Les 6: Voeding

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo b, k, t
• Leerjaar 3

Aan het einde van  de les:

Kun je uitleggen hoe je dieren op basis van voedselvoorkeur kunt indelen.

Kun je uitleggen wat stereotiep gedrag is.

Kun je stereotiep gedrag doorbreken door voedselverrijking te maken.

Maar eerst: terugblik op hoofdstuk 1

Maak de vragen over hoofdstuk 1. Klaar? Kijk zelf na!

Planteneters - herbivoren

Hebben plooikiezen. Deze hebben grote ribbels.
Hebben een lang darmstelsel.

Grote planteneters hebben vaak 4 magen. 
Herkauwers- herken je aan gebit. Ze missen boventanden.

Schaap

Vleeseters-Carnivoren

Hebben kleine scherpe tanden en knipkiezen
Hebben een kort darmgestel

Alleseters- Omnivoren

hebben snijtanden, hoektanden en knobbelkiezen,

Voedsel verrijking

Verrijking is iets dat de instincten van het dier stimuleert. Met voedsel kunnen we stereotiep gedrag doorbreken.

Hamster voedsel verrijking

https://youtube.com/shorts/Pvjl1x4gsu4?si=0DbYzsYPJqG8fO-e

Stereotypische gedragingen

knagen aan de tralies
Likken aan glas
Ijsberen
Heel veel gebruik maken van het loopwiel

Opdracht-Voedselverrijking

Je gaat nu met voedsel een snackroll maken. 
Lees goed de opdracht door. 
Gebruik wilgentakken, kruiden uit de bak, je eigen rolletjes.
Kijk ook in de tuin of je iets kunt vinden!

Afsluiting

Welke 3 voedingsgewoonten kunnen dieren hebben?

Wat is stereotiep gedrag?

Wat is voedselverrijking? Wat heb je gemaakt?

Hanteren	Geslachtsrijp	Periodieke verzorging	Ontsmetten
Fixeren	ZoÖnose	Ruwvoer	Stalmest
Primaire geslachtskenmerken	Persoonlijke hygiene	Krachtvoer	Drijfmest
Secundaire geslachtskenmerken	Dagelijkse verzorging	Dierenpaspoort	Dierwelzijn

Voeding: deel 2-      Aan het einde van de les kun je:

1.Uitleggen hoe het verteringskanaal van een herkauwer werkt

2.Het boekje voedingsnormen gebruiken en hier vragen over beantwoorden. 

3. Vertellen en aanwijzen welke voedingssoorten we hier op school hebben en in welke voeders deze gaan

Weet je het nog?

Schaap

Kijk naar het filmpje en schrijf op:

Wat is de volgorde van voedsel verwerken voor een herkauwer?

Het spijsverteringsstelsel van een herkauwer

Pens-  Eerste sortering van voedsel
Netmaag- Werkt samen met pens om te sorteren. Hier komt het ook weer terug na herkauwen
Boekmaag- Opname van water en mineralen
Lebmaag- afbreken eiwitten, Dit is de 'echte maag' met maagsappen.

Herbivoor, herkauwer, eet vooral grassen.​

​

Grassen zijn voor veel dieren onverteerbaar omdat de taaie celwanden van gras heel slecht afgebroken kunnen worden. Doordat bij herkauwers het gras herkauwt wordt en in de pens veel bacteriën aanwezig zijn lukt dit wel. Koeien eten zo´n 8 – 10 uur per dag en herkauwt ook zo’n 8 – 10 uur per dag. Per dag eet de koe ongeveer 100 kilo.​

