2 De eerste boeren

Een belangrijke ontdekking
1 / 38
next
Slide 1: Slide
GeschiedenisMiddelbare schoolvwoLeerjaar 1

This lesson contains 38 slides, with interactive quizzes and text slides.

time-iconLesson duration is: 60 min

Items in this lesson

Een belangrijke ontdekking

Slide 1 - Slide

Slide 2 - Slide

Feniks, Geschiedenis Werkplaats Memo

Slide 3 - Slide

Wat weet je eigenlijk
van de eerste landbouw?

Slide 4 - Mind map

Leerdoel
Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe mensen aan landbouw gingen doen, waarom ze dit gingen doen en welke gevolgen dit had.

Slide 5 - Slide

Middelen van bestaan zijn
manieren om in leven te blijven.
Welke middelen van bestaan
hadden de eerste mensen?
A
Wilde dieren temmen en verzamelen
B
Jagen en vissen
C
Jagen en verzamelen
D
Boeren en verzamelaars

Slide 6 - Quiz

Klimaatverandering
  • Rond 10.000 v. Chr

  • De aarde wordt warmer

  • Nederland: moerassen en bossen

  • Delen van Afrika en Midden-Oosten: droger 

Slide 7 - Slide

Noord-Afrika en
Midden-Oosten

  • Droog klimaat: minder begroeiing en water (ontstaan woestijnen)

  • Te weinig voedsel: dieren trekken weg naar vruchtbare gebieden

  • Mensen trekken ook weg of gaan andere middelen van bestaan zoeken om in leven te blijven

Slide 8 - Slide

Vruchtbare Halve maan
  • Gebied waar de eerste landbouw ontstaat (9000 v. Chr.)

  • Midden-Oosten: Egypte, Israël, Palestina, Jordanië, Libanon, Syrië, Irak, Iran en Turkije

  • 'De kraamkamer van de beschaving': later ontstonden hier van steden en het schrift

Slide 9 - Slide

Oorzaken landbouw
Boeren moesten veel harder werken dan jagers/verzamelaars.
Waarom gaan ze dan toch over op de landbouw?
Overgang naar landbouw in 3 fases:
  1. In het Midden-Oosten, 10.000 jaar v.C, veranderde het klimaat --> meer voedsel dankzij de natuur, jagers/verzamelaars bleven op 1 plaats blijven wonen. Ze leefden van wilde graansoorten.

Slide 10 - Slide

Oorzaken landbouw
2.
1000 jaar later begonnen de mensen aan landbouw te doen. Zelf zaaien en oogsten. Leerden meer over planten en dieren.


Slide 11 - Slide

Oorzaken landbouw
3a. Landbouw noodzakelijk om in leven te blijven. 
Er was meer voedsel --> bevolkingsgroei --> meer voedsel nodig --> landbouw belangrijker.

3b. In Mesopotamië groeiden al veel wilde graansoorten, gerst en bonen en in het Midden-Oosten was er vee dat goed te temmen was, zoals runderen, schapen, geiten en varkens. 

Landbouw ontstond in het Midden-Oosten, daar groeiden wilde graansoorten en bonen die geschikt waren om te verbouwen.
Ook leefden er veel dieren die je kon temmen.




Slide 12 - Slide

OK, landbouw...
Welke 'optelsom' is juist over landbouw?
A
akkerbouw + landbouw = veeteelt
B
landbouw + veeteelt = akkerbouw
C
veeteelt + akkerbouw = landbouw
D
tuinbouw + veeteelt= landbouw

Slide 13 - Quiz

Leg uit waarom de landbouw niet in de gebieden A en B (in de kaart) ontstond.

