4V-cluster

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

4V-cluster

Les 1

27 maart

Veldwerk Terschelling

Tijdpad Terschelling

27 maart	Uitleg H1, verder werken onderzoeksopzet Terschelling
3 april	Uitleg H2, werken aan verbeterd werkplan
7 april	Inleveren verbeterd werkplan (SB-uur)
10 april	Uitleg H3, eventueel aanpassen werkplan
14-16 april	Veldwerk Terschelling
8 mei	Uiterlijk inleveren H1 + Terschellingboekje
10 juni	Toets H1 + Terschellingboekje > TW4: mondeling over beide onderzoeken (FG + Eigen)
TW4	Mondeling over beide onderzoeken (FG+ Eigen)

Praktisch: Veldwerk Terschelling

Veldwerk Terschelling

Vertrek:

Maandag 14 april 07:00 (dus 06.45 aanwezig)

Terug:

Woensdag 16 april tussen 17:00 - 18:00

Donderdag 17 april terugkomdag om resultaten te verwerken

Na vandaag...

• Heb je een overzicht van hoe veldwerk Terschelling, de voorbereiding en de nabereiding eruit gaat zien.
• Kun je beredeneren welke kustvormende factor bepalend is voor hoe de Waddenkust er nu uit ziet.
• Kun je kenmerkende hoofdelementen van het Waddengebied herkennen op een kaart, luchtfoto's en schematische figuren.  

H1: Introductie Waddengebied. ligging kenmerken en ontstaan

Het grote plaatje

Wat valt je op?

Er zijn meer waddeneilanden dan onze 5 eilandjes!

In welke 3 landen kan je waddeneilanden vinden?

1. Nederland
2. Duitsland
3. Denemarken

Waddeneilanden

Texel
Vlieland

Terschelling

Ameland

Schiermonnikoog

Hoe is het waddengebied ontstaan?

Het waddengebied is gevormd door zeewater en  de wind.

De Waddenzee is een binnenzee in Nederland, Duitsland en Denemarken.

Elke 12 uur verandert het landschap van de Waddenzee compleet door het getij. De wind neemt het zand mee en legt het op een plek weer neer.

getij = dagelijkse eb en vloed

eb = afgaand water: zee valt droog

vloed = opkomend water: zee loopt vol

Getijdenstromen

• Vloed: het zeewater komt vanuit het westen en verplaatst zich oostwaarts langs de waddeneilanden.

• Eb: de stroom gaat de andere kant op, van oost naar west. De waddenzee stroomt dan weer leeg en droog.

Bedenk waardoor er verschil is in getij tussen Vlissingen en Den Helder.

De afstand van de plaats tot de evenaar, de waterdiepte, en de aanwezigheid en vorm van landmassa's, zorgt ervoor dat het van plaats tot plaats grote verschillen zit in het getij.

Waar komt de vloedstroom vandaan?

Uit de Atlantische Oceaan.

Binnenzee: Nederland, Duitsland, Denemarken

De eilanden

Kustvormen

Waar plaatsen we Zeeuwse Estuarium, Gesloten Hollandse Kust en de Waddenzee?

                        Kustvormen

Waar plaatsen we Zeeuwse Estuarium, Gesloten Hollandse Kust en de Waddenzee?

Hollandse kust

Waddenzee

Zeeuwse Estuariumkust

Waar uit bestaat de Waddenzee?

De Waddenzee bestaat uit verschillende onderdelen: 

1. Zeegat = toegang tot de open zee vanuit een rivier, zeearm of binnenzee. 

2. Geulen

Staan constant

onder water

3. Wantij

Ondiep gebied

waar 2 zeestromen

samen komen.

Kenmerken Waddengebied?

Geul

Zeegat

Geul

Wantij

Wadplaat met priel

Waar komen we dat tegen?

Kenmerken Waddengebied?

Vloedhaak

Zandbank

Waar komen we dat tegen?

Waar bezinken de zwaardere deeltje in de Waddenzeen? En waarom? 

Waar bezinken de lichtere deeltjes?

Let op: dit is Schiermonnikoog -> in Waddenboekje gaan jullie dit toepassen op Terschelling

Kenmerken van het waddengebied

Zeegat

Een zeegat is een open verbinding met zee.

Zeegat

Een geul is een zijtak van een zeegat.

Zeegat

De Waddenzee is een ondiepe binnenzee, bijna helemaal omsloten door land. 

Zeegat

Het wantij is de plek waar beide vloedstromen achter een eiland elkaar ontmoeten.

Zeegat

Een wadplaat met priel is een drooggevallen deel van de Waddenzee, tijdens eb. Met drooggevallen geultjes.

Zeegat

Een slenk is een waterafvoer op een kwelder, van een eiland aan de kant van de wadden. 

Gezamenlijk schematische samenvatting maken H1 - waddenboekje

Neem deze over op een blanco A4 en voeg deze toe aan het lesboek 'Wadden'

zelf oefenen

Hints

Aan de slag

1. Lees & maak: H1. Opg 1 - 5

2. Klaar? Werken aan je onderzoeksplan

Aan de slag

1. Lees & maak: Schrijven aan onderzoeksplan

2. Klaar? Nakijken opgave 1 - 5 (H1) 

Waddenboekje

Les 2

7 april

Veldwerk Terschelling

Tijdpad Terschelling

27 maart	Uitleg H1, verder werken onderzoeksopzet Terschelling
3 april	Uitleg H2, werken aan verbeterd werkplan
7 april	Inleveren verbeterd werkplan (SB-uur)
10 april	Uitleg H3, eventueel aanpassen werkplan
14-16 april	Veldwerk Terschelling
8 mei	Uiterlijk inleveren H1 + Terschellingboekje
10 juni	Toets H1 + Terschellingboekje > TW4: mondeling over beide onderzoeken (FG + Eigen)
TW4	Mondeling over beide onderzoeken (FG+ Eigen)

Herhaling H1

- Kustvormen

- Getijden

Kustvormende processen

1 invloed van de rivier

2 invloed van golven

3 invloed van getijde

Kust: evenwicht tussen golven, getijde en rivier

De Nederlandse Kust

Let op: Hoogwater is geen vloed!

Waddenzee: en- en vloeddelta's

Nakijken met nakijkvellen

Opdrachten H1

Klaar? Lezen H2

Aan de slag

1. Lees & maak: H1. Opg 1 - 5

2. Klaar? Werken aan je onderzoeksplan

H2: - Dynamiek in het Waddengebied, sediment in beweging.

