Afbraak en opbouw van het landschap

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Afbraak en opbouw

van het landschap 

Hoe bepalen exogene krachten het uiterlijk van het aardoppervlak? 

Hoofdvraag: 

Zet de afbeeldingen in de goede volgorde

Exogene krachten

Krachten door: wind, water, ijs, zwaartekracht en temperatuur

Gevolgen:

verwering

erosie

sedimentatie

wortels van boom maken steen kapot

Bergdal gevormd door gletsjer

Beeld aangetast door zure regen

Exogene processen

Door welke processen wordt het aardoppervlak afgevlakt?

Deelvraag

4. 

Mechanische verwering

Gesteente valt uiteen zonder dat de samenstelling van het gesteente verandert. 

Dit kan door:

Vorstverwering

Biologische verwering

Insolatie

Mechanische verwering

De plantenwortels groeien tussen de steen. Plantenwortels groeien en zetten uit. Daardoor drukken ze de steen uit elkaar.

Vorstverwering

Chemische verwering

Bij deze verwering verandert de samenstelling van de chemie tijdens het uiteenvallen van het gesteente. 

Voorbeeld: ijzerdeeltjes gaan roesten. 

Chemische verwering

Chemische verwering

Welke verwering?

1. Chemische verwering
2. Biologische verwering
3. Mechanische verwering
4. Erosie

Welke vorm verwering zie je?

1. Vorst verwering
2. Chemische verwering
3. Biologische verwering
4. Verwering door temperatuurverschillen

Puinhelling

Verweringsmateriaaal valt door de zwaartekracht naar beneden. 

Een Puinhelling is 

Enorm veel los verweringsmateriaal langs een bergwand, dat vaak onstabiel is. 

Erosie

Het transport van dit "puin" kan het landschap verder afbreken. 

Het uitschuren van het landschap door dit "puin" noemen we erosie. Hoe langer verwering en erosie ergens op inwerken, hoe lager dit gebied zal worden. 

Maar

Er wordt ook weer wat opgebouwd door sedimentatie doordat het "puin" weer ergens wordt neergelegd. 

Erosie

Dit kan op 3 verschillende manieren plaatsvinden: 

• Door de wind
• Door water (rivier of zee)
• Door het ijs

Opbouw en afbraak door ijs

Gletsjers ontstaan wanneer er meer sneeuw valt dan dat er in de zomer kan wegsmelten. 

Sneeuw hoopt zich op en uiteindelijk wordt deze sneeuw een grote ijsmassa, die door de zwaartekracht in beweging komt. 

Landijs

Alpine gletsjer

Morene

Wanneer gletsjers door de zwaartekracht zakken nemen ze allerlei verweringsmateriaal mee: de morene. 

Dit verweringsmateriaal wordt uiteindelijk aan het einde van de gletsjer afgezet in een boog: de eindmorene

Glaciaal, interglaciaal

Glaciaal: koude periode

--> ijs trekt naar het zuiden

Interglaciaal: warmere periode

--> ijs trekt naar het noorden.

De afwisseling in deze periodes is kenmerkend voor het Kwartair (laatst 2,5 miljoen jaar) 

Fjord

Noorwegen

Rivieren, afbraak & opbouw

Overtollig water dat niet in de bodem zakt wordt door rivieren weer mee terug genomen naar de zee. 

Het gebied dat boven- en ondergronds afwatert op een rivier is het stroomgebied van de rivier. 

Erosie in de rivier 

Voor erosie in de rivier is de stroomsnelheid zeer belangrijk. 

Hoe steiler de rivier afloopt, des te sneller de rivier stroomt dus, meer erosie!

V-dal

U-dal

1. U-dal
2. V-dal
3. Geen idee

1. U-dal
2. V-dal
3. Geen idee

Bovenloop

Middenloop

Benedenloop

veel erosie

sedimentatie

bovenloop

De bovenloop is dat de rivier heel hardt naar benedenstroomt en dat het water nu op het hoogste punt is

middenloop

Middenloop is dat de rivier op het middelpunt is en dat het nog naar een lager punt gaat stromen

benedenloop

Benedenloop is dat de rivier ongeveer opzien laatste punt is en dat het overgaat op een zee of op een andere rivier

               Bovenloop       Middenloop      Benedenloop

• Snelheid?
  
  
• Breedte?
  
  
• Erosie?
  
  
• Reliëf omgeving?

Neem over en vul in

++, + of -

Rivieren, afbraak & opbouw

3 zones van een rivier:

Bovenloop --> voornamelijk erosie

Middenloop --> voornamelijk transport

Benedenloop --> voornamelijk sedimentatie 

Nederland is het afvoerputje van Europa.
Waarom?

Deltakust

Hier kan het resterende slib afgezet worden door de rivier. 

Bij een deltakust verdeelt het water in de riviermonding zich over meerdere rivierarmen en vindt er sedimentatie plaats. 

Wat is de juiste volgorde?

1. Sedimentatie-erosie-verwering
2. Erosie-verwering-sedimentatie
3. Verwering-erosie-sedimentatie
4. Erosie-sedimentatie-verwering

De zee

De 3de natuurlijke transporteur die sedimenteert en erodeert: 

De zee. 

Daar waar de zee diep blijft zijn de golven sterk en dus zien we daar erosie terug (klifkusten).

Verschillende soorten kusten

De zee geeft en de zee neemt

De zee sedimenteert vooral bij aanslibbingskusten (Bordeaux). 

Hier kan de wind vaak het zand weer meenemen om vervolgens duinen te laten ontstaan. 

Afbraak en opbouw door de wind

De snelheid van de wind is erg belangrijk voor de kracht die de wind heeft. 

Veel windkracht = veel erosie. 

Winderosie zien we veel terug in aride gebieden.

Hier kan de wind de gesteenten zandstralen

Afbraak en opbouw door de wind

Het lichtere stof kan enorm ver meegenomen worden door de wind. 

Er kunnen ook zandduinen gevormd worden als de zanddeeltjes ergens anders worden neergelegd. 

De vorm van de duin is afhankelijk van de vegetatie, ondergrond en de hoeveelheid zand.

De Amazone wordt bemest door Sahara-zand

Noem 3 dingen die je hebt geleerd deze les

Wat vind je nog lastig?