Gouden Eeuw les 1

Gouden Eeuw les 1
1 / 49
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo bLeerjaar 2

This lesson contains 49 slides, with interactive quizzes, text slides and 5 videos.

time-iconLesson duration is: 45 min

Items in this lesson

Gouden Eeuw les 1

Slide 1 - Slide

De Gouden Eeuw


1. Wie is de baas in de Republiek?

Slide 2 - Slide

Slide 3 - Slide

Leerdoel
Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen op welke manier de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd bestuurd

Slide 4 - Slide


De Tachtigjarige Oorlog
1568-1648



  • De eerste fase wordt ook wel de Nederlandse Opstand (tegen Spanje) genoemd
  • De, voornamelijke protestantste, Noordelijke Nederlanden gaan verder zonder de katholieke koning Filips II
Het eerste deel van de Nederlandse Opstand werd geleid door Willem van Oranje. Hij is een verre voorvader van onze huidige koning Willem-Alexander. In 1984 werd, 400 jaar na zijn dood, een herdenkingspostzegel uitgebracht.

Slide 5 - Slide


Alleen verder...


  • De Noordelijke Nederlanden hebben eerst nog geprobeerd een koning te vinden. Dat lukte niet. Daarom wordt besloten verder te gaan zónder koning, als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
  • Dit was uniek in de wereld: "Geen koning?! Wie beschermt je dan?!"


Slide 6 - Slide

Slide 7 - Link


De Staten-Generaal


  • Elk van de zeven gewesten had een eigen bestuur: de gewestelijke staten
  • Zij namen vooral beslissingen die hun eigen gewest aangingen.
  • Beslissingen die voor de hele Republiek belangrijk waren, werden genomen in de Staten-Generaal: de vergadering van alle gewestelijke staten bij elkaar
  • De voorzitter van de Staten-Generaal was de raadspensionaris



Een andere belangrijke functie in de Republiek was de stadhouder. Dit waren sinds Willem van Oranje altijd de Prinsen van Oranje. In de Republiek werd dan ook zijn zoon Maurits de eerste stadhouder.

De stadhouder had hoge militaire functies: hij was kapitein-generaal van het leger en admiraal-generaal van de vloot.

Officieel was de stadhouder in dienst van de Staten-Generaal, maar wie de baas was, was niet altijd even duidelijk....

Slide 8 - Slide


Regenten

  • In tegenstelling tot andere landen hadden de (rijke) burgers in de Republiek veel meer macht en invloed dan de adel.
  • Veel van deze burgers waren enorm rijk geworden door de handel (in de steden)
  • Deze groep rijke burgers noem je regenten.
  • Bijna alle belangrijke banen waren in handen van de regenten.



Slide 9 - Slide


Van vader op zoon


  • Veel regentenfamilies probeerden de mooie banen in hun eigen of bevriende families te houden.
  • Zo erfden kinderen al op jonge leeftijd titels of kregen ze voorrang bij banen op basis van hun achternaam.




Gerard Bicker was een zoon van Andries Bicker, een van de machtigste koopmannen uit Amsterdam. Gerard had een goed leven. Hij hoefde dankzij de macht en rijkdom van zijn vader niet echt heel hard te werken. Hij zou zo'n 220 kilo hebben gewogen en werd in de volksmond ook wel "de dikke Bicker" genoemd.

Slide 10 - Slide


Ruzie tussen machtige mannen



  • Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt wilde bezuinigen op het leger. Prins Maurits wilde dat niet. 
  • De ruzie loopt volledig uit de hand en in 1618 pleegde Maurits een staatsgreep en liet de raadspensionaris gevangen zetten.
  • Een jaar later liet Maurits de raadspensionaris onthoofden.





De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag.

Slide 11 - Slide


Zonder stadhouder verder
1650-1672


  • De stadhouder (Prins van Oranje) is de hoogste militaire baas in de Republiek
  • Als stadhouder Willem II in 1650 plotseling overlijdt is zijn zoon nog niet eens geboren (pas acht dagen later)
  • Sommige regenten zijn van mening dat er geen nieuwe stadhouder hoeft te komen: ze kunnen het wel alleen!






Johan de Witt werd in 1653 de nieuwe raadspensionaris. Tijdens een oorlog met Engeland liet hij een sterke vloot bouwen waarmee Michiel de Ruijter in 1667 de Engelsen versloeg.

De Witt was fel anti-stadhouder: "Vertrouw nooit een Oranje", had zijn vader ooit tegen hem gezegd.

