10.1 Dekolonisatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

4.1 Einde van de wereldrijken

De dekolonisatie die een einde maakte aan de westerse hegemonie in de wereld!

Wat is dekolonisatie?: proces waarbij landen die eerst een kolonie waren van een ander land, onafhankelijk worden. Dit onafhankelijk worden gebeurt vooral in de 20e eeuw, maar we zien ook al een voorbeeld in de 18e eeuw (Amerikaanse kolonies). 

Kanttekening: vaak ging dekolonisatie gepaard met veel geweld. Echter zien we ook voorbeelden van vreedzame dekolonisatie. 

Opbouw paragraaf

In deze paragraaf leer je: 

• Welke invloed de Tweede Wereldoorlog had op de dekolonisatie.
• Hoe Britse en Franse kolonies in Azië onafhankelijk werden. 
• Hoe de Nederlandse kolonies zelfstandig en onafhankelijk werden.
• Hoe de staat Israël ontstond. 
• Hoe de Afrikaanse kolonies onafhankelijk werden.

Patroon: kijken naar het dekolonisatieproces in verschillende delen van de wereld. 

Belangrijk: 'zelfstandig' en 'onafhankelijk' betekent niet hetzelfde.

Schotland heeft een eigen parlement, maar maakt nog steeds deel uit van het Verenigd Koninkrijk. 

Modern imperialisme 

Vanaf tijdvak 8 (1800-1900) stichten Europese moederlanden koloniën in Afrika en Azië. 

Belangrijkste oorzaken: 

• Het verkrijgen van grondstoffen voor de opkomende industrie.
  
• Het vergroten van de afzetmarkt voor de producten die in de industrie worden gemaakt.
  

Modern imperialisme: De periode (vanaf ±1870) waarin Europese landen andere gebieden gingen veroveren en besturen, vooral in Afrika en Azië, om meer macht, grondstoffen en invloed te krijgen. 

Opkomend verzet tegen imperialisme

Na WOI groeit in de koloniën het verzet tegen de bezetting door het 'moederland'; het nationalisme neemt toe. 

Belangrijkste oorzaken:

• Economische uitbuiting die alleen maar toenam na de crisis.
  
• Gebrek aan inspraak in het bestuur.
  
• De scholing van de inwoners van de kolonie.
  

In de 20e eeuw verkregen ruim 87 landen hun onafhankelijkheid. Ruim 70 dekolonisaties vonden plaats na WO II. 

De invloed van de Tweede Wereldoorlog

Na WOII ontstond er in de koloniën in Azië en later ook in Afrika een steeds sterker wordend verzet tegen de koloniale bezetter. Dit resulteerde in dekolonisatie, het onafhankelijk worden van de koloniën.

 

De belangrijkste oorzaken waren:

• Wereldoorlog II
  
• Koude Oorlog

WOII als oorzaak van dekolonisatie

(vooral in Azië)

• Europese landen waren verzwakt tijdens na de oorlog (er ontstaat een machtsvacuüm).
  
• Europese landen verliezen 'onaantastbare status' na de veroveringen van Japan in grote delen van Azië.
• Inlanders vochten mee in de oorlog tegen en vonden dat ze vrijheid verdienden. 

Oorzaken dekolonisatie:

1. De Tweede Wereldoorlog

- Europese landen waren verzwakt tijdens na de oorlog (er ontstaat een machtsvacuüm). 

- Europese landen verliezen 'onaantastbare' status na de veroveringen van Japan in grote delen van Azië. 

-Inlanders vochten mee in de oorlog tegen en vonden dat ze vrijheid verdienden. 

 

De door Japan bezette gebieden tijdens WO II

KO als oorzaak van dekolonisatie

(zowel in Azië als in Afrika) 

• De VS en de SU waren na WO2 supermachten geworden. Zij gaan op zoek naar bondgenoten en steunen de koloniën in hun strijd naar onafhankelijkheid. Dit in de hoop dat het later hun bondgenoten worden en dan sterker staan in de strijd

Britse en Franse dekolonisatie in Azië 

• Brits-Indië was een van de belangrijkste koloniën van het Britse Rijk.
  
• Naar schatting heeft de kolonie in 200 jaar 45 biljoen (45,000 miljard) opgeleverd.
• Van East Indian Company naar kroonkolonie van Engeland (1858). 
• In 1947 werd India officieel onafhankelijk, en het land werd verdeeld in India en Pakistan.