Na vandaag...

• Kun je beschrijven waar het sediment van het Waddengebied vandaan komt
• Kun je verschillende mariene en eolische processen benoemen en beschrijven op welke manier ze sediment van verschillende korrelgroottes transporteren in het Waddengebied en de Noordzeekust
• Kun je beschrijven hoe de Waddeneilanden 'wandelen'
• Werk je aan het  Onderzoeksplan en zoek je Terschelling Experts

Dynamiek kernbegrippen

• zanddelend systeem
• kustlangste stroming 

• mariene processen
• eolische processen

De Nederlandse kust: zanddelend systeem

Sediment in beweging

Golven

Wrijving (friction) tussen bewegende lucht en het zeeoppervlak zorgt voor golven

Golven: 'trilling' die voortbeweegt

Waterdeeltjes blijven min of meer op hun plek, maar bewegen rond en geven energie aan elkaar door.

Golven in kaart

Golfhoogte

Hoogte van een golf:

• Windkracht                                              Hoe harder de wind,....
• Windduur                                                  Hoe langer de wind waait,....
• Windlengte                                              Hoe langer de wind over een oppervlakte kan waaien

Kustlangse stromings: getijde golf (1)

Kustlangse stroming: Zuidwestenwind (2)

Kustlangsestroming: golfstroomrestant (3)

Kustlangse stroming

1) getijdesgolf + Zuid-Westenwind (2)+ Resstant golfstroom (3) = kustlangse stroming

Kustprocessen: energie water en transportvermogen

Kustprocessen: zandtransport - stranddrift 

Kustprocessen: stromingsribbels

Gezamenlijk schematische samenvatting maken H2 - waddenboekje

Neem deze over op een blanco A4 en voeg deze toe aan het lesboek 'Wadden'

Terug naar jullie 'Eigen Onderzoek'

• Scherp jullie concept onderzoeksplan aan
• Maak een concept onderzoeksplan

- Hoofdvraag en deelvragen

- Bronnenverkenning (minimaal 8 bronnen)

- Dataverzameling: wat kun je op Terschelling verzamelen?

- Afspraak maken met expert!

Denk aan probleemoplossende of voorspellende hoofdvraag. Een beschrijvende onderzoeksvraag is ONVOLDOENDE!

Les 3

10 april

Veldwerk Terschelling

Tijdpad Terschelling

27 maart	Uitleg H1, verder werken onderzoeksopzet Terschelling
3 april	Uitleg H2, werken aan verbeterd werkplan
7 april	Inleveren verbeterd werkplan (SB-uur)
10 april	Uitleg H3, eventueel aanpassen werkplan
14-16 april	Veldwerk Terschelling
8 mei	Uiterlijk inleveren H1 + Terschellingboekje
10 juni	Toets H1 + Terschellingboekje > TW4: mondeling over beide onderzoeken (FG + Eigen)
TW4	Mondeling over beide onderzoeken (FG+ Eigen)

H3: - Landschapszones en landschapsvormen

Na vandaag...

• Kun je met behulp van de vlag van Terschelling benoemen uit welke landschapszones Terschelling is opgebouwd en landschapszones. herkennen op basis van foto's, topografische kaart en dronebeelden.
• Kun je voor elke landschapszone typerende landschapsvormen herkennen op een dwarsdoorsnede.
• Kun je beredeneren welke landschapszones op welke wijze gevoelig zijn voor zeespiegelstijging, verzilting, verdroging, vermesting en verzuring

Gezamenlijk schematische samenvatting maken H3 - waddenboekje

Neem deze over op een blanco A4 en voeg deze toe aan het lesboek 'Wadden'

Praktische zaken

Het groene boekje

Praktische zaken 

Kamerindeling wordt in de bus kenbaar gemaakt

Eigen onderzoek > Onderzoeksplan (H5)

•  3 dagdelen

- Fysisch geografisch onderzoek

- Eigen onderzoek

- Interviews expert

• Het fysisch geografisch onderzoek is ingedeeld. Op dat dagdeel doe je als groep dit onderzoek (transect)

• De interviews heb he zelf gepland en afgesproken 

FG-veldwerken

•  Transectopdracht over Terschelling

Focus: relaties hoogte-ondergrond-vegetatie-landgebruik

Kas

 Olaf, Walt T1

 Eren, Evan, Alexia, Faya T2

Quintijn, Brent, Jitze T3

Ayoub, Daniel, Omar T4

Duco, Gijs, Ebrar T5

 Jasper, Kevin, Koen T2

Jesse, Jeffrey, Yorinde, Leena T3

Merle, Noor, Sarit, Olga T-4

Wat moet je nu nog voorbereiden?

• Eigen onderzoek: zie feedback in teams (interviewvragen, bronnen, deskundigen)

-  Kan je je onderzoek nu in een dagdeel uitvoeren?

-  Heb je bedacht hoe je het onderzoek gaat uitvoeren?

- Heb he goede vragen voor experts?

- Heb je andere onderzoeksmethoden bedacht? 

• Fysisch geografisch onderzoek: Vooraf maak je een doorsnede van jouw transect. Dit doen we maandagavond in het onderkomen. 

Praktische zaken

• Fietsen NIET IN DE FIETSENKELDER MAANDAGOCHTEND -  Er bestaat een kans dat deze gesloten is bij terugkomst.
• Waddenboekje + Excursiebundel mee
• Voorlopige weersverwachting

Na deze uitleg...

• … kun je een hoogteprofiel (transect) tekenen vanuit een hooptelijnenkaart.
  
•  … kun je benoemen welke randinformatie aanwezig moet zijn op je transect

Hoogteprofielen

• Dwarsdoorsnede: verticale relaties
  
•  Kaart (bovenaanzicht): horizontale relaties

Randinformatie van een goede transect

• Titel van transect
• titel van de assen
• eenheden langs de assen
• oriëntatie transect
• legenda (gestructureerd met tussenkopjes)
• inset kaart met ligging transect
• auteurs, datum  

Instructie voorbereiding veldwerk

Demonstratie - AHN.nl

https://www.ahn.nl/

Bodemboringen

- Ga je transect lopen / fietsen: boor mee.

--> Overzicht transect: Zie Teams

- Hoe voer je bodemboring uit?

https://www.youtube.com/watch?v=qp3q2WjDDsU&t=45s

- Gebruik formulier om alles op te schrijven

--> Kopieën worden meegenomen

Verslag - mondeling - cijfer

Eisen verslag: zie excursiegids: lees dit goed door!

