Dialect en sociolect

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Karel en de Elegast

Kort stuk voorlezen uit Karel ende Elegast.

Wie heeft er iets van begrepen?

Welke taal is dit?

Stukje vertellen over ridderverhalen en Middelnederlands.

Hebban olla vogala (ca. 1100)

Auteur "Karel ende Elegast" is onbekend, de tekst moet rond 1270 in Brabant zijn opgeschreven. Ridderverhalen Koning Arthur en Karel de Grote.

Elegast sprac here gerne

Ic ben seker wel te voren

Dat eggeric heeft u doot gesworen

Ic hoordet hem seggen daer hi lach

Ooc gaf hi sinen wive enen slach

Dat sijt dorste anden

Dat haer dbloet te handen

T

Elegast sprac here gerne

Ic ben seker wel te voren

Dat eggeric heeft u doot gesworen

Ic hoordet hem seggen daer hi lach

Ooc gaf hi sinen wive enen slach

Dat sijt dorste anden

Dat haer dbloet te handen

Ter nase ende ter mont uut brac

Si rechte haer op ende stac

Haer anscijn over tbedde boom

Ic was daer ende nams goom

Ende croper liselike toe

In minen rechten hantscoe

Ontfinc ic dbloet van der vrouwen

DOe liet hijt den coninc scouwen

Kun je hier iets van maken? Herken je woorden of denk je te weten wat er staat/waar het over gaat?

Nederlands toen heel anders. Maar wat is nu eigenlijk Nederlands?

Wat is Nederlands?

Taal

Wat is taal?

Taal

Taal is een systeem van tekens – zoals gesproken klanken, gebaren, of geschreven symbolen – waarvan de mens gebruikmaakt om zijn gedachten te articuleren, zijn wereld te ordenen en te communiceren. Talen kenmerken zich door grammaticale regels en een woordenschat.

Is Limburg een taal?

En Fries?

Dialect

Dialecten zijn taalvariëteiten die samenhangen met de

plaats waar iemand geboren en getogen is.

Wat is dan Limburgs?

En versta je het?

Versta je het echt...???

Het Limburgs

kent geen standaardvorm, maar valt uiteen in meerdere varianten. 

..Wat valt je op als je luistert naar de tekst van de volgende liedjes. Wat is anders dan jouw eigen dialect? Wat is hetzelfde?

Waar gaat het volgende liedje over?

Couplet 1:

Ich zat mich ‘ns op ein sjtupke

Zoat naeve Jüp, zoa richtig Zittesj tüp

Hae zag: “veer make same hiej plezeier,

Mit vastelaovend en veier glazer beier”,

Couplet 2:

Lets tróf ich d’r Wiel oet Kirchroa

Wat dae mich zag, dat zegk ich häöm neet nao

“ Jung, sjnap dich mer ein hämfelsje confetti

Dan zalste zieè dan jeet alles jans paletti”

Leg de laatste regel van het refrein uit:

Elke sjtreek haet zoa zien eige taol

Mer veer versjtaon ós hiej allemaol !

Welke talen/dialecten kent Nederland nog meer?

Zoek 3 nieuwe woorden uit 3 verschillende dialecten die gesproken worden in Nederland.

Taal verandert

Elegast antwoordde: ‘Wat ook geschiedt,

bij Keizer Karel komen doe ik niet.

Hij is zó kwaad, dat hij mij weg zou jagen,

omdat ik wat twee paarden kunnen dragen

eens van zijn schatten stal. Ik waag mij niet

bij nacht of dag, waar mij de Keizer ziet.’

En Karel zei: ‘Laat ik u dan voorstellen:

rijd rustig weer naar 't woud, naar uw gezellen.

En neem de hele buit maar met u mee;

die delen wij morgen wel met zijn twee.

Ik zal dan zelf de Keizer alles melden,

wat gij mij van dit vuige plan vertelde;

sloeg men hem dood, ik zou er zeer van lijden.’

Sociolect

taalvariant die afwijkt van de standaardtaal en die gebruikt wordt door een bepaalde sociale groep, bijvoorbeeld jongeren of hoogopgeleiden. 

Boek blz. 94