HC 2: De besluitvorming & de instellingen van de EU

• economie
• HBO
• Studiejaar 1

Europese integratie

Roberto Alvarez, 2020

Agenda

• Terugblik HC 1
  
• HC 2: Besluitvorming van de EU  (deel 1)
• HC 2: Instellingen van de EU (deel 2)
  

Leerdoelen

HC 2, deel 1

Leerdoelen

HC 2, deel 2

Leerdoelen

Overzicht instellingen

Intro: Europese Unie onder vuur

Fragment uit DWWD (15 maart 2019)

Brexit, groeiende anti-Europese sentimenten; het zijn barre tijden voor Europa. Een gruwel voor een vurig pleitbezorger van de Europese Unie als Frans Timmermans. Hij wil in mei de nieuwe voorzitter worden van de Europese Commissie.

Besluitvorming van de EU

Besluitvorming van de EU

• Supranationaal vs Intergouvernementeel
• Soorten besluiten
• Fases in besluitvorming
• Gewone wetgevingsprocedure
• Bijzondere wetgevingsprocedure
• Open coördinatiemethode
  

Supranationaal vs Intergouvernementeel

Supranationale besluitvorming

• Betekent letterlijk “boven het nationale niveau” 
• Invloed van regeringen ingeperkt  
• Bepaalde bevoegdheden van nationale staten overgedragen naar een autoriteit erboven 

Intergouvernamentele besluitvorming

• Regeringen nemen besluiten en zijn verantwoordelijk voor uitvoering 
• Recht op veto (besluiten unaniem) of stemming met gekwalificeerde meerderheid 

Multi-level governance

• Meerlagig bestuurssysteem
• EU steeds meer supranationaal
• Rol van overheden blijft wel cruciaal
  

Dubbele meerderheid

QMV(=gekwalificeerde meerderheid): Raad van Ministers: 55% van de lidstaten stemt voor - in de praktijk betekent dat: 16 van de 28 *VK

+

Het voorstel wordt gesteund door lidstaten die ten minste 65% van de totale EU-bevolking vertegenwoordigen 

Deze nieuwe procedure heet ook wel de regel van de "dubbele meerderheid": vanaf 2014 de standaard!

Europese Raad = unanimiteit

intergouvernementalisme-supranationalisme-federalisme

Steeds minder souvereiniteit

Supranationaal vs Intergouvernementeel (vervolg)

Supranationalisme

• “Boven het nationale niveau"
• Individuele landen kunnen niet controleren of beslissen. 

Voorbeeld: Europees parlement, Europese Commissie, het Hof 

Intergouvernementalisme 

• Regeringen moeten instemmen met besluiten
• Soms zelfs veto-recht(in verdragen bepaald), vaak QMV. 

Voorbeeld: Europese Raad, Raad van Ministers (“de Raad”) 

Supranationalisme

Wens van Monnet, grondlegger, idee V.S. van Europa 

Intergouvernamentalisme

Voorkeur van de Gaule, Thatcher.  

EP en EC

Vertegenwoordigen niet hun nationale regering, maar handelen in het belang van de hele EU.  

Instellingen van de EU

Instellingen: kennen & snappen

Drie kopstukken

Bron

link

Voorbeeld besluitvorming

Video: chocoladerichtlijn

Lesmateriaal: chocoladerichtlijn

Link naar lesmateriaal voor het VO

lesmateriaalink 2

Besluitvormingsprocedures EU 

Voorbeeld van een voorstel

• 2017: partijen NL waren verdeeld
• 2017: kabinet wilde 5 betaalde dagen in 2019
• 2019: De Raad(van Ministers) akkoord + EP akkoord
• 2022: Minimaal twee maanden betaald ouderschapsverlof.
  

Ouderschapsverlof: situatie 2017

Ouderschapsverlof: situatie april 2019

sociale dimensie interne markt EU

vaderschapsverlof

Is dit voorstel in strijd met het “subsidiariteitsbeginsel”?

"Besluiten zo dicht mogelijk bij de burgers nemen."

Checkvragen bij dit beginsel: 

• Heeft de actie transnationale aspecten die niet geregeld kunnen worden door EU-landen?

 

• Zou het optreden van de lidstaten alleen/of het niet optreden in strijd zijn met het Verdrag van Lissabon?

  

• Levert het optreden op EU-niveau zichtbare voordelen op?  

Welke soorten besluiten neemt de EU?

1. Verordening: algemene strekking, verbindend en rechtstreeks toepasbaar in alle lidstaten. Voorbeeld: privacy wetgeving, etikettering, streekproducten (feta), beleggersinformatie. 
2. Richtlijn: verbindend voor alle lidstaten t.a.v. het resultaat.                                                    Voorbeeld: chocoladerichtlijn, consumentenrechten, detacheringsrichtlijn*
3. Besluit: verbindend voor de partijen op wie het gericht is. 