Mahatma Ghandi

"made in Africa"

• Geboren: 1869 (westen van India)
•  Getrouwd en studeert rechten in London. 
• Besluit om te vechten voor de rechten en onafhankelijkheid van Indiërs (non-coöperatie).  
• Groot voorbeeld voor latere burgerrechtenactivisten. 
• Gandhi wil dat India zelfvoorzienend wordt. 
• Zoutmars en hongerstaking

• In Brits-Indië nam het geweld tussen moslims en hindoes toe (vanaf maart 1946).

• Daarom werd Brits-Indië (vanaf augustus 1947) verdeeld in 2 landen: 

1. India (Hindoestaans) 
2. Pakistan (Moslims)

• Indochina wordt gebruikt als afzetmarkt.
  
• Fransen heffen extra belasting, de ontevredenheid groeit.
  
• 1941: oprichting verzetsgroep Vietminh.
  
• Doel: strijd aanbinden tegen de Japanners en Fransen die tijdens WO2 delen van Indochina innamen.
  
• Communist Ho Chi Minh (leider Viet minh) roept een onafhankelijke republiek uit.
  
• In 1954 verlaten de Fransen Indochina.

              Indonesië als voorbeeld

Dekolonisatie en Nederland

Ook Nederland kreeg na WOII, als moederland,  te maken met het proces van dekolonisatie. Na de overgave van Japan roept Indonesië de onafhankelijkheid uit. Er volgt een filmpje over deze onafhankelijkheidsstrijd. 

Wat wordt bedoeld met de politionele acties?

Waarom zou er gekozen zijn voor het begrip politionele acties?

Waarom stemde Nederland uiteindelijk toe met de onafhankelijkheid van Indonesië?

Er volgt een video die specifiek gaat over de politionele acties, geen verplichte kost, maar bedoeld voor de geïnteresseerden.

Machtsvacuüm

Controverse rondom de Politionele acties 1947-1949

KNIL

 Het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) dat in Indonesië tegen de nationalisten vocht, bestond niet alleen uit Nederlandse soldaten. Ook een grote groep Zuid-Molukse mannen vocht mee tegen de nationalisten. Hierna volgt een kort filmpje over deze Molukse soldaten en hun gezinnen

Leg kort uit waarom de Molukse soldaten in Nederland in barakken werden gehuisvest en niet in een gewone woonwijk.

Het ontslag van de soldaten toen zij op Nederlandse bodem aankwamen wordt door historicus Hans Sakkers omschreven als ‘de grootste fout van de Nederlandse regering ten opzichte van de Molukkers’. Leg deze uitspraak uit.

Een zin uit een Nederlands geschiedenisboek:
“Op 27 december 1949 wordt de soevereiniteitsoverdracht getekend, waarbij Indonesië onafhankelijkheid wordt verleend”.
Leg uit welk bezwaar een Indonesiër tegen deze weergave van de gebeurtenissen zou kunnen hebben.

Vietnam als voorbeeld

Vietnam

Onderdeel van de Franse kolonie Indochina

1954:

Frankrijk wordt verslagen door de Vietminh van Ho Chi Minh en trekt zich terug uit de kolonie .

Het Midden Oosten als voorbeeld

Zionisme is het streven naar een joodse staat. 

Joden geloven dat Jeruzalem de hoofdstad is van het land dat God hun heeft beloofd; Israël.

• Arthur James Balfour (Britse minister van Buitenlandse zaken).
• Tekende in 1917 een verklaring (met instemming van de meerderheid van het Engelse parlement).
• Situatie: Eerste Wereldoorlog is voorbij en Engeland doet beloftes waar ze zelf veel profijt aan hebben.
• Balfour-verklaring: daarin staat dat Palestina een nationaal thuis moet zijn voor de joodse bevolking en dat de Britse regering haar uiterste best zal doen om hiervoor te zorgen. De Britten beloofden de joden te helpen zich te vestigen in het huidige Israël.
• Palestina was op dat moment nog niet van de Britten, na 1918 krijgen ze pas zeggenschap over het halve Midden-Oosten. - Rond 1920 bestond Palestina voor 90% uit Arabieren.

