5.2 Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

5.2 Sociaal gedrag

Startopdracht (10 min):

Nakijken par 5.1: opdr 3, 4, 9 t/m 14, 22, 25 en 26.

Klaar? Maak een begrippenlijst!

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en daarbij drie vormen beschrijven.
• Je kunt uitleggen wat een territorium is en wat de functie ervan is. 
• Je kunt uitleggen welk gedrag dieren in en rond hun territorium kunnen vertonen.
• Je kunt voorbeelden van voortplantingsgedrag beschrijven
• Je kunt uitleggen dat groepsdieren een taakverdeling en een rangorde hebben. 

Sociaal Gedrag

Omgaan met soortgenoten is sociaal gedrag. Of het nou gaat om paren, vechten of elkaar voedsel brengen.

3 soorten sociaal gedrag:

• Territorium gedrag
• Voortplantingsgedrag
• Groepsgedrag

Sociaal gedrag

- Territoriumgedrag: het verdedigen en afbakenen van het eigen gebied

- Voortplantingsgedrag: het vinden van een soortgenoot, de paring en het verzorgen van jongen.

- Groepsgedrag: taakverdeling binnen groepen dieren en het vaststellen van de rangorde

Territorium

Iedereen wil graag een eigen plek, dieren ook. Zo'n eigen plek noemen we een territorium.

In een territorium brengen dieren hun jongen groot, of zoeken ze naar voedsel.

Dieren laten zien wat de grenzen van hun territorium zijn. Dit noem je afbakenen.

Afbakenen gebeurt meestal door mannetjes en kan doormiddel van:

1. Geluiden, zoals bij zangvogels

2. Geurvlaggen, zoals bij zoogdieren.

Hoe herken je een territorium?

Afbakenen door geluid

Geurvlaggen 

Gedrag in het territorium

Dieren verdedigen hun territorium tegen soortgenoten.

- Als er een indringer is, wordt de 'eigenaar' van het territorium agressief. Hij vertoont dan aanvalsgedrag.
- De indringer vertoont dan meestal vluchtgedrag.
- Op de grens van het territorium zie je vaak dreiggedrag.

Overspronggedrag

Soms is de motivatie voor vluchten en aanvallen even sterk. Een dier kan dan gedrag vertonen dat niet bij de situatie past.

Bijv. een kat die zich gaat wassen of een mens die zich gaat krabben

Welk overspronggedrag zie je in het volgende filmpje?

0

Maken

Zelfstandig werken:

Zelf bestuderen/doorlezen: 5.2

Maken: par 5.2 opdr 2, 4, 9, 10, 12 t/m 14

Klaar? Maak een begrippenlijst (par 5.1 én 5.2) en werk dit uit in een mindmap. 

5.2 sociaal gedrag les 2

Voortplantingsgedrag 

Herhalen vorige les 

Startopdracht

5 minuten (alleen en in stilte): 

Neem je eigen begrippenlijst goed door. 

5 minuten (in tweetallen fluisteren): 

Bespreek met elkaar je begrippenlijst. 

Weet je wat de begrippen betekenen? 

Welke verbanden kun je al leggen?

Het territorium...
Wat is NIET waar?

1. ... wordt verdedigd door te dreigen.
2. ... wordt verdedigd door te vechten.
3. ... is groot genoeg voor het grootbrengen van de jongen.
4. ... is bij elke diersoort even groot.

Welk gedrag hoort bij territoriumgedrag?
1 grenzen afbakenen
2 spelen
3 voedsel zoeken
4 vechten

1. 1, 2 & 3
2. 1, 3 & 4
3. 1, 2 & 4
4. 2, 3 & 4

Wat is dit voor
gedrag

1. Territoriumgedrag
2. Broedzorg
3. Baltsgedrag
4. Imponeergedrag

Wat is GEEN voorbeeld van territoriumgedrag?

1. Je wilt in het biologie lokaal altijd aan dezelfde tafel zitten.
2. Je wilt niet dat je broertje/zusje ongevraagd je kamer op komt.
3. Bij de ijskraam dring je voor uit angst dat het ijs op is.
4. In de trein zoek je een leeg plekje bij het raam.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat sociaal gedrag is en daarbij drie vormen beschrijven.
• Je kunt uitleggen wat een territorium is en wat de functie ervan is. 
• Je kunt uitleggen welk gedrag dieren in en rond hun territorium kunnen vertonen.
• Je kunt voorbeelden van voortplantingsgedrag beschrijven
• Je kunt uitleggen dat groepsdieren een taakverdeling en een rangorde hebben. 

Voortplantingsgedrag

Voortplantingsgedrag is gedrag dat te maken heeft met voortplanting.

• baltsgedrag
• broedzorg
• de paring

Baltsgedrag

Het gedrag waarmee een mannetje en vrouwtje elkaar lokken, heet baltsgedrag.

Honden besnuffelen elkaar en sommige vogels voeren samen een 'dans' uit.

Door de balts laten dieren elkaar weten dat ze geschikte partners zijn. Het baltsgedrag vergroot de bereidheid tot paren.

0

0

Broedzorg

Broedzorg: Het uitbroeden van of

grootbrengen van de jongen 

''Regel'': hoe meer jongen hoe minder broedzorg. 

Hoe leven dieren in groepen?

Bij kippen wordt de rangorde uitgevochten door elkaar te pikken. Daarom spreek je bij kippen ook van een pikorde.


De hen die het hoogste in de rangorde staat pikt alle andere hennen, maar wordt zelf nooit gepikt. Ook mag deze hen als eerste eten. Deze hen is 'dominant'. 

Deze andere hennen zijn 'onderdanig'.

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. verzoeningsgedrag
4. sociaal gedrag

Dit is een voorbeeld van

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. sociaal gedrag

Welk sociaal gedrag zien we hier?

1. territoriumgedrag
2. baltsgedrag
3. groepsgedrag
4. broedzorg

Welke vorm van gedrag is dit?

1. Voortplantingsgedrag
2. Broedzorg
3. Baltsgedrag
4. Territoriumgedrag

Twee soorten gedrag zijn: baltsgedrag en territoriumgedrag.
Tot welk soort gedrag behoort het kwaken van de kikkers zoals in de tekst beschreven wordt?

1. alleen tot baltsgedrag
2. alleen tot territoriumgedrag
3. zowel tot baltsgedrag als tot imponeergedrag

Maken

Eerste 5 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 5.2

Maken: opdr 15 t/m 17, 19, 23 t/m 25

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op itslearning, daarna maken samenvatting of testjezelf