      Voorbeeld: deelname EU aan terrorisme bestrijdingsorganisaties 

   4. Aanbevelingen en adviezen: niet bindend. 

 

GBVB (gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid):  

• Richtsnoeren, besluiten over uit te voeren optredens, in te nemen standpunten. 

       Voorbeeld: terugtrekken ambassadeurs uit Rusland of standpunt Iran-deal.  

Tip

Tio

Bij richtlijnen: multi-level governance

• Europese richtlijnen moeten door de nationale regeringen omgezet worden in nationale regelingen. 
• De Commissie controleert dit. 
• De Commissie kan een lidstaat voor Het Europese Hof van Justitie dagen, mogelijk een boete.   

Twee routes voor wetgevingsprocedures

Gewone wetgevingsprocedure 

Meer supranationaal: grote rol EC, EP en besluitvorming in de Raad(Raad van Ministers) met QMV. 

 

Bijzondere wetgevingsprocedure 

Meer intergouvernementeel: de Raad met unanimiteit 

Gewone wetgevingsprocedure 

Procedure

Stappenplan (Engels)

Amendementen

KLIK

Bijzondere wetgevingsprocedures 

• 27 onderwerpen (bijv. samenwerking politie, btw, ontslagrecht, sociale zekerheid, begroting, GBVB) 
• EP mag soms alleen hun mening geven of goedkeuren/afkeuren
• De Raad van Ministers moet meestal unaniem instemmen 

Lastiger tot overeenkomsten te komen → meer autonomie, diplomatie 

Spanningsveld bij besluitvorming

Open coördinatiemethode

• Geen wet maar wel samenwerken 
• De raad stelt gezamenlijke doelen vast 
• Indicatoren om resultaten te meten 
• Lidstaten maken hervormingsprogramma’s 
• Prestatie meting op de indicatoren (benchmarking) 
• Lidstaten bepalen zelf of ze meedoen 
• Methode wordt vaak gebruikt op sociale economische beleidsterreinen     ( werkgelegenheid, pensioenen, onderwijs, etc.) 

Kanttekening

Het is een aanpak waarbij de ministers van de lidstaten onder elkaar afspreken bepaalde doelstellingen na te streven, alhoewel er daartoe aan de Europese Unie geen bevoegdheid werd toegekend. Men probeert de doelstellingen te bereiken door wederzijds toezicht (peer review) en wederzijdse druk (peer pressure). Dergelijke methode is ideaal om aan democratische besluitvorming te ontsnappen.

Deel 2: Instellingen van de EU 

De Europese Commissie (dagelijks bestuur) 

• 28 onafhankelijke leden,  één uit elk EU-land  

Taken:

Beleidsvorming: stelt nieuwe wetgeving voor (recht van innitiatief) i.s.m. expertgroepen (zie eerdere slide 'besluitvormingsprocedures)

•  Bestuur: uitvoerend orgaan  (de begroting opstellen en aanpassen) → programma's, projecten, vertegenwoordigt de EU in de rest van de wereld 

•  Controle: ziet er op toe dat de lidstaten zich aan de afspraken/richtlijnen houden. Middelen →  Scoreborden, assistentie,  inbreukprocedures (evt. Hof ingeschakeld) 
  

Ontwerpbegroting

EC: de voorzitter

• Zittingstermijn 5 jaar  
• Europese Raad draagt voor bij QMV, Europees Parlement stemt in (met gewone meerderheid van stemmen)
• Politieke kleur van voorzitter moet overeen komen met winnende fractie Europees Parlement (doorgaans)
  
• Verantwoordelijk voor grote beleidslijnen, evt. conflicten tussen commissarissen  
• Vertegenwoordigt EC bij de ER en bij belangrijke internationale besprekingen.    
  

Historie

Eerdere voorzitters

Agentschappen 

"Een agentschap is een bureau van de Europese Unie dat zich met een bepaald onderwerp bezighoudt. Agentschappen verzamelen bijvoorbeeld kennis, nemen besluiten over technische onderwerpen of zorgen dat besluiten worden uitgevoerd." 

Europees Parlement

• 750 leden plus voorzitter (751)
• Iedere 5 jaar directe verkiezingen, volgens nationale procedures 
• NL 26 zetels, verdeling over landen naar rato inwonersaantallen met correctie t.b.v. kleine landen 
• Europese fracties, maar ook onafhankelijke parlementariërs 
• Voorzitter, gekozen door EP bij QMV 
• De maandelijkse plenaire vergadering vindt plaats in Straatsburg. Het meeste werk in de fracties en parlementaire commissies vindt plaats in Brussel. 