Niveau verslag is insteekniveau mondeling. Goede kaarten /producten /verslag is dus hoger insteekniveau. Beoordelingsmatrix op Magister

Mondeling:alle groepsleden moeten over alle onderdelen kunnen praten. (fietstocht / eigen onderzoek / fysisch veldwerk /onderzoeksplan / etc)

Terug naar jullie 'Eigen Onderzoek'

• Scherp jullie concept onderzoeksplan aan
• Maak een concept onderzoeksplan

- Hoofdvraag en deelvragen

- Bronnenverkenning (minimaal 8 bronnen)

- Dataverzameling: wat kun je op Terschelling verzamelen?

- Afspraak maken met expert!

Denk aan probleemoplossende of voorspellende hoofdvraag. Een beschrijvende onderzoeksvraag is ONVOLDOENDE!

Les 4

16 april

Terugkomdag

Eindproduct transect:

Twee kaarten op A3 formaat. Een met een dwarsdoorsnede van jullie gebied (zie voorbeeld

hieronder) en een kaart van jullie transect in 2100.

Les 5

15 mei

Tijdpad P4

15 mei	Inleveren verslag Terschelling + H1.3 Kust: kenmerken
22 mei	H1.4 kust: maatregelen
29 mei	Geen les
5 juni	H1.5: waterproblemen + H1.6: oplossingen voor waterproblemen
10 juni	Centraal toetsmoment Toets ak 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 + Waddenboekje
12 juni	voorbereiden mondeling
19 juni	Voorbereiden mondeling toetsweek
26 juni	Mondeling nav Veldwerk Terschelling

Toetsen tot einde schooljaar (P4)

- Toets ak 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 + Waddenboekje (weging 15%)

- Verslag veldwerk Terschelling met afsluitend mondeling (weging 20%) 

§1.3: Kust: kenmerken

Kust:kenmerken

Deze les:

• korte test kennis paragraaf 1 en 2 
• doornemen paragraaf 3
• aan de slag met opdrachten paragraaf 3

Sleep het juiste begrip naar de juiste afbeelding

Waterscheiding

Stroomgebied van de Rijn

Bovenloop

Lengteprofiel

Stroomgebied van de Maas

Begrip	kenmerk Rijn	Kenmerk Maas
Stroomgebied
Bron
Stroomstelsel
Type rivier
waterscheiding

185.000 km2

35.000 km2

zwitserse alpen

NO-Frankrijk

hoofd+ zijrivieren (o.a. Moezel, ijssel, Waal, Main)

hoofd+ zijrivieren (o.a. Oude Maas, Geul, Semois )

gemengde

regenrivier

Ardennen en Zwarte Woud

Ardennen en Zwarte Woud

'Door klimaatverandering stroomt er een deel van het jaar heel weinig water door de rivier, een ander deel van het jaar heel veel.'

Welke omschrijving past hierbij het best?

1. een groot regiem
2. een wisselvallig regiem
3. een groot debiet
4. een wisselvallig debiet

Waar is de vertragingstijd het langst?
(en de kans op een verhoogde piekafvoer het kleinst)

1. helling met bos en rivier met bochten.
2. vlak met bos en rivier met bochten
3. helling zonder bos en rivier met bochten
4. vlak zonder bos en rivier zonder bochten

Drietrapsstrategie

Toepasbaar op:

- stroomgebieden van rivieren

- nieuwbouwlocaties

Watertoets

Drietrapsstrategie

-Vasthouden en bergen zoveel mogelijk stroomopwaarts ->

groter gebied profiteert

-Afvoeren altijd buitendijks.

Welke 3 stappen horen er bij de drietrapsstrategie? In de juiste volgorde.

Welke maatregel hoort bij 'bergen' in de drietrapsstrategie?

1. nevengeul
2. dijkverlegging
3. uiterwaardenvergraving
4. noodoverloopgebied

Hoe heet het project waarbij vooral rivierbedverruimende maatregelen zijn genomen?

Welk effect heeft kribverlaging?

1. meer vasthouden van water
2. verbeterde waterberging
3. verbeterde afvoer
4. geen van deze 3

3

1

2

4

5

6

zomerbed

winterdijk

binnendijks gebied

uiterwaarde

hoogwatergeul / bypass

zomerdijk

Leerdoelen 1.3 

• de opbouw van de Nederlandse kust beschrijven;
  
• de in Nederland voorkomende typen kust noemen;
  
• uitleggen hoe zeestromingen, getijdestroming en wind de Nederlandse kust vormgeven;
  
• beschrijven hoe de kust verandert als gevolg van zeespiegelstijging en/ of menselijk ingrijpen. 

Onderdelen Nederlandse kust

                                                1 Zeeuwse kust: oorspronkelijk estuarium

                                    2 De Noord- en Zuid-Hollandse kust

                                          3  De Waddenkust: zijdijken en wadden

Estuarium

Een half gesloten waterlichaam aan de kust waarin zeewater wordt verdund met zoet water -> brak water.

Er is hier een duidelijke invloed van getijden.

Ontstaan van de kust

Dynamisch systeem:

• wind
• getijden
• zeestroming
• golfwerking

Weichselien 

(ca. 115.000 - 10.000 jaar geleden)

Strandwallen gevormd door getijdenstroming.

Duinen gevormd door wind.

zeespiegel 110 m lager dan nu!

Springtij: de kracht van de zon en de maan werken in elkaars verlengde.

Doodtij: wanneer de aantrekkingskrachten van maan en zon haaks op elkaar staan.

Getijden

Springtij: extra hoog water!

Doodtij: weinig verschil tussen hoog- en laagwater.

Getijdenstroom in de Noordzee

Langs de Nederlandse westkust gaat de vloedstroom van zuid naar noord.

Windrichting (en zeestroming) helpen een handje mee.

Stranddrift

De golfsnelheid is in diep water hoger -> sedimentatie bij de kust. 

Golven schuin op de kust veroorzaken stranddrift (longshore drift). Daarbij wordt zand gemiddeld in noordoostelijke richting verplaatst.

