12.6 Knutselen met DNA

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.6 Knutselen met DNA

Wat gaan we doen vandaag?

Het 'Biologische momentje' van de dag...

Leerdoelen

Nieuwe uitleg 12.6

Herhaling hoofdstuk 12

Vragen?

Voorbereiden PW

Het 'Biologische momentje' van de dag...

• De stier Herman (Lelystad, 16 december 1990 – Leiden, 2 april 2004) was de eerste transgene stier ter wereld.
• In het DNA van Herman werd een stukje menselijk DNA ingebouwd, waardoor vrouwelijke nakomelingen melk met de menselijke versie van het ontstekingsremmende eiwit lactoferrine zouden produceren. 
• Na hevige discussies over de ethische kanten van genetische manipulatie werd in 1992 besloten dat de stier zich mocht voortplanten. In totaal kreeg hij 55 nakomelingen. Herman was meer een theoretisch dan een praktisch succes was. In 1996 moest Herman volgens de wettelijke richtlijnen worden gedood, maar na protesten mocht de stier mocht blijven leven, mits hij gecastreerd werd.
• Op 2 april 2004 besloten hem te laten inslapen. 

Leerdoelen: 

Na deze les kan je: 

• Het begrip genetische modificeren uitleggen en toepassen op de toets
  
• Benoemen wanneer een organisme een GGO is (genetisch gemodificeerd organisme) en
    wat dat betekend voor zo'n organisme.
  
• Kan je een mening vormen en met argumenten onderbouwen over genetische modificatie.
  
• Kan je het begrip transgeen uitleggen en toepassen.  

Nieuwe stof: 

Paragraaf 12.6

Waar denk jij aan bij het begrip
'Genetisch modificeren'?

Waarom wil je DNA aanpassen?

• Meer kennis over DNA - Code van veel genen bekend.
   - ziektes genezen
   - productie medicatie en hormonen (bijv. insuline voor suikerziekte)
   - nieuwe soorten 'maken'. (Nieuwe kleuren/variaties/bestand tegen ziektes of
      bestrijdingsmiddelen etc.)
• Van veel ziektes/aandoeningen weten we waar de fout in het gen zit. Door DNA verandering de mogelijkheid ziektes te genezen in de toekomst?
• Ingrijpen in de genen (DNA) = Gentherapie
• Veranderen van DNA = Genetisch modificeren.
• Organisme noem je dan een GGO = genetisch gemodificeerd organisme

Transgeen:

• Organismen waarbij een nieuwe gen van een ander soort organisme
   afkomstig is. 
• Eigenschap komt van nature niet voor. 
  
• Bijv.: 
  - gouden rijst met extra vitamine A tegen blindheid, 
  - lichtgevende dieren door ingebouwd bioluminescentie gen,
  - bacteriën die insuline produceren.
• Zie bron 2 en 3 blz. 188.

Hoe verander je DNA?

1. Knip met een enzym het gen dat je wilt over zetten uit het DNA van een organisme.
2. Het gen inbrengen in de nieuwe cel door:
   - gen in de celkern injecteren
   - vector (transportmiddel) gebruiken. 
   
   Welke vectoren zijn er:
   - Virus: brengt het DNA in bij een bepaalde gastheercel (bijv. longcellen etc.)
   - Plasmide: cirkelvormige stukjes DNA die door bacteriën worden uitgewisseld.
     Je plakt het gen in zo'n plasmide en een bacterie neemt het gen op.
   - Kogeltjes: Je brengt DNA aan op microkogeltjes die je in een celkern schiet. 

Plasmide werking

Kun je een voordeel en/of een nadeel benoemen van genetische modificatie?

Nadelen: 

- Het verdringen van oorspronkelijke gewassen,

- Ethisch niet verantwoord om DNA (dieren) aan te passen,

- welzijn van dieren,

- Plagen van transgene organismen,

- Vermenging transgene met oorspronkelijke gewassen (stuifmeel),

- Voedsel bedreiging onze gezondheid (door nieuwe eiwitten wel allergieën) 
-  Giftig voor andere organismen,
- Het ontstaan van nieuwe ziektes,
- Transgene/GGO organismen bestand tegen bestrijdingsmiddelen.

etc...

Einde uitleg

- Doornemen vorige paragrafen. 

Nog vragen?

- Voorbereiden PW
(samenvatting/mindmap/woordkaartjes/begrippenlijst)

Volgende week:
OEFENEN, OEFENEN, OEFENEN