Je zou kunnen zeggen, wat een krankzinnige belofte. Echter was deze belofte niet geheel willekeurig. Palestina is namelijk voor Joden heilige grond. De Joden woonden daar ook duizenden jaren geleden, totdat ze door de Romeinen werden verdreven. Er zijn daar veel heilige plekken: Tempelberg en klaagmuur. Ook wilden joden weg vanwege het eeuwenlange antisemitsme dat steeds erger werd.

- Voor moslims is Palestina ook een heilige plek: hun oudste moskee staat daar, de gouden Rotskoepel uit de 7e eeuw. De moslims woonden daar inmiddels ook al meer dan duizend jaar.

Arabisch-Palestijnse Opstand 

(1936-1939)

• Volksopstand van Palestijnse Arabieren tegen het Britse koloniale bestuur en de toenemende Joodse immigratie.
• Eisen Palestijnse Arabieren:

- Stopzetting van Joodse immigratie

- Stopzetting van landverkoop aan Joden

- Nationale onafhankelijkheid

• De opstand werd in 1939 met brute Britse militaire kracht onderdrukt.
• White Paper 1939 zorgt voor veel verontwaardiging bij Joodse mensen. 

• In de jaren 20 en 30 van de 20e eeuw vertrekken steeds meer joden naar Palestina. 
• Arabische opstand 1936-1939: staking en geweld. Neergeslagen door de Britten en beperking immigratie joden.
• Britten doen een voorstel om het land te verdelen.
• Arabische leiders zeiden nee tegen dit voorstel: de Arabieren zagen dat natuurlijk als hun land, dus waarom zouden ze een kwart opgeven.
• In 1947 doet de VN een voorstel: joden krijgen meer gebied. Voorstel met 33 stemmen in de meerderheid goedgekeurd.
• Dit was het moment dat de Britten zeiden: wij zijn helemaal klaar met dit gezeik (wat ze zelf hebben veroorzaakt, wij gaan er vandoor).
• 
  

• Britten komen nog met een voorstel om het land te verdelen. 
• Arabieren zeggen nee. Ze zagen dat als hun land, dus waarom zouden ze een kwart afstaan.
• In 1947 doet de VN een voorstel: joden krijgen meer gebied. Voorstel met 33 stemmen in de meerderheid goedgekeurd.
• - Dit was het moment dat de Britten zeiden: wij zijn helemaal klaar met dit gezeik (wat ze zelf hebben veroorzaakt, wij gaan er vandoor).
• Perspectief Palestijnen bespreken.

Israël ontstaat

• 14 mei 1948: David Ben Goerion roept de Joodse staat Israël uit

• 15 mei 1948: de laatste Britten vertrekken uit het mandaatgebied Palestina

• 16 mei 1948: de Arabische landen Egypte, Syrië, Libanon en Jordanië vallen Israël aan                                 (Israël wint met overmacht)

Dekolonisatie Afrika

• 1956: Marokko onafhankelijk van Frankrijk.

• 1957: Ghana onafhankelijk van Groot-Brittannië.

• 1960: Onafhankelijkheidsgolf in Afrika 

                (17 landen worden onafhankelijk)

Algerije

• Frankrijk werd in 1954 verslagen in Vietnam. 
• Situatie in Algerije is totaal anders:

- Verschillende groepen met verschillende belangen!

- FLN (Front de Libération Nationale)

- Oorlog gekenmerkt door snelle gerichte aanvallen, marteling en fysieke- en psychologische oorlogsvoering.

• Algerije werd onafhankelijk op 5 juli 1962.

• Frankrijk in 1954 verpletterd in Vietnam. Hierdoor was de Franse lust om te koloniseren voorbij (onafhankelijkheid Egypte, Tunesië en Marokko). 
• 
  

• België doet in 1960 afstand van Congo.
  
• Portugezen zijn als laatste weg. Portugal werd destijds geregeerd door een dictator, die weigerde Angola en Mozambique af te staan. Nadat Portugal een democratie werd, lieten ze de kolonies onafhankelijk worden.
  
• De dekolonisatie van de Europese kolonies werd vrijwel voltooid in de tijd van televisie en computer. 
• Nieuwe onafhankelijke staten meldden zich aan als lidstaat van de VN.
  

Dekolonisatie

Dekolonisatie van Afrika vanaf 1950

Paars = onafhankelijk
Grijs = nog een kolonie