H4 - Literatuur cursus 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Cursus 4 - het lezen van gedichten

• presentatie
• samenhang door herhaling 
• vormkenmerken 
• wie is er aan het woord? 

versregel 

witregel 

{

strofe 

Enjambement 

Als een versregel wordt afgebroken op een plaats waar dat 'normaal' niet zou gebeuren. De woorden voor en na de afbreuk krijgen daardoor meer nadruk. 

4.2 Samenhang door herhaling 

In een gedicht ontstaat samenhang door herhaling. Herhaling kan op verschillende manieren ontstaan. Zo kan de inhoud van het gedicht zich herhalen, er kan rijm gebruikt worden en er zit vaak een metrum in gedichten. 

Tim Hofman

Samenhang: 

Inhoud: bepaalde woorden of situaties keren terug. In Tripolair zijn dat vormen en het 'anders zijn'. 

Rijm: herhaling van klanken. Je hebt verschillende vormen van rijm. In Tripolair zie je onder andere: gepest-rest, met-meer. 

Metrum: de vaste afwisseling van sterk en zwak beklemtoonde lettergrepen. Een metrum is regelmatig. Denk aan: Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan. Er zijn verschillende soorten metrum. Moderne gedichten hebben vaak geen metrum. Er is dan sprake van ritme: er zit geen regelmaat in de (on)beklemtoning van woorden. 

Rijm 

volrijm 

De beklemtoonde klinker en de daarop volgende medeklinker(s) klinken gelijk. Kinderen - hinderen, bloot - dood, gesprek - hek 

halfrijm 

• assonantie = beklemtoonde klinkers klinken gelijk. Behaarde - lichaam 
• alliteratie = beginmedeklinkers van beklemtoonde woorden zijn gelijk. Languit - liggend 

Zoek: 

1. Volrijm
2. Assonantie (klinkers)
3. Alliteratie (beginmedeklinker)

Rijm

Als de laatste woorden van van een versregel op elkaar rijmen, is er sprake van eindrijm. Als er eindrijm is, kan je een rijmschema opstellen. Je geeft dan de woorden die op elkaar rijmen dezelfde letter. 

Gekruisd rijm = abab

Gepaard rijm = aabb 

omarmend rijm = abba 

De hoeveelheid versregels binnen een strofe bepalen de strofevorm:  

• distichon (twee versregels)
  
• terzine (drie versregels)
  
• kwatrijn (vier versregels)
  
• kwintet (vijf versregels)
  
• sextet (zes versregels)
  
• septet (zeven versregels)
  
• octaaf (acht versregels) 

Wie is er aan het woord?

Vaak is er een ik-figuur aanwezig in een gedicht. Dat is niet de dichter: je noemt deze verteller simpelweg 'ik-figuur'. 

Als je in een gedicht een ik-figuur treft die duidelijk voor jou zijn gevoels verwoord, dan noem je dat een lyrisch-ik.