​

Met zijn lang, flexibele en ruwe tong trekt de koe het gras uit de grond. Hij slaat eigenlijk zijn tong om een graspol heen. De eerste keer dat een koe gras eet wordt het voedsel nauwelijks gekauwd. Het voer gaat eerst direct naar de pens en netmaag waar het deels wordt afgebroken. Vervolgens gaat de koe herkauwen en dan pas wordt het voedsel goed gekauwd. Tijdens het herkauwen komen er grote hoeveelheden speeksel vrij dit kan wel 40 – 150 liter per dag zijn, afhankelijk van het soort voer. Bij het eten van vooral ruwvoer wordt er veel meer speeksel aangemaakt dan bij het eten van granen en krachtvoer. Per keer wordt er ongeveer 100 gram voedsel herkauwt en tijdens het herkauwen maken de kaken zijdelings of vooruit- en achteruitgaande bewegingen. Per opgeboerde brok voedsel herkauwt de koe ongeveer 1 minuut waarin ongeveer 65 kauwbewegingen plaats vinden. ​

​

Fijne voerdeeltjes (groene lijn) zakken naar beneden. Door samentrekkingen worden deze deeltjes als snel naar de netmaag gebracht. De grove deeltjes (rode lijn) zakken ook maar doordat ze zwaarder zijn duurt het langer voordat ze bij de netmaag zijn. De netmaag sorteert het voedsel. De fijne deeltjes gaan door naar de boekmaag en de grove deeltjes worden gevormd tot bal en gaan terug naar de bek waar deze herkauwt worden. 

Net als de koe is het schaap een herbivoor en herkauwer en vooral een graseter. Per dag eet een schaap zo’n 6 tot 9 uur per dag met vijf a zes graasperiodes. Hij herkauwt zo’n 8 tot 10 uur per dag en maakt per opgeboerde brok ongeveer 60 kauwslagen. 

Darmen

Dikke darm- Onttrekken van water, opnemen van zouten en mineralen, indikken van de ontlasting

Dunne darm- Afbreken en opnemen voedingsstoffen die pens velaten hebben.

Blinde darm- vitamineproductie  en belangrijk voor afbreken van koolhydraten

Aan het begin van de dunne darm zit de lever. De lever produceert gal en dit wordt opgeslagen in de galblaas. Wanneer het voedsel de dunne darm in komt worden er kleine hoeveelheden gal toegevoegd. Gal is belangrijk bij de vertering van vet. Ook de alvleesklier zit aan het begin van de dunne darm. Alvleesklier sap bevat enzymen en zorgen voor de vertering van eiwit, koolhydraten en vetten. De dunne darm bestaat uit drie delen, het eerste deel is de twaalfvingerige darm hier komt het gal en het sap van de alvleesklier vrij. Het middenstuk van de dunne darm is de nuchtere darm en het laatste stuk is de kronkeldarm. In de nuchtere darm en in de kronkeldarm vind het grootste deel van de vertering plaats vrijwel alle voedingsstoffen worden hier uit de voedselbrij onttrokken. 

Na de dunne darm gaat het voedsel naar de dikke darm dit is het laatste gedeelte van het verteringsstelsel. De onverteerde delen worden afgebroken door micro-organismen (bacteriën, protozoa, schimmels, etc.) en vitamines en minerale worden door de darmwand opgenomen. Hoe langer het voedsel in de dikke darm zit hoe dikker de mest zal zijn, er kan veel water onttrokken worden. Als de mest kort in de dikke darm blijft wordt er weinig vocht onttrokken en zal de mest dunner zijn. 

Krachtvoer= Diervoeder met zeer hoge voedingswaarde

Ruwvoer= verzamelwoord voor vezelrijk grof voer

To do: EERST TM 3

1.Spijsvertering van een herkauwer

2.Voer en waterverstrekkers

3.Voersoorten 
4.Opdracht voedernormen
5.Voersoorten opplakken/memory?
Tijd over? Uitdagingen Rantsoenberekening óf Verschil in spijsverteringstelsel rund, schaap en geit.

Uitdaging?

1. Zoek op: het verschil tussen ee nrund, schaap en geit als het gaat om het spijsverteringsstelsel.

óf

2. Opdracht rantsoenberekening paarden

Voeding: deel 2-      Je kunt nu:

1.Uitleggen hoe het verteringskanaal van een herkauwer werkt

2.Het boekje voedingsnormen gebruiken en hier vragen over beantwoorden. 

3. Vertellen en aanwijzen welke voedingssoorten we hier op school hebben en in welke voeders deze gaan