Wind

Getijden

Zeestromen 

Golfwerking

Leerdoelen 1.3 

• de opbouw van de Nederlandse kust beschrijven;
  
• de in Nederland voorkomende typen kust noemen;
  
• uitleggen hoe zeestromingen, getijdestroming en wind de Nederlandse kust vormgeven;
  
• beschrijven hoe de kust verandert als gevolg van zeespiegelstijging en/ of menselijk ingrijpen. 

Primaire keringen GB56 35A

Basiskustlijn

Een hoeveelheid kust die aangehouden wordt vanaf de rijkstrandpalenlijn.

Komt in gevaar door:

- stijgende zeespiegel

- dalende bodem

- klimaatverandering 

Zachte kust:

• stranden
  
• zandplaten
  
• duinen
  
• wadden

Harde kust:

• zeedijken
• rotsen
• boulevards

Zachte kust en harde kust

Zachte kust

Harde kust

Dijken

Strand

Waddengebied

Door de mens aangelegd 

Gezamenlijk schematische maken

zelf oefenen

Aan de slag

1. Maak §3 (H1). Opdr. 1 t/m 5. 

2. Klaar? Maken samenvatting §3 (H1)

Les 6

21 mei

Tijdpad P4

15 mei	Inleveren verslag Terschelling + H1.3 Kust: kenmerken
22 mei	H1.4 kust maatregelen + H1.5 Waterproblemen
29 mei	Geen les
5 juni	H1.6 Oplossingen voor waterproblemen
10 juni	Centraal toetsmoment Toets ak 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 + Waddenboekje
12 juni	voorbereiden mondeling
19 juni	Voorbereiden mondeling toetsweek
26 juni	Mondeling nav Veldwerk Terschelling

Toetsen tot einde schooljaar (P4)

- Toets AK: 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 + Waddenboekje (weging 15%)

- Verslag veldwerk Terschelling met afsluitend mondeling (weging 20%) 

Startopdracht

• Wat? Maken startopdracht. Noteer je antwoorden op het stencil.
• Klaar? Doornemen boek (H3)

Bespreken startopdracht

§1.4 Kust: maatregelen

Wat gaan we doen? 

Soorten zeespiegelstijging

Dynamisch kustbeheer

harde kustbeheer

Hoe denken jullie over overstromingen in jouw omgeving?

Lesdoelen 

• het verschil uitleggen tussen absolute en relatieve zeespiegelstijging
• maatregelen noemen die ervoor zorgen dat de Nederlandse kust veilig is
• uitleggen hoe zandsuppleties en de Zandmotor werken
• verklaren waarom een slufter bijdraagt aan de biodiversiteit

Basiskustlijn in gevaar

Is de ligging van de kustlijn zoals 

die in 1990 is afgesproken.

Hoe in gevaar?

1. Absolute zeespiegelstijging.

2. Relatieve zeespiegelstijging (bodemdaling)

Zeespiegelstijging

Absolute zeespiegelstijging

Stijging van de hoogte van de zeespiegel.

Relatieve zeespiegelstijging

Combinatie van bodemdaling en zeespiegelstijging.

Wanneer de absolute zeespiegel 200 cm stijgt en tegelijkertijd het land met 100 cm daalt, is het werkelijke verschil:

300 cm

Deze 300 cm noemen wij de:

relatieve zeespiegelstijging.

Welke oorzaken?

                                      Kustbeheer

Zachte kust beheer

Langs de kust vindt meer / minder 

afbraak (erosie) dan opbouw 

(sedimentatie) van duinen plaats?

Maatregel: zandsuppletie

Het storten van zand uit de 

Noordzee voor de kust en op het 

strand.

 

meer 

Deze kustverdediging noemen we:

dynamisch kustbeheer

De zee en de wind krijgen de ruimte om het zand te verplaatsen.

VB. dynamisch kustbeheer

Zandmoter

Effecten zandmotor:

• Kust wordt veiliger.
• Recreatie
• Natuur

Een door zandsuppletie ontstaan

schiereiland in het kader van

dynamisch kustbeheer.

Waardoor wordt deze enorme hoeveelheid zand in de komende jaren in noordwaartse richting langs de kust verplaatst?

golven, wind en getijden

VB. dynamisch kustbeheer

Slufter

De zee krijgt de ruimte om 

het land bij vloed binnen te 

stromen.

Dynamische stuk kust -> vloed en eb, wat gebeurt er? zand droog wind 

Bij Cadzand, Bergen en op Texel krijgt de zee de ruimte om het land in te stromen.

In dit soort gebieden ontstaat een dynamisch stuk kust, dat aantrekkelijk wordt voor verschillende soorten planten en dieren.

Harde kust beheer

1. Minder beweeglijk dan zachte kust.
2. Zachte kust verderop extra gevoelig

   voor erosie.

3. Bolwerkvorming 

   Bebouwing langs de kust waardoor 

   deze zijn flexibiliteit verliest.

Niet langs de hele kust is dynamisch kustbeheer een oplossing. Er zijn ook harde keringen nodig.

Voorbeelden:

de dijken aan de Friese en Groningse kust

de dijken van de Deltawerken in Zuid-Holland en Zeeland

Voorbeelden van bolwerken:

boulevard van Scheveningen

pier van IJmuiden

Harde keringen maken de kust:

minder beweeglijk

zachte kust verderop extra gevoelig voor erosie

Gezamenlijk schematische maken

Neem bordaantekening netjes over. Neem moeite (geen foto ipad)

zelf oefenen

Aan de slag

1. Maak §4 (H1). Opdr. 1,3,5 

2. Klaar? Maken samenvatting §4 (H1)

Pak je Ipad erbij

Log in met Lessonup code

Wat is een zandsuppletie?

1. Een mega grote zandbak aan het strand
2. Extra zand op de duinen gooien
3. Zand op de zeebodem voor de kust brengen
4. Duinen afgraven en daar dijken aanleggen

Bekijk de afbeelding.
Welk begrip is van toepassing?

1. absolute zeespiegelstijging
2. bolwerkvorming
3. relatieve zeespiegelstijging
4. basiskustlijn

Een voorbeeld van dynamisch kustbeheer is

1. hard waar het kan, zacht waar het moet
2. estuaria
3. dammen aanleggen om stroming te leiden
4. de zandmotor

Een slufter zorgt voor:.....
Kies de fout tekst

1. Meer biodiversiteit
2. Meer invloed getijdenwerking.
3. Ontmoeting zout en zoet water.
4. Minder extreem hoogwater.

Wat is het belangrijkste nadeel van bolwerkvorming?