Slide 14 - Open question

Agrarische revolutie
  • Revolutie betekent verandering

  • Jager-verzamelaars worden boer

  • De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

  • Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt

Slide 15 - Slide

Slide 16 - Slide

Een recente, grote en belangrijke verandering

99% van de geschiedenis van de mens, heeft de mens geleefd als jager-verzamelaars

Slide 17 - Slide

Welke middelen van bestaan
hadden de mensen vóór
de agrarische revolutie?
A
Jagen en verzamelen
B
Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
C
Akkerbouw en veeteelt
D
Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Slide 18 - Quiz

Welke middelen van bestaan
hadden de mensen
tijdens de Landbouwrevolutie?
A
Jagen en verzamelen
B
Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
C
Akkerbouw en veeteelt
D
Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Slide 19 - Quiz

Deze afbeelding geeft een voorbeeld van een boerendorp uit de nieuwe steentijd. Hoezo?


  • De hut wijst op permanente bewoning
  •  Er wordt graan bewaard
  • Linksboven wordt graan geoogst en grond bewerkt
  • Een dier achter een omheining
  • Graven van mensen

Slide 20 - Slide

Gevolgen van de landbouwrevolutie
  • Mensen stoppen te leven als nomaden, vaste woonplaats

  • Er ontstaan dorpen, later steden: landbouw(stedelijke)samenleving

  • Economie: sommige mensen krijgen meer bezittingen

  • Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander. (sociale ongelijkheid)

  • Culturele veranderingen

  • Gezondheid

Slide 21 - Slide



Çatal Hüyük
7000-6000 v. Chr.

Slide 22 - Slide

Boeren in Europa
  • Pas laat: het was niet nodig, er was voldoende voedsel te vinden.

  • Eerste boeren in Nederland: Zuid-Limburg rond 5300 v. Chr.

  • Tóch landbouw in Europa: mensen verhuizen uit gebieden waar gebrek aan landbouwgrond is en komen hier terecht

Slide 23 - Slide

Slide 24 - Slide

Slide 25 - Slide


Neolithische bouwerken
Overblijfselen uit de nieuwe steentijd (neolithicum)

Slide 26 - Slide

Slide 27 - Slide

Dood en begraven
  • Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden

  • Zowel begraven als cremeren: urnenvelden

  • Doden kregen bezittingen (grafgiften) mee: vermoedelijk geloven in leven na de dood 

Slide 28 - Slide

Grafgiften

Slide 29 - Slide

Slide 30 - Slide

Hoe kan ik aan de afbeelding zien dat de hunebedden ná landbouwrevolutie zijn gemaakt?
A
De grote stenen kwamen hier pas tijdens de landbouwrevolutie.
B
Er woonden hier te weinig mensen om samen de hunebedden te maken.
C
Er wordt gebruik gemaakt van dieren.
D
Voor de landbouwrevolutie werden er geen mensen begraven

Slide 31 - Quiz

Bedenk nóg een reden
waarom de hunebedden pas
ná de landbouwrevolutie werden gemaakt.

Slide 32 - Open question

Waarom zouden mensen offers brengen?

Slide 33 - Mind map

Natuurgodsdienst

Godsdienst waarbij mensen geloven dat er speciale krachten
zijn in de natuur die kunnen zorgen voor zaken als geluk en ongeluk.

Slide 34 - Slide

Jagers en verzamelaars
De eerste boeren
Weinig bezit
Kleine groepen
vaste woonplaats
Nomaden
Grote groepen
Aardewerk
Gelijkheid
Ongelijkheid

Slide 35 - Drag question

Begrippen uit deze les
  • middel van bestaan
  • klimaatsverandering
  • landbouwrevolutie
  • landbouwsamenleving
  • landbouw
  • Vruchtbare halve maan
  • natuurgodsdienst
  • grafgiften
  • offeren
  • hunebedden
  • sociale verschillen

Slide 36 - Slide

Jaartallen uit deze les


  • 10.000 v. Chr.: klimaatverandering
  • 9000 v. Chr.: ontstaan van de landbouw in het Midden-Oosten
  • 5300 v. Chr.: landbouw in Zuid-Limburg
  • 3000 v. Chr.: geen jager-verzamelaars meer in Nederland

Slide 37 - Slide

Verwerking leerstof
Maken blz. 27-28: 6 t/m 14. Verdieping via 5: Onderzoek doen

Slide 38 - Slide