5.3 De sociale kwestie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

5.3 De sociale kwestie

De strijd om rechtvaardigheid in de industriële samenleving!

Waar denk je aan bij de term 'sociale kwestie'?

Kinderarbeid 21e eeuw 

Kinderarbeid 19e eeuw

In deze paragraaf leer je:

• hoe de leef- en werkomstandigheden van arbeiders meer aandacht kregen
• wat veranderde door sociale wetten
• hoe arbeiders hun leef- en werkomstandigheden verbeterden
• hoe de gezondheid van mensen werd verbeterd

Kenmerkende aspecten: 

- de Industriële Revolutie en de opkomst van emancipatiebewegingen. 

- de politiek-maatschappelijke stromingen 

Leven en werken in armoede

• Er verschijnen in de 19e eeuw steeds meer verhalen over kinderarbeid.
• Deze verhalen waren onderhevig aan veel kritiek!
• Door dit soort publicaties kwam er steeds meer aandacht voor de slechte leef- en werkomstandigheden van arbeiders. 
• 'Sociale kwestie' (vraagstuk over de sociale ongelijkheden en maatschappelijke problemen die ontstonden in de 19e eeuw als gevolg van de Industriële Revolutie).

Amsterdamse Jordaan 

1857

Amsterdamse Jordaan 

21e eeuw

Kenmerken leefomstandigheden:

- Kleine, dicht op elkaar gebouwde huizen

- Kwalitatief slechte huizen: weinig licht en ventilatie

-Meerdere gezinnen in één huis

- Slechte hygiëne 

- Geen rechten, verzekeringen en bescherming vanuit de overheid

Kenmerken werkomstandigheden:

- lange werkdagen (12-16 uur per dag)

- Extreem lage lonen (vooral voor vrouwen en kinderen)

- Eentonig werk en weinig tot geen pauze

- Onpersoonlijke relatie tussen werkgever en werknemer

Andrew Ure

(1778-1857)

Friedrich Engels

(1820-1895)

Sociale wetten

• Men vond dat de overheid, net zoals de kerk dat sinds de middeleeuwen had gedaan, steun moest bieden aan mensen die minder goed voor zichzelf konden zorgen. Dit moest gebeuren met sociale wetten.
• De eerste sociale wetten ontstonden uit het groeiende verzet in GB tegen kinderarbeid.
• Factory Act (1833): nachtwerk voor kinderen onder de 18 jaar verboden, onderwijsverplichting en meer inspecteurs. 

Samuel van Houten

(1837-1930)

• Liberaal politicus en rechtsgeleerde
• Sinds 1872 Tweede Kamerlid
• Fel voorstander voor betere werkomstandigheden in fabrieken
• Maakt gebruik van het recht van initiatief
• Kinderwetje van Van Houten (1874):

- Eerste sociale wet in Nederland

- Kinderen onder de 12 jaar mochten niet meer werken in fabrieken en werkplaatsen (met uitzondering van landbouw en thuiswerk) .

1889	Arbeidswet	Verbod op nachtarbeid voor vrouwen en kinderen onder de 16 jaar
1890	Inspectie van de arbeid	Controle op arbeidswetten door inspecteurs
1901	- Leerplichtwet - Woningwet	- Kinderen van 6–12 jaar verplicht naar school - Gemeenten moesten zorgen voor goede, gezonde woningen
1919	Arbeidswet (uitgebreid)	8-urige werkdag en betere arbeidsvoorwaarden
1952	AOW (Algemene Ouderdomswet)	Iedereen krijgt een basisinkomen vanaf pensioenleeftijd
1967	Bijstandswet	Iedereen heeft recht op minimaal bestaansniveau
1968	WAO (Arbeidsongeschiktheid)	Uitkering bij langdurige ziekte of arbeidsongeschiktheid

Arbeiders in actie

• Arbeiders  gaan zich verenigen in vakbonden (organisaties van werknemers) om zo betere arbeidsomstandigheden af te dwingen bij werkgevers en politici.
• Eerste vakbond in NL (1911): vakbond van diamantslijpers
• Socialisten streven naar meer gelijkheid en minder verschil tussen arm en rijk. Veel socialisten zijn geïnspireerd door de ideologie van Karl Marx.

sociaal-democraten 

• Willen het kapitalistische systeem hervormen .
• Sociale verandering via democratische weg (verkiezingen, debatten en sociale wetten).
• Manifesteert zich vooral in West-Europese landen.

communisten

• Willen het kapitalistische systeem afschaffen.
• Sociale verandering via een revolutie (dictatuur van het proletariaat).
• Manifesteert zich in landen als Rusland, China, etc. die beperkte politieke vrijheid hebben. 

Van industriële Revolutie naar medische revolutie...

• Tot 1850: 50% van de kinderen sterft voor het 5e levensjaar. 
• Cholera (overdraagbare bacteriële infectie die de darmwand aantast) was een van de voornaamste boosdoeners in de industriële samenleving.
• Midden 19e eeuw zien we veel verbeteringen in de gezondheid: riolering, toilet, vuilniswagens, etc. 

Louis Pasteur (1822-1895)

• Ontdekt in 1860 dat veel ziektes veroorzaakt worden door bacteriën.  
• Door een product voor korte tijd te verhitten, werden bacteriën gedood en bleef het product langer houdbaar (pasteuriseren). 
• Al deze nieuwe ontwikkelingen worden samen de 'medische revolutie' genoemd.