Zetelverdeling

zetelverdeling

Europees Parlement (vervolg)

Historie

Historische verdeling

Verdeling

naar rato van inwoners verdeeld

EP in Straatsburg en Brussel

Achtergrondinfo

Video

Het circus......

Video

EP: bevoegdheden 

Het Europees Parlement heeft bevoegdheden die kunnen worden onderverdeeld in drie hoofdtaken:  

 

Wetgevende

Niet recht van initiatief

Wel voorstellen goedkeuren of niet, samen de Raad. 

Relatief weinig invloed op buza

Meer op milieu en consumentenbescherming. 

Begroting

Eigen inkomsten EU, zoals 0,3% BTW, importheffingen, nationale bijdrage op basis BNI (de Raad raadpleegt het EP) en de uitgaven (meerjarig financieel kader) moet worden goedgekeurd door EP (bij meerderheid) en de Raad (QMV).  

Controle

Controleert de EC: keurt kandidaat-voorzitter goed en college van commissarissen(in zijn geheel). 

Kan ook hele college naar huis sturen.  

EP: kanttekeningen bij hun rol

• Geen initiatiefrecht (= wetsvoorstellen niet doen, wel EC verzoeken) 
• Bepaalde beleidsterreinen EP maar beperkte rol (GBVB)
• Het kan geen individuele commissarissen naar huis sturen 
• Politieke scheidslijnen moeilijker te herkennen want geen politiek gekleurde commissie (vergelijk coalitieregering in NL met coalitiepartijen en oppositie) 
• Lage opkomst bij verkiezingen 
• Gebrekkige kennis bij burgers 
  

De Raad(van ministers) en de Europese Raad

De Raad (van ministers) 

• De raad : 28 vertegenwoordigers van de lidstaten, bevoegd om bindende besluiten te nemen namens het bestuur van het eigen land (Intergouvernementeel) 
• Beslist samen met het Parlement over EU-wetten en EU-begroting
• Stuurt het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid
  
• De standaardregel voor het stemmen van de Raad is besluitvorming met een gekwalificeerde meerderheid van stemmen. 

10 raden

De Raad(van ministers): de taken

De Raad heeft drie hoofdtaken: wetgeving, coördinatie en delegatie.  

• De wetgevende taak is de belangrijkste taak, bijna alle Europese besluiten worden genomen door de Raad (veelal samen met het EP) 
• Coördinatie: gemeenschappelijke doelstellingen tussen landen overeenkomen en beleid op elkaar afstemmen 
• Delegatie: uitvoeren van besluiten opdragen aan EC 

De Raad(van ministers): stemwijze (2 opties)

Gekwalificeerde meerderheid 

• De Raad neemt een voorstel aan wanneer 55% van het aantal lidstaten, met een minimum van 16*, vóór stemt. Ook moet in de lidstaten die voor zijn, ten minste 65% van de totale bevolking van de Europese Unie wonen. 

Unanimiteit (op politiek gevoelige tereinen, zoals veiligheid, buza en belastingen): elk land heeft dan vetorecht 

*VK

De Europese Raad (regeringsleiders/eurotop)

• Intergouvernementeel 
• De Europese raad besluit op basis van unanimiteit 
• Vaste voorzitter per 2,5 jaar 
• Draagt zorg voor politieke sturing en belangrijke beslissingen (concurreert met de EC om initiatiefrecht)  
• De Europese raad vergadert achter gesloten deuren. Er vindt geen publiek debat plaats waardoor het EP en nationale parlementen de regeringsleiders niet kunnen controleren.         Dit wordt het democratisch tekort genoemd. 

Bijvoorbeeld

Besluit in 1993 om onderhandelingen te openen voor de toetreding 10 landen  

Dus met Verdag van Lissabon =>EP meer invloed, maar ook de ER ten koste van initiatiefrecht EC.  

Werkvorm: krachtenveld

Let op! Brexit is meegerekend

Uitwerking

Let op! Brexit is meegerekend

Hof van Justitie 

• Supranationaal 
• Een rechter per lidstaat (voor 6 jaar benoemd) 
• Advocaten-generaal bereiden rechtzaak voor + zijn onafhankelijk. Dus geen NL-OM    (= partijdig)
  

Hof van Justitie: 3 taken

Toezicht op uitvoering van Europese verdragen en wetten door lidstaten   

Voorbeeld: 

voorbeeld inbreukprocedure; inbreukprocedures (= afspraken nakomen)

Interpretatie van Europese recht 

Hof geeft een interpretatie → Nat.rechters mogen zelf beslissen, maar't Hof formuleert strikt

Voorbeeld: arrest Aranyosi & Caldararu (p.124), arrest Van Gend & Loos (p.125) & Facebook

Het Hof als scheidsrechter (gedeelte taak met Het Gerecht)

Klachten van lidstaten tegen EU-instellingen en EU-instellingen onderling 

Voorbeeld: Lidstaten kunnen met het subsidiariteitsbeginsel EU-instellingen aanklagen.