1. De kust verliest haar flexibiliteit.
2. Het beschadigd het aanzicht van de kust.
3. De kust kan sneller overstromen.
4. Het vergt veel meer onderhoud.

De golven komen tegen de zandmotor aan. En dan?

1. sedimentatie, transport, erosie
2. transport, sedimentatie, erosie
3. erosie, transport, sedimentatie
4. erosie, sedimentatie, transport

De functie van
de zandmotor is

1. kustverdediging
2. polderen
3. ruimte voor de rivieren maken
4. deel van de afsluitdijk

Iemand doet twee uitspraken:

I Relatieve zeespiegelstijging is gevaarlijker dan absolute
zeespiegelstijging
II In Nederland hebben wij alleen te maken met absolute zeespiegelstijging.
Welke uitspraak is juist?

1. Uitspraak I is juist, II is onjuist.
2. Beide uitspraken zijn juist.
3. Beide uitspraken zijn onjuist.
4. Uitspraak I is onjuist, II is juist.

Het overstromingsrisicobewustzijn onder jongeren in Nederland is

1. Hoog
2. Gemiddeld
3. Laag
4. Weet ik niet

nos.nl

§1.5 Waterproblemen

Waterproblemen

Lesdoelen: 

•  Je kunt een verband leggen tussen de klimaatverandering en wateroverlast en watertekorten in laaggelegen gebieden;
  
• Je kunt uitleggen waarom lage veengebieden kwetsbaar zijn voor wateroverlast en droogte;
  
• Je kunt uitleggen waarom veel stedelijke gebieden kwetsbaar zijn voor wateroverlast.

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Klimaatverandering

Geleidelijke of abrupte verandering 

klimaat als gevolg van natuurlijke en

/ of menselijke processen.

Klimaatverandering

Gevolgen Nederland

1. Warmere en nattere winters.

    (overstromingsrisico's)

2. Zomerperioden met extreem 

     droog en warm weer.

     (watertekorten)

Zo zijn de Groenlandse gletsjers het point of no return gepasseerd. Dat wil zeggen:

dat de sneeuwval het ijsverlies niet meer compenseert.

In Nederland:

warmere en nattere winters en een toename van de neerslag met 6 tot 12 procent in 2100

zomerperioden met extreem droog en warm weer, hierdoor ontstaan watertekorten

Kwetsbare laaggelegen gebieden

De laaggelegen veengebieden achter de kustzone lagen vroeger enkele meters hoger dan nu. 

1000 na Chr. boeren ontginnen het gebied, het doel: water uit het veen af voeren. 

Veenbodem daalde met een snelheid van:

ongeveer 1 meter per eeuw

Veen 

Sponsachtige grondsoort

- (Onder) water

- Bestaat uit plantenresten.

- Vind je veel in west-Nederland.

Bodemdaling in de veenpolder

Veen

Kletsnatte, sponsachtige grondsoort die bestaat uit dode plantenresten.

Ligging van het veen?

Veen ligt met name in West- en Noord-Nederland, laaggelegen polders achter dijkgebieden, die drassig zijn.

Door verlaging van de grondwaterstand (ontwateren) ging het veen inklinken (in elkaar drukken) en oxideren (wegrotten). 

- 1 meter per eeuw

Veengebied beneden peil rivier.          Geen natuurlijke afwatering meer mogelijk.

Uiteindelijk kwam het veengebied beneden het peil van de rivieren te liggen. Wat is daarvan het gevolg?

Vanaf dat moment was een natuurlijke afwatering niet meer mogelijk.

De laaggelegen veengebieden achter de kustzone lagen vroeger enkele meters hoger dan nu.

1000 na Chr. boeren ontginnen het gebied, het doel: water uit het veen af voeren.

Veenbodem daalde met een snelheid van:

ongeveer 1 meter per eeuw

Laaggelegen gebieden

Gevolgen klimaatverandering 

1.

Verzilting (zoute kwel) ontstaat doordat:

- Temperaturen in de zomer stijgen.

- Meer verdamping 

- Zouten blijven achter in de bodem 

   en sloten.

Laaggelegen gebieden

Gevolgen klimaatverandering 

2.

Verdroging

Bij grote droogte zorgt waterschap

voor extra water in de veenpolders.

Dit geldt in het bijzonder voor de:

veenpolders

Bij extreme droogte laat het water-schap extra water in de sloten en vaarten van de polders lopen.

Waardoor komt in de hooggelegen gebieden grondwater steeds dieper te liggen?

Door grondwateronttrekking door drinkwaterbedrijven, landbouw en industrie.

Laaggelegen gebieden

Gevolgen klimaatverandering 

3.

Oxidatie bovenkant veen.

Grond gaat meer inklinken.

Veendijken worden instabiel.

Hooggelegen gebieden

Geen verzilting, wel verdroging

Hier komt grondwater steeds dieper te liggen, waarom?

Waardoor komt in de hooggelegen gebieden grondwater steeds dieper te liggen?

Door grondwateronttrekking door drinkwaterbedrijven, landbouw en industrie.

Hooggelegen gebieden

Grondwateronttrekking door drinkwaterbedrijven, landbouw en industrie.

Gezamenlijk schematische maken

Neem bordaantekening netjes over. Neem moeite (geen foto ipad)

zelf oefenen

Aan de slag

1. Maak §5 (H1). Opdr. 1,3,6

2. Klaar? Maken samenvatting §4 (H1)

Les 7

4 juni

Tijdpad P4

15 mei	Inleveren verslag Terschelling + H1.3 Kust: kenmerken
22 mei	H1.4 kust maatregelen + H1.5 Waterproblemen
29 mei	Geen les
5 juni	H1.6 Oplossingen voor waterproblemen
10 juni	Centraal toetsmoment Toets ak 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 + Waddenboekje
12 juni	Feedback verslag + voorbereiden mondeling
19 juni	Voorbereiden mondeling toetsweek
26 juni	Mondeling nav Veldwerk Terschelling

Toetsen tot einde schooljaar (P4)

- Toets AK: 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 + Waddenboekje (weging 15%)

- Verslag veldwerk Terschelling met afsluitend mondeling (weging 20%) 

Toets AK: H1.3 - H1.6 + Waddenboekje (Weging 15%)

- Dinsdag 10 juni: 14.00-15.00 (zie Zermelo/Magister)

Begrippenkennis  

Zet op je antwoordblad de nummers 1 t/m 5 onder elkaar.

