Fictie begrippen les 3: tijd

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Welkom 3v!

Leg je laptop, schrift, etui en leesboek vast klaar

Lezen in je boek

Deze les

• Lezen in je boek
• Literaire begrippen : Tijd
  
• Mindmap
  

Lesdoelen

Aan het eind van de les
... ken je een aantal (nieuwe) begrippen van verhaalanalyse;
... begrijp je wat deze begrippen betekenen

... kun je deze toepassen op je eigen boek (mindmap)

Begrippen voor op je mindmap

Tijd
historische tijd, vertelde tijd, verteltijd, chronologie, flashback, flash forward, vooruitwijzing, vertraging, tijdverdichting/versnelling, tijdsprong

Bestudeer de toolbox Fictie Tijd

Wat wordt er bedoeld met het literaire begrip: de historische tijd?

1. De geschiedenis.
2. De tijd waarin het verhaal zich afspeelt
3. Het jaartal waarin het verhaal zich afspeelt.
4. De historische waarde.

Historische tijd

Historische tijd = 

De periode  waarin het verhaal zich  afspeelt

BV: De historische tijd van Oorlogswinter is 1940-1945 of tijdens de Tweede Wereldoorlog

Heden/toekomst

Let op: de historische tijd kan ook in het heden of zelfs in de toekomst liggen

Hoe herken je de 'historische tijd'

Let op:

Voorwerpen/kleding

Omgangsvormen, gewoontes

Taalgebruik

 Aanwijzingen, zoals het optreden van historische of eigentijdse figuren of verwijzingen naar politieke gebeurtenissen.

wat is het verschil tussen verteltijd en vertelde tijd?

1. de verteltijd =de tijd die je nodig hebt om het verhaal te vertellen, vertelde tijd = de tijd die verstrijkt in het verhaal.
2. de vertelde tijd= de tijd die je nodig hebt om het verhaal te vertellen de verteltijd = de tijd die verstrijkt in het verhaal.
3. de verteltijd = de tijd wanneer het verhaal speelt vertelde tijd =het verhaal dat verteld wordt.
4. de vertelde tijd=de tijd wanneer het verhaal speelt verteltijd = de tijd wanneer het verhaal verteld wordt.

De vertelde tijd.....

.... kan versneld of vertraagd worden.

Tijdverdichting                           Tijdvertraging                                               

Wat is het verschil tussen tijdverdichting en tijdvertraging?

1. tijdverdichting = tijd die verstrijkt binnen verhaal, tijdvertraging = verteltijd langer dan vertelde tijd
2. tijdverdichting = verteltijd korter dan vertelde tijd tijdvertraging = verteltijd langer dan vertelde tijd
3. tijdverdichting = verteltijd langer dan vertelde tijd tijdvertraging = verteltijd korter dan vertelde tijd
4. tijdverdichting = verteltijd langer dan vertelde tijd tijdvertraging = tijd die verstrijkt binnen verhaal,

Tijdvertraging of tijdverdichting?
De deurbel, tweemaal: eerst kort en aarzelend, dan lang en nadrukkelijk. Het snerpende geluid joeg de Noorse boskatten elke keer weer de stuipen op het lijf, en deed ze alle kanten uit stuiven om een goed heenkomen te zoeken – reden voor Mirjam om op weekdagen ’s morgens wanneer de postbode kon aanbellen met een pakje, de elektrische schel vaak af te zetten.

1. Tijdvertraging
2. Tijdverdichting

Waarom denk je dat een schrijver 'speelt'met de tijd door te vertragen of verdichten?

Een andere manier om spanning op te bouwen is te spelen met de chronologie.

Chronologisch of niet?

Hoe wordt verteld? 

Volgorde: 

• chronologisch 
• niet-chronologisch 

Niet-chronologisch ontstaat door: 

• tijdsprong, flash back, flash forward.
  
  Let op: de chronologie wordt niet onderbroken door:
• vooruitwijzingen: kort alvast iets noemen om je nieuwsgierig te maken
• terugverwijzingen: kort verwijzen naar iets wat eerder gebeurde

Tijdsprongen

De chronologie van het verhaal wordt doorbroken door terug of vooruit te gaan in de tijd.

Vooruitwijzing (voorbeelden)

Dat was nog maar het begin van alle ellende.
Ik rook iets.

De gang werd donkerder.

Had hij geweten hoe dramatisch dit zou aflopen dan had hij het wel uit zijn hoofd gelaten om het zakmes in te pakken. 

Waarom zou een schrijver vooruitwijzingen gebruiken?

Nieuwsgierig maken.

Vast informatie geven die je als lezer nodig hebt om het verhaal te snappen.

terugwijzing

Ik dacht aan de keer dat hij mij verraden had en voelde hoe zijn ogen zich vulden met angst.

Hij was er niet. Gisteren ook al niet. Teleurgesteld pakte hij zijn fiets.
Hier is sprake van een...

1. Flashback
2. Terugwijzing
3. Flashforward
4. Vooruitwijzing

Flash back  

• Je gaat terug of vooruit in de tijd van het verhaal naar iets wat op een eerder gebeurde. 
• De chrolonologie wordt doorbroken. Je leest langer over een eerdere periode. Soms hele pagina's of hoofdstukken lang. 

Tijdsprong

Een laatste manier om te spelen met de tijd en de spanningsopbouw is de tijdsprong. Dat kan terug in de tijd zijn (Flash back) maar ook

vooruit: FLASH FORWARD

Welke twee vormen van 'tijdmanipulatie' onderbreken de chronologie van een verhaal?

1. Flashback en terugwijzing
2. Terugwijzing en vooruitwijzing
3. Vooruitwijzing en flashforward
4. Flashback en flashforward

Tijdsprong

Een tijdsprong is het overslaan van een stuk tijd, bijvoorbeeld een paar weken of een jaar. 

Voorbeeld: tijdsprong

Oefenen met toepassen

Maak een analyse van de inzet van TIJD in een fragment van Sorry, oké? van Daniëlle Bakhuis

Groepjes van 4

Opdracht in Teams. 

Aan de slag met je mindmap

Een deel van de begrippen kun je nu al op de voorkant van je mindmap uitwerken. 

Noteer de uitwerking. Gebruik zoveel mogelijk voorbeelden.

bv:

Verteltijd= 243 blz    '

Historische tijd= 2024   (blz 23: 'Dit is het jaar 2024. Dan kan dat toch echt niet meer.')

            = De toekomst. De boodschappen worden met een drone bezorgd, door een hersenchip hoeft Jan niet naar school.  Eventueel citaat erbij. 

Begrippen voor op je mindmap

Tijd
historische tijd, vertelde tijd, verteltijd, chronologie, flashback, flash forward, vooruitwijzing, vertraging, tijdverdichting/versnelling, tijdsprong

Bestudeer de toolbox Fictie Tijd

Huiswerk 

Werk de uitleg van de begrippen die horen bij TIJD uit achter op je mindmap 

Pas toe op je boek, op de voorkant

TIJD

Tijd

historische tijd, 

vertelde tijd, verteltijd, 

chronologie, 

flashback, flash forward, vooruitwijzing, vertraging, tijdverdichting/versnelling, tijdsprong