Slide 12 - Slide


Zonder stadhouder verder
1650-1672




  • Als stadhouder Willem II in 1650 plotseling overlijdt is zijn zoon nog niet eens geboren (pas acht dagen later)
  • Sommige regenten zijn van mening dat er geen nieuwe stadhouder hoeft te komen: ze kunnen het wel alleen!






Slide 13 - Slide


Het Rampjaar
1672



  • In 1672 vielen de Engelsen, Fransen en Duitsers tegelijkertijd Nederland aan.
  • Op zee wist De Ruijter de Engelsen tegen te houden, maar het landleger is te zwak
  • Sommigen gaven De Witt de schuld: hij had ook het leger moeten versterken
  • Samen met zijn broer Cornelis werd hij afgeslacht en opgehangen






Aan het einde van de middag drongen opgehitste, dronken en woedende schutters de gevangenis binnen en sleurden de broers naar buiten. Cornelis bezweek onder de slagen van geweerkolven. Johan werd door notaris Van Soenen met een piek in zijn gezicht gestoken. Daarna schoot luitenant-ter-zee Maerten van Valen hem van achteren met een pistool in zijn hoofd.

De lijken werden geheel ontkleed, op het Groene Zoodje aan de wipgalg ondersteboven opgehangen, opengereten en gecastreerd. Tenen, vingers, oren, neuzen, lippen en tongen werden afgesneden. De ingewanden werden uit de lichamen gehaald en volgens de ooggetuige en dichter-industrieel Joachim Oudaan deels door de omstanders opgegeten of aan honden te eten gegeven. Hendrick Verhoeff ging er prat op dat hij de harten uit de lichamen had gesneden, iets dat hij de magistraat – de ochtend van de moord – beloofd had te doen. Ze zijn nog jaren tentoongesteld geweest.

Slide 14 - Slide


Toch weer een stadhouder
1672



  • Pas toen de gebieden rond Holland onder water werden gezet, gaven de Franse legers het op. De Duitsers hadden zich al teruggetrokken.
  • De Republiek was gered, maar voor veel mensen was duidelijk geworden dat ze niet zonder stadhouder konden: Willem III volgde na 25 jaar zijn vader op







Behalve stadhouder en Prins van Oranje, werd Willem III in 1688 ook Koning van Engeland! Daar heeft hij nog steeds de bijnaam King Billy.

Slide 15 - Slide

Jaartallen uit deze les
  • 1568-1648: Tachtigjarige Oorlog
  • 1588: begin van de Republiek
  • 1609-1621: Twaalfjarig bestand
  • 1619: Maurits pleegt een staatsgreep 1619: Van Oldenbarnevelt wordt onthoofd
  • 1625: Maurits overlijdt
  • 1648: Vrede van Münster
  • 1650-1672: eerste Stadhouderloze periode
  • 1672: Rampjaar

Slide 16 - Slide

Slide 17 - Video

Slide 18 - Video

De Gouden Eeuw


2. Handel in de Republiek

Slide 19 - Slide

Leerdoel
Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen waarom Nederland in de 17e eeuw een rijk land werd

Slide 20 - Slide

Hoe wordt de Republiek rijk? (1)
  • 1568-1648: Tachtigjarige oorlog (Nederlandse Opstand)

  • Oorlog is in principe slecht voor de handel, maar de oorlog werd vooral in de Zuidelijke Nederlanden uitgevochten (huidige België)

  • Haven van Antwerpen werd afgesloten: handelschepen wijken uit naar Amsterdam

Slide 21 - Slide

Hoe wordt de Republiek rijk? (2)
  • Nederland heeft niet heel veel producten/grondstoffen

  • Vooral veel zuivelproducten

  • Oplossing: stapelmarkt.

  • Amsterdam wordt één grote marktplaats voor Europese producent

Slide 22 - Slide

Stapelmarkt

Slide 23 - Slide



Een schip dat vanuit Amsterdam naar de landen rond de Oostzee vaart, is geladen met:
A
kaas, textiel en vis
B
wijn en olie
C
specerijen
D
graan en hout

Slide 24 - Quiz



Een schip dat vanuit de landen rond de Oostzee naar Amsterdam vaart, is geladen met:
A
kaas, textiel en vis
B
wijn en olie
C
specerijen
D
graan en hout

Slide 25 - Quiz

Republiek wordt handelscentrum van Europa

Slide 26 - Slide

Specerijen
  • Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, medicijn.

  • Groeit alleen in Zuidoost-Azië.

  • Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.