Begrippen komen uit hoofdstuk H1.3 - H1.5 & Waddenboekje

1. Begrip?

Een primaire dijk die direct aan de zee grenst

2. Begrip?

Combinatie van bodemdaling en zeespiegelstijging (twee woorden)

3. Begrip?

Het proces van volumevermindering van grond door verdroging of onttrekking van grondwater

4. Begrip?

Welke landschap?

De waddendijk vormt een scherpe overgang van zone wit naar zone groen. Dit landschap kenmerkt zich door grasland. Dit hangt samen met de hoge grondwaterstand in dit gebied, waardoor het minder geschikt is voor andere vormen van landbouw. 

5. Begrip?

Kust die in Nederland bestaat uit dijken, dammen en waterkeringen

Bespreken begrippen

1. Begrip?

Een primaire dijk die direct aan de zee grenst

• Zeedijk

2. Begrip?

Combinatie van bodemdaling en zeespiegelstijging (twee woorden)

• relatieve zeespiegelstijging

3. Begrip?

Het proces van volumevermindering van grond door verdroging of onttrekking van grondwater

• Inklinken

4. Begrip?

• Welke landschap? > polderlandschap

De waddendijk vormt een scherpe overgang van zone wit naar zone groen. Dit landschap kenmerkt zich door grasland. Dit hangt samen met de hoge grondwaterstand in dit gebied, waardoor het minder geschikt is voor andere vormen van landbouw. 

5. Begrip?

Kust die in Nederland bestaat uit dijken, dammen en waterkeringen

• Harde kust

Pak je Ipad erbij

Log in met Lessonup code

Buitendijks gebied 

Binnendijks gebied 

Hier zie je een kwelder. Hoe heet het water in de kwelder?

1. Geul
2. Slenk
3. Priel
4. Slib

Proces waarbij de erosiebestendige harde kust verder in zee komt te liggen dan de omliggende zachte kust die verder geërodeerd is.

Kust met trechtervormige riviermondingen met een duidelijk getijdeverschil.

Door de wind opgeblazen zandheuvel.

Kunstmatige kustverdediging met zeedijken.

Barrière die het water van rivieren of zee tegenhoudt.

Door de mens aangelegde waterkering langs de kust.

Kustgebied dat wordt gekenmerkt door zandplaten die bij eb droogvallen.

wad

zeedijk

waterkering

harde kust

duin

estuaria

bolwerkvorming

Op de foto zie je zandsuppletie bij Den Helder.
Welk begrip past het best hierbij?

1. Dijkverbetering
2. Klimaatadaptatie
3. Stormvloedkering
4. Polder

Uit welke onderdelen bestaat de waddenzee?

Welke onderdelen van de waddenzee zie je bij de letters A, B, C, E, G en I? 

Priel

Zandstrand

Geul

Polder

Kwelder

Duin

Dijk

Wadplaat

Leg je Ipad weer weg

Wat gaan we doen?

Uitleg + aantekeningen

Oplossingen laaggelegen gebieden -> stedelijke gebieden

NOS op 3 (11 min)

Oefentoetsje

§1.6 Oplossingen voor waterproblemen

Acceptatie of Adaptatie?

We passen ons in Nederland aan de dreiging van het water aan (adaptatie) of accepteren wij de dreiging (acceptatie).

Adaptatie = Aanpassen aan klimaatverandering

bijvoorbeeld rivieren stapsgewijs meer ruimte geven en langs de kust op de ene plaats meer suppleties uitvoeren dan op een andere plaats. 

Meerlaagsveiligheid

Laag 1: Overstromingen voorkomen met suppleties 

                en waterkeringen.

Laag 2: De gevolgen van overstromingen 

                beperken door de omgeving anders in te 

                richten.

Laag 3: Preventie en informatievoorziening om zo 

                het aantal slachtoffers te verminderen.

Mitigatie 

Maatregelen om de oorzaken van klimaatverandering aan te pakken

VN-klimaatakkoord -> om de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2 graden Celsius

verdere opwarming van de aarde voorkomen.

Dit gaat goed als er samenwerking tussen landen is. 

Hoe kan dit doel bereikt worden?

• overstappen naar duurzame energie
  
• elektrisch rijden
  
• duurzaam bouwen
  
• aardgasvrije woonwijken
  
• aanpak van de stikstofuitstoot
  

Oplossingen voor de laaggelegen gebieden

'

                                                       

Veranderend landgebruik veengebieden.

1. Van veeteelt naar natuur.
2. Waterstand wordt verhoogd.
3. Geen oxidatie veen meer = minder bodemdaling.
   

Veranderend landgebruik kan in de laaggelegen veengebieden de bodemdaling vertragen.

Gebieden worden zo klimaatrobuust, dat wil zeggen:

verhogen van het waterpeil

verhogen van de verdamping door het aanplanten van wilgenvelden

 het bouwen van huizen op terpen

 

Waarom zijn boeren niet blij met vernatting van de grond?

Zij moeten met hun zware machines wegzakken in de zompige bodem. Er ontstaat dus een spanningsveld tussen natuur- en economische bealngen. 

Stedelijke gebieden

Oplossingen stedelijke gebieden

1. Daken gebouwen worden 

groene daken.

Beplanten van daken zodat 

water wordt vastgehouden.

Nieuwbouwcomplex het Sluishuis, Amsterdam

In steden worden wijken opnieuw ingericht met meer groen en minder steen. 

Wat zie je zo verschijnen?

geveltuintjes

schaduwroutes

koelteplekken

waterpleinen

rainproof abri’s 

Oplossingen stedelijke gebieden

2. Waterplein

Pleinen in de stad die 

bij hevige regenval tijdelijk 

het water opvangen.

Glastuinbouw creëren 

waterbassins.

Grootste waterplein Europa in Rotterdam

Bij plensbuien wordt het water tijdelijk op zo’n plein opgeslagen om zo de riolen te ontlasten.

In de glastuinbouw zie je steeds meer waterbassins naast de kassen. De neerslag die op het glas valt wordt nu opgevangen en:

hergebruikt en niet direct meer op de sloten geloosd.

Oplossingen stedelijke gebieden

3. Wadi

Een laagte waarin het regenwater zich kan verzamelen en kan infiltreren in de grond. 

In nieuwbouwwijken wordt een soort ‘riviertje/kanaal’ gegraven die bij vochtig weer water opvangt. Dit noemen we een:

wadi

Wat zijn de voordelen van een wadi?