Ad 2: interpretatie

Oorspronkelijk: hulp voor nat. rechters

Praktijk: interpretatie van het Hof gaat vaak verder dan intentie regeringen bij afsluiting ('geest' van de verdragen)

Ad 1: Procedure

• EC scoreborden en dan assistentie → daarna pas inbreukprocedure:   2 delen: vertrouwelijke administratieve fase (EC) + een rechtelijke fase (het Hof). 
• Afspraken niet strikt afdwingbaar. Prestigeverlies moet het doen, vandaar tweede inbreukprocedure, met financiële sanctie, dit is meestal genoeg dreiging.  

Het Gerecht

Het Gerecht als scheidsrechter 

• Behandelt klachten tegen Europese beslissingen
  

Voorbeeld klachten particulieren : registratie merk Cannabis als drank mocht niet van de EC. Fabrikant diende daarop klacht in bij EH. Kreeg geen gelijk. 

Kritiek/knelpunt van het Hof van Justitie

Politieke kritiek

"Het Hof bedrijft politiek" zeggen politici als uitspraken anders luiden dan regeringen wenste.

Juridische kritiek

Grondwettelijk Hof(o.a. Duitsland) vs Europees Hof.

Knelpunt

Het Hof heeft een te hoge werklast + taalproblemen  → zaken duren jaren

Daarom worden steeds meer zaken “in kamers” afgehandeld → kleine groepjes rechters (3 tot 5)

De rekenkamer

Zij onderzoekt de inkomsten en uitgaven van de EU zodat                                fraude, verspilling en wanbeheer kunnen worden bestreden.  

 

2 insteken: 

• Kijken naar onrechtmatigheden (o.a. fraude) 
• Kijken naar doelmatigheid (= met minder hetzelfde bereiken, of met hetzelfde méér bereiken) 

Video: De Europese Rekenkamer: hoedster van de EU-financiën

video

Thuis kijken, mogelijke vragen tijdens het volgende college

Fraude

artikel

Transfer naar het werkveld

Transfer van thema's uit HC 1 

• Ga op zoek naar vmbo- of onderbouw H/V materiaal
  
•  Zoek in dat materiaal naar een thema dat aansluit bij HC 1
• Op zoek gaan naar ondersteunend materiaal om de lesstof te verrijken & de leerdoelen te behalen  
• Laat zien welke bronnen je hebt gebruikt
  
• Maak een presentatie van 3 minuten waarin je dit uitlegt  

Presentaties: transfer-opdracht HC 1

• per subgroep presenteren (3 minuten)
• feedback (2 minuten)
  

Belangen wisselen in Europa: actueel

• Belangen wisselen in Europa (Volkskrant, 24-04-2020)
• In duo's (subkanalen) beantwoorden jullie de volgende vragen
  

1.  Van de Grift zegt "'Ik vind het een mooi voorbeeld omdat deze richtlijn van onderop tot stand is gebracht." Leg uit wat volgens jullie de waarde is van het onderop tot stand laten komen van een richtlijn. 

2. Van de Grift zegt "Veel politieke wetenschappers vinden dat deze niet-gouvernementele organisaties(belangenorganisaties) een belangrijke rol kunnen spelen bij het compenseren van het democratisch tekort". Leg dit uit.

3. "Natura 2000... nieuwe claims neergelegd.". Leg een actuele situatie uit waarin er in Nederland in rap tempo veel aandacht kwam voor een bepaald thema. 

4. Herkennen jullie het beeld dat Liesbeth van de Grift neerzet, kijkende naar de stof uit dit college? Leg uit.

(HW 1): Transfer naar het werkveld

• Maak per subkanaal a.d.h.v. onderstaande bronnen een onderdeel van een les.
• Thema kiezen uit HC 2
• Maak een presentatie van 3 minuten waarin je dit uitlegt 
• VT op deze Padlet plaatsen → ww= hc2
• DT op deze Padlet plaatsen → ww= hc2
  

Politieke bijsluiter

link

Europese stemwijzer

link

Huiswerk (2)

• Lees H4 + H6 uit 'Europese Unie' → voorbereiding HC 3