Slide 27 - Slide







De verschillende handelsroutes vanuit Azië

Slide 28 - Slide

Europese landen willen zelf winst maken
  • De Portugezen ontdekken de route naar Azië

  • Vasco da Gama maakt als eerste Europeaan de zeereis naar India (1498)

  • Portugezen houden deze Carreira da India strikt geheim

Slide 29 - Slide

Slide 30 - Slide

Nederlanders willen dat ook!

  • Spionage!

  • Jan Huygen van Linschoten reist mee en beschrijft de reis in zijn Itinerario

Slide 31 - Slide

De Itinerario, of Voyage ofte schipvaert, naer Oost ofte Portugaels Indien (...enz. enz.), was meer dan alleen een routekaart.
Er stonden heel veel tekeningen in van vreemde kusten, dieren, mensen en hun rituelen. De Nederlanders keken hun ogen uit.

Slide 32 - Slide

Eerste Nederlanders in Azië
  • Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederlander in Oost-Indië aan

  • Opbrengst net voldoende om de kosten eruit te krijgen, vooral door verkeerde ruilmiddelen.

  • Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop is bewezen

Slide 33 - Slide

Nieuw probleem!
  • Steeds meer Nederlandse bedrijven (compagnieën) gaan naar Indië varen.

  • Hierdoor ontstaat veel concurrentie tussen Nederlanders onderling

  • De prijs van de specerijen daalt hierdoor snel, de winst dus ook

Slide 34 - Slide

Verenigde Oostindische Compagnie (1602)
  • Nederlandse regering (Staten-Generaal) grijpt in.

  • Compagnieën moeten samengaan in één bedrijf.

  • Hierdoor gaan ze concurrentie tegen en kunnen de winsten ook gebruikt worden in de oorlog tegen Spanje

Slide 35 - Slide

Doel: monopolie op de specerijenhandel ten oosten van Kaap de Goede Hoop

Slide 36 - Slide

Hoe?
  • Uitschakelen van concurrenten

  • Bouwen van handelposten

  • Contracten met inheemse vorsten

  • Opbouwen van handelsnetwerk in Azië

  • Indien nodig: veel geweld

Slide 37 - Slide

Jan Pieterszoon Coen
  • Berucht vanwege het gebruik van geweld

  • Vermoorden of verbannen van de bevolking van de Banda-eilanden

  • Hongitochten, speciale strafexpedities om smokkelen tegen te gaan

Slide 38 - Slide


De VOC verhandelde vooral
A
Slaven
B
Aardappels
C
Kruiden
D
Maïs

Slide 39 - Quiz

In welk jaar werd de VOC opgericht?
A
1601
B
1602
C
1701
D
1702

Slide 40 - Quiz


VOC staat voor
A
Vereniging Oost-Indische Compagnie
B
Verenigde Oost-Indie Compagnie
C
Verenigde Oost-Indische Compagnie
D
Verenigde Oost-Indische Campagne

Slide 41 - Quiz

Video
De VOC: Reilen en zeilen 
van de Compagnie

Slide 42 - Slide

Klik op de hotspots en sleep de gebeurtenissen naar de juiste plek in de tijdlijn.
1641-1650
1661-1670
1671-1680
1681-1690
1691-1700
1701-1710
15.000.000
10.000.000
5.000.000
1
-15.000.000
-10.000.000
-5.000.000
Winst en verlies van de VOC
1651-1660
Oorlog in Azië, oorlog met Engeland.
Winst van de VOC zakt naar een dieptepunt.
1
Oorlog met Engeland en Frankrijk
Door de hoge specerijenprijs stijgt de winst een beetje.
2
De kosten van de VOC nemen enorm toe door het grote aantal soldaten en ambtenaren in Azië
3
De kosten blijven toenemen voor de VOC. De Gouden Eeuw is definitief voorbij.
4
Korte opbloei van de handel door vrede in Europa
5
In Engeland mag alleen handel worden gedreven door Engelsen. Oorlog met Engeland. Grote winstdaling voor de VOC.
6

Slide 43 - Drag question

Slide 44 - Video

Slide 45 - Video

Slide 46 - Video

Begrippen uit deze les

  • De Nederlandse Opstand
  • Staten-Generaal
  • stapelmarkt
  • specerijen
  • Itinerario
  • VOC

Slide 47 - Slide

Personen uit deze les

  • Jan Pietersz Coen
  • Cornelis de Houtman
  • Jan Huygen van Linschoten

Slide 48 - Slide

Jaartallen uit deze les

  • 1596: Cornelis de Houtman komt als eerste Nederlander in Oost-Indië aan
  • 1602: oprichting van de VOC

Slide 49 - Slide