Water kan infiltreren in de bodem of vertraagd naar het oppervlaktewater stromen.

Oplossingen stedelijke gebieden

4. Alle nieuwe bebouwing toetsen 

aan de watertoets.

Bij dit proces spelen de watertoets en de drietrapsstrategie een belangrijke rol. Het doel is:

Het water in een gebied zo lang mogelijk vasthouden.

Gemeenten en bouwbedrijven moeten voordat ze gaan bouwen onderzoeken of er wel voldoende rekening wordt gehouden met o.a.:

veiligheid

wateroverlast

waterkwaliteit

verdroging en andere waterproblemen

Op welke plek in Nederland kun je het beste wonen om klimaatrisico's te vermijden? 

• Teken/geef dat aan op de blanco-kaart van Nederland. Gebruik eventueel de Grote Bosatlas om het gebied te bepalen.

app.nos.nl

Bespreken kijkvragen

Gezamenlijk schematische maken

Neem bordaantekening netjes over. Neem moeite (geen foto ipad)

zelf oefenen

Aan de slag

1. Maak §6 (H1). Opdr. 4,6 

2. Klaar? Oefentoetsje maken

Les 8

12 juni

Tijdpad P4

15 mei	Inleveren verslag Terschelling + H1.3 Kust: kenmerken
22 mei	H1.4 kust maatregelen + H1.5 Waterproblemen
29 mei	Geen les
5 juni	H1.6 Oplossingen voor waterproblemen
10 juni	Centraal toetsmoment Toets ak 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 + Waddenboekje
12 juni	Feedback verslag + voorbereiden mondeling
19 juni	Voorbereiden mondeling toetsweek
26 juni	Mondeling nav Veldwerk Terschelling

Programma AK tot toetsweek

• Mondeling voorbereiden (vandaag)
• Feedback op ingeleverd verslag 

Opbouw mondeling

1) Presenteer kern van je onderzoek  (max) 5 min.

2) Begrippen testen: overhoringen belangrijke kernbegrippen 

3) Paar verdiepende geografische vragen

4) Klimaatverandering: scenario's in de toekomst (= voorspelling, zeespiegelstijging) 

Uitleg

Zeespiegelstijging?

Dia zeespiegelstijging

Kijkopdracht 'Waterlanders'

npo.nl

Bespreken Kijkopdracht: Waterlanders

Terug naar Mondeling

Waarom Terschelling?

Waarom mondeling?

•  Veel verschillende landschappen bij elkaar
• CE stof: kusten en kustbeheer
• SE vaardigheden: Geografisch onderzoek doen

• Mondeling:

- doorvragen, dus diepgang. Individuele aansprakelijkheid

Hoe gaat een mondeling?

• Je pitcht het belangrijkste van je eigen onderzoek in 5 min.
• Daar vragen we op door (10 min):​

-Feiten en begrippen​

-Onderzoeksresultaten (toepassing van begrippen en feiten)​

- Verdiepende vragen adhv geografische werkwijze

• Transect (10 min):

- Feiten en begrippen

- Ruimtelijke processen en patronen

- Voorspelling

• Evaluatie:

- Wat is nog niet aan bod gekomen? Hoe vond je het mondeling?

Verloop van mondeling

• We stellen vragen van makkelijk naar moeilijk: er komt altijd een moment dat je het niet meer weet. Als je makkelijke vragen niet kunt beantwoorden, komen we niet bij de moeilijke vragen en zal je cijfer laag zijn.
• Je kunt tijdens mondeling altijd antwoorden van eerder aanvullen of verbeteren. 

• Je kunt ook kort overleggen voor je antwoord geeft

• Je kunt aan het eind aanvullen als je iets vergeten bent

Wat neem je mee?

• Maak een PPT waarin alle relevante foto's, kaartjes, grafieken, cirkeldiagrammen, enz.
• Neem je Ipad mee met die PPT
• Neem jullie transecten en kaart(en) mee
• Andere bevindingen (bv boormonsters)

Hoe bereid je je voor op mondeling?

• Bestudeer jullie onderzoeksverslag: m.n. FG-onderzoek en eigen keuze-onderzoek​
• Zorg dat je alle onderdelen weet en kan beredeneren (dus niet alleen je eigen onderdeel)​
• Zorg voor verbeteringen en aanvullingen n.a.v. feedback op je verslag​

• Zorg dat je de theorie uit de lessen over de Wadden kent​

• Zorg dat je de bronnen uit je verslag kent, zo dat je weet waar je over praat​
• Lees de precieze opdrachten nog eens door

Waar moet je op letten bij de mondeling?

• Het is geen PPT-presentatie, maar je wordt ondervraagd over jullie verslag / onderzoeken​

Bedenk vooraf goed wat je wilt gaan vertellen​

• Denk na voor je antwoord geeft, formuleer dan duidelijk en correct en gebruik geografische begrippen​
• Weet je een antwoord niet meteen: beredeneer hardop wat het kan zijn.​
• Onderbouw je antwoord met foto’s / kaartjes / tabellen / feiten​

 de anderen over

Het cijfer

• Is een groepscijfer (behalve als er duidelijk verschil is in bijdrage van de verschillende personen: qua kennis of werk)​
• Wordt pas bekend gemaakt als alle groepen zijn geweest​
• Cijfer mondeling telt 20%

Oefenvragen mondeling FG

1. Welke type landschappen kwam je tegen en waaraan herkende je die?​
2. Waarom sedimenteert er geen klei aan de Noordzeekant en wel aan de Waddenkant?​
3. Er zijn duidelijke verbanden tussen grondsoort, vegetatie, diepte grondwater en hoogteligging. Leg voor elk van je boorlocaties uit welke van de bovengenoemde verbanden daar een rol spelen.​
4. Stelling: Door aanhoudende droogte zal de vegetatie op het eiland sterk veranderen. Geef voor elk type landschap aan wat er zal veranderen en wat voor effect dat zal hebben op het landschap.

Herhaling - Opbouw mondeling

1) Presenteer kern van je onderzoek (Fysisch Geografisch & Sociaal Geografisch onderzoek) > 5 min.

2) Begrippen testen: overhoringen belangrijke kernbegrippen 

3) Paar verdiepende geografische vragen

4) Klimaatverandering: scenario's in de toekomst (zeespiegelstijging) 

Opbouw mondeling

1) Presentatie kern van jullie onderzoek

'Meneer Schuring kent jullie onderzoek niet, vertel eens in het kort en wijs op de kaart van Terschelling aan waar...

