Ordening en evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Ordening en evolutie

Klas 3 TL

Indeling organismen

-Geordend op overeenkomstige kenmerken

Eerste deling: Domeinen
-Archaea (eencelligen: lijken op bacteriën maar hebben bijzondere eigenschappen)
-Eukaryoten (meercelligen: planten, dieren, schimmels en protisten)
-Bacteriën (eencelligen)

Verder verdelen

Rijken

Stam

Klasse

Orde

Familie
geslacht

Soort

Soorten en rassen

Dezelfde soort: kunnen onderling voortplanten en vruchtbare nakomelingen krijgen

Ras: een groep binnen een soort met bepaalde overeenkomstige kenmerken
Soort: Hond
Ras: labrador, herder, chow chow enz. 

De evolutietheorie

De evolutietheorie is vanaf de 18e eeuw ontwikkeld door Charles Darwin. 

De theorie is niet te bewijzen. Er zijn wel veel feiten de de theorie ondersteunen. 

De feiten zijn de argumenten voor de evolutietheorie. 

De evolutietheorie gaat uit van:

- variatie in genotypen 

- natuurlijke selectie

- het ontstaan van nieuwe soorten

Argumenten voor evolutietheorie

• Fossielen
• Rudimentaire organen
• Overeenkomsten
  

-DNA, eiwitten en fenotypen

-Embryonale ontwikkeling
-Bouw

Geologische tijdschaal

Wetenschappers
hebben onderzoek
gedaan naar de
geschiedenis van het
leven op aarde. 

De geschiedenis van het leven
op aarde is verdeeld in tijdperken.
 

Een tijdperk is een lange periode
waarin veel gebeurd is. 

Kenmerken

Bacterie is eencellig, voortplanting door deling

Schimmel is een- of meercellig
(schimmeldraden en paddestoel)

voortplanting deling of sporen

Nuttig of schadelijk?

+ bacteriën en schimmels zijn reducenten dus ruimen op

+bacteriën zorgen voor een goede balans in je darmen
+bacterien en schimmels worden gebruikt in de biotechnologie, ze maken 
   yoghurt, alcohol (gist) en rijzen je brood
+sommige schimmels zijn eetbaar

-laten voedsel bederven
- kunnen een schimmelinfectie of bacteriele infectie veroorzaken (medicijn)

Indeling planten

De vaatplanten zijn de paardenstaarten, varens en zaadplanten.

Sporenplanten

• Wortels
  
• stengels 
  
• Bladeren 
  
• voortplanting door sporen

Onderverdeeld in: 

 Mossen, varens en paardenstaarten

Mossen

• Geen echte wortels
• Wel stengels en bladeren
• Geen hout- en bastvaten
• Voorplanting door sporen

Paardenstaarten

• Wortels, stengels, bladeren
• Hout- en bastvaten
• Stengels zijn hol en geleed (opgebouwd uit stukjes)
• Voortplanting door sporen

Varens

• Wortels, stengels, bladeren
• Hout- en bastvaten
• Bladeren zijn groot en meestal ingesneden
• Voortplanting door sporen

Zaadplanten

• Wortels, stengels, bladeren
• Wel bloemen
• Voortplanting door zaden
• Hout- en bastvaten

Zaadplanten

• Naaktzadigen

        - Zaden tussen de schubben (kegels)

        - Bladeren meestal naaldvormig

• Bedektzadigen

        - Zaden in vruchten

        - Bladeren niet naaldvormig

Indeling dieren

De vaatplanten zijn de paardenstaarten, varens en zaadplanten.

symmetrie en skelet

- symetrisch, veelzijdig symetrisch of niet symetrisch

-inwendig, uitwendig of geen skelet

Gewervelden

Kenmerken:

- tweezijdig symmetrisch

- inwendig skelet

1:   vissen 

2:  reptielen

3:  amfibieën

4:  vogels

5:  zoogdieren

holtedieren

Kenmerken:

- veelzijdig symmetrisch

- meestal geen skelet

- leven in water

- vangen hun prooi met 

   tentakels

Weekdieren

Kenmerken:

- Tweezijdig symmetrisch

- Meestal een schelp of huisje

   als skelet

Inktvis

Naaktslak

Mossel

Geleedpotigen

Kenmerken:

- tweezijdig symmetrisch

- het skelet is een pantser

1   insecten 

2  spinachtigen

3  kreeftachtigen (10 poten)

4  veelpotigen (duizendpoten)

Insect

6 poten

1

Spinachtigen

8 poten

2

Kreeftachtigen

10  poten

3

Veel potigen

veel poten (meer dan 10)

4

Sponzen

Kenmerken:

- niet symmetrisch

- skelet van stevige hoornstof

   tussen de cellen

- zitten meestal vast op de 

   bodem van de zee

Stekelhuidigen

Kenmerken:

- veelzijdig symmetrisch

- inwendig skelet (kalk)

- de huid is bedekt met stekels 

   of knobbels

- leeft op debodem van de zee

Zee-egel

Zeester

Zeekomkommer

Wormen

• tweezijdig symmetrisch
• geen skelet
• lichaam is lang en dun
  

Bacteriën en schimmels
Planten
Dieren

Determineren

Blz 187 TB

'wie ben ik'

Determineren:
Organismen die je niet kent, kun je in een domein, rijk, stam of klasse plaatsen door op de kenmerken te letten. Determineren is achter de naam van een organisme komen met behulp van een determineertabel of een zoekkaart.

Een voorbeeld

Kijk op blz 189 van je TB

Determineren met behulp van een determineertabel

Een voorbeeld met zoekkaart

Wat is determineren?

Blz 189
Welke determineerstappen zijn juist?

1. 1a-2a-3b
2. 1b-2a-3a

Blz 189
Welke determineerstappen zijn juist?

1. 1a-4a
2. 1a-4b-5b
3. 1a-4b-5a