepen (stammen) van ongeveer 10 tot 30
• ze waren per dag 6 uur aan het jagen
• de mannen gingen jagen, de vrouwen verzamelen
• mensen waren gelijk

Mensen waren gelijk en bijna alles werd gedeeld. Wie was de leider?

Hoe weten we al deze dingen?

de bron= iets waar jij informatie uit haalt

wat zeggen deze bronnen?

Ongeschreven bronnen

• grotschilderingen
  
• speerpunten
• bodemlagen
• graven
• munten
• gebouwen

en nu ook:

• films
  
• interviews
  
• schilderijen

Het begin van landbouw

• de aarde wordt warmer rond 12.000-8.000 v.Chr.
• de eerste landbouwsamenleving
• de revolutie= een grote verandering in een korte tijd

akkerbouw= het bewerken van het land voor voedsel

veeteelt= het houden van dieren voor eten

de nijl

irrigatie

water

Jagers worden boeren

• de boer= iemand die het land bewerkt of dieren houdt

• de landbouw= het bewerken van land voor voedsel en het houden van dieren voor eten

landbouw verspreiding

het graan

De samenleving

de samenleving= alle mensen samen en hoe ze met elkaar omgaan; de maatschappij

Er is genoeg voedsel, dus groepen en stammen groeien

Mensen wonen sedentair. Ze wonen op een vaste plek en zijn geen nomaden meer.

de trechterbekercultuur

de hunebed

de ijstijd

Lesdoelen

• Ik kan uitleggen wat jagers & verzamelaars zijn
  
• Ik kan uitleggen wat een ijstijd is
  
• Ik kan 3 voorbeelden geven van hoe de jagers & verzamelaars leefden
• Ik kan een voorbeeld geven van een ongeschreven bron
  
• Ik kan uitleggen wat de landbouwrevolutie is

Woordenschat

1. de ijstijd= een periode waarin het heel koud is, een glaciaal
   
2. het klimaat= gemiddelde weer over een periode van minimaal 30 jaar
3. de bron= iets waar jij informatie uit haalt
4. de landbouw= het bewerken van het land voor voedsel (akkerbouw) en het houden van dieren voor eten (veeteelt)
5. de veeteelt= het houden van dieren voor eten
6. de revolutie= een grote verandering in een korte tijd
7. de boer= iemand die het land bewerkt of dieren houdt
8. de samenleving=  alle mensen samen en hoe ze met elkaar omgaan; de maatschappij
9. de hunebed= een stenen begraafplaats uit de prehistorie