--> Wat hebben jullie onderzocht? 

--> Wat hebben jullie vastgesteld? 

--> Welke conclusies trekken jullie?

--> Situatie in 2100 / toekomst: wat verwachten jullie en welke maatregelen zijn nodig om voorbereid te zijn? (FG)

Opbouw mondeling

2) Begrippen testen uit jullie onderzoek.

Voorbeeld: Keuze-onderzoek duinen en dijken

'Wat verstaan we jullie onder dynamisch kustbeheer?' 

'Kunnen jullie voorbeelden geven van dynamisch kustbeheer op Terschelling?'

'Wat is de functie van een zeewering?'

Voorbeeld Transect - 1

'Welk landschap hebben jullie onderzocht? (Polderlandschap/...,...)

'Wat zijn de belangrijkste kenmerken van dit landschap (bv: droog, zout, kalkrijk)

'Kun je ons iets vertellen over het landgebruik? (infrastructuur,, agrarisch, kwelders)

Opbouw mondeling

3) Doorvragen op jullie onderzoek

Waar verwachten jullie zoet water? 

Waar verwachten jullie zout water?

Hoe zit het met de verdeling van de gronwaterstand in Terschelling? Welke verschillen hebben jullie waargenomen?

Waar kom je op Terschelling....tegen?

Waarom juist daar? 

Wat verwacht je dat....?

Opbouw mondeling

4) Toekomstscenario: effect klimaatverandering en te nemen maatregelen.

'Jullie hebben een toekomstscenario uitgewerkt voor 2100: hoe ziet transect van 2100 er volgens jullie uit?

'Kun je ons vertellen hoe het gesteld is met bodemdaling, verzilting...

'Wat moet er volgens jullie gebeuren om Terschelling in de toekomst....

'Wat is jullie blik op de toekomst...'

Aan de slag: voorbereidingen mondeling

1) Presenteer kern van je eigen onderzoek (5 min)

- Daar vragen we op door (feiten, begrippen, onderzoeksresultaten = toepassing begrippen en feiten + verdiepende vragen)

2) Transect

- Feiten en begrippen, ruimtelijke processen en patronen, voorspelling

3) Evaluatie

- Wat is er nog niet aan bod gekomen?

- Hoe vond je het mondeling? 

Tips ter voorbereiding:

--> Wat hebben jullie onderzocht? 

--> Wat hebben jullie vastgesteld? 

--> Welke conclusies trekken jullie?

--> Situatie in 2100 / toekomst: wat verwachten jullie hoe TS in 2100 eruit ziet? Waarom?(FG)

Volgende les: mondeling voorbereiden

Les 9

18 juni

Tijdpad P4

15 mei	Inleveren verslag Terschelling + H1.3 Kust: kenmerken
22 mei	H1.4 kust maatregelen + H1.5 Waterproblemen
29 mei	Geen les
5 juni	H1.6 Oplossingen voor waterproblemen
10 juni	Centraal toetsmoment Toets ak 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 + Waddenboekje
12 juni	Feedback verslag + voorbereiden mondeling
19 juni	Voorbereiden mondeling toetsweek
26 juni	Mondeling nav Veldwerk Terschelling

Vandaag

• Toets bespreken
• Voorbereiden mondeling

Verloop van mondeling

• We stellen vragen van makkelijk naar moeilijk: er komt altijd een moment dat je het niet meer weet. Als je makkelijke vragen niet kunt beantwoorden, komen we niet bij de moeilijke vragen en zal je cijfer laag zijn.
• Je kunt tijdens mondeling altijd antwoorden van eerder aanvullen of verbeteren. 

• Je kunt ook kort overleggen voor je antwoord geeft

• Je kunt aan het eind aanvullen als je iets vergeten bent

Wat neem je mee?

• Maak een PPT waarin alle relevante foto's, kaartjes, grafieken, cirkeldiagrammen, enz.
• Neem je Ipad mee met die PPT
• Neem jullie transecten en kaart(en) mee
• Andere bevindingen (bv boormonsters)

Hoe bereid je je voor op mondeling?

• Bestudeer jullie onderzoeksverslag: m.n. FG-onderzoek en eigen keuze-onderzoek​
• Zorg dat je alle onderdelen weet en kan beredeneren (dus niet alleen je eigen onderdeel)​
• Zorg voor verbeteringen en aanvullingen n.a.v. feedback op je verslag​

• Zorg dat je de theorie uit de lessen over de Wadden kent​

• Zorg dat je de bronnen uit je verslag kent, zo dat je weet waar je over praat​
• Lees de precieze opdrachten nog eens door

Aan de slag: voorbereidingen mondeling

A: Beschrijf eens jullie onderzoek

Vastgesteld?

Conclusie?

Kanttekening?

Geografische vaardigheden toegepast? 

Vanuit welke dimensie onderzocht?

Schaalniveau?

Relatie gelegd tussen verschijnselen binnen een gebied of

Gebieden of verschijnselen vergelijken in ruimte en tijd.

Gebruikte aardrijkskundige begrippen in het onderzoek?

B: Transect

Kennisbegrippen, bijvoorbeeld:

Vormt de Polder een overgang van zout naar zoet water of juist van zoet naar zout water? 

Wat is een kwelder?

Verdieping: Waarom ligt het grondwaterpeil in de duinen dieper dan in laaggelegen gebieden? 

Toekomst:

Welk gevolg heeft zeespiegelstijging?

Welke plek is zeespiegelstijging van invloed?

Wat maakt dat het in 2100 meer gaat waaien?

Wat is het verschil in 2100 wat betreft grondwaterstand? 

Evaluatie:

Hoe vonden jullie het gaan?

Wat vond je van de excursie / mondeling? 

Is er een vraag waarvan je wil dat we je die stellen?

Toekomst: 

Terschelling krijgt te maken met verschillende uitdagingen. Er bestaan twee type maatregelen om met uitdagingen van zeespiegelstijging om te gaan: mitigatie en adaptatie. Leg beide begrippen uit. Verzilting, verdroging, vermesting en verzuring spelen ook een belangrijke rol in de toekomst als gevolg van klimaatverandering, leg uit. 

Neem ons mee hoe dwarsdoorsnede van Terschelling er volgens jullie in 2100 uitziet. Welk effect heeft zeespiegelstijging op Terschelling?