Historisch overzicht

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Historisch overzicht

Geschiedenis van de Romeinse Republiek & Vroege Keizerrijk.

Expansie in de 2e eeuw

Expansie in de 2e eeuw

• 264 - 146 BC: Punische Oorlogen en oorlogen in Griekenland
• Rome verkrijgt grote gebieden:
• Maar: vooral de rijken profiteren hiervan
• Tweedeling tussen senatoren, equites, legerofficieren en de plebejers/proletariërs
• Ontstaan van de latifunda met slavenarbeid
• Veel arme boeren trekken naar de stad

De Gracchen

De Gracchen

• Lex Hortensia geeft de volksvergadering het recht om wetten aan te nemen naast de Senaat
• 133: Tiberius komt met landhervormingswet
• Tiberius Gracchus wordt vermoord op last van Senatoren
• 123: Gaius komt met verdergaande wetsvoorstellen
• Wordt aangevallen door de consul en de rijken
• Gaius pleegt uiteindelijk zelfmoord 

• Tweedeling in de Romeinse politiek:
• Populares: voorstanders van hervormingen
• Optimates (of: Boni): suprematie van de rijken
• Optimates blijven dominant tot 107:
• Popularis Gaius Marius consul (homo novus!)
• Heeft succes als generaal in Noord-Afrika
• Onderbevelhebber: optimaat Sulla

Legerhervormingen

• Tot 100 BC: vrijwilligersleger in Rome
• Nadeel: eigen uitrusting, op tijd terug voor de oogst
• Marius stelt beroepsleger in
• Soldaten zijn nu trouw aan generaal i.p.v. de Senaat
• Zowel Marius als Sulla hebben nu een eigen leger!

Burgeroorlog

• 88: conflict over commando in oorlog tegen Mithridates
• Sulla neemt Rome in, Marius vlucht
• Sulla dood veel populares en vertrekt naar Asia
• Marius keert terug en dood veel optimates
• Marius consul VII(!), Cinna mede-consul; Marius sterft
• 83: terugkeer van Sulla; verslaat de populares
•  Krijgt hierbij hulp van Cn. Pompeius en M. Licinius Crassus

Sulla Dictator

• Sulla wordt consul sine collega
• Populares buitenspel gezet
• Senaat moet besluiten Volksvergadering bekrachten
• 79: Sulla treedt vrijwillig af (en overlijdt kort daarna)

Pompeius en Crassus

• Na Sulla: weer problemen met Mithridates
• Daarnaast: piraten, slavenopstand van Spartacus, Parthen
• Pompeius en Crassus overwinnen en buiten dit uit
• Kiezen de kant van de populares
• 70: consulaat van Pompeius en Crassus
• Macht van volksvergadering wordt hersteld

Pompeius en Crassus

• Nieuwe strijd tussen populares en optimates
• M. Tullius Cicero (equites) leider van de optimates
• 66-62: Pompeius  leidt laatste veldtocht tegen Mithridates
• Pontus en Syrië toegevoegd als nieuwe provincies
• 63: poging tot staatsgreep van popularis Catalina
• Consul Cicero speelt een rol in het verijdelen
• Ondertussen: opkomst Gaius Julius Caesar

G. Julius Caesar

• Caesar: afkomstig uit patriciërs, maar popularis
• 60: Triumviraat tussen Caesar, Crassus en Pompeius
• 59: Caesar Consul, daarna gouverneur Gallia Cisalpina
• tot 52: onderwerping van Gallië
• 53: Crassus sneuvelt tegen de Parthen
• Senaat benoemt Pompeius tot consul sine collega
• Caesar wordt als ambtloos burger teruggeroepen

Alea iacta est...

• 49: Caesar steekt met zijn leger de Rubicon over
• Pompeius vlucht met de Senaat uit Rome naar Griekenland
• 48: Slag bij Pharsalus, overwinning van Caesar
• Pompeius vlucht naar Egypte, wordt gedood
• Caesar slaat verzet in Noord-Afrika en Spanje neer
• 45: terugkeer in Rome, dictator voor het leven
• Idus maart 44: vermoord door o.a. Brutus en Cassius

Ondergang van de Republiek

• Marcus Antonius, Caesar's rechterhand grijpt de macht
• Maar: Caius Octavianus blijkt erfgenaam van Caesar
• Nieuw Triumviraat samen met generaal Lepidus
• Volksvergadering erkent driemanschap: volmachten
• Nieuwe proscriptie: o.a. Cicero wordt gedood
• Julius Caesar wordt vergoddelijkt
• Octavianus is nu Divi Iuli filius

Octavianus Caesar

• 42: Slag bij Philippi; Brutus en Cassius verslagen, zelfmoord.
• Octavianus bestuurt het Westen, Antonius het Oosten.
• Antonius trouwt met Cleopatra (37) scheidt van Octavia (32)
• Octavianus maakt Antonius tot staatsvijand
• 2 september 31: Slag bij Actium; Antonius verslagen
• Antonius en Cleopatra plegen zelfmoord
• Octavianus alleenheerser, einde van de Republiek.

Augustus en het principaat

• 27 v. Chr: Octavianus wordt Augustus, de verhevene.
• Republikeinse ambten blijven bestaan, maar in de praktijk heeft Augustus als princeps alle macht. Vanaf 23 v. Chr.:
• tribunicia potestas: vetorecht over besluiten magistraten
• imperium proconsulare: oppergezag over stadhouders van senaatsprovincies
• Andere provincies direct onder keizerlijk gezag.   

Pax Augusta

• Augustus zorgt voor vrede en stabiliteit
• Bij overlijden in 14 na Chr: stevige alleenheerschappij
• Ambtenaren van keizer steeds belangrijker dan magistraten, senaat en oude Romeinse adel.
• Equites worden steeds belangrijker en burgerrecht wordt uitgebreid
• Rijke provincialen komen in senatoren- of ridderstand 

Julisch-Claudische Huis

• Augustus heeft geen mannelijke opvolger.
• Stiefzoon Tiberius: 14-37.
• Bekwaam bestuurder, maar slechte relatie met Senaat
• De maiestate: processen wegens hoogverraad (delatores)
• 27: Tiberius naar Capri, Seianus (aanvoerder praetoriaanse garde) machthebber, maar gedood in 31 op verdenking van voorbereiding staatsgreep. 

Julisch-Claudische Huis

• Caligula (37-41):  keizer op 18-jarige leeftijd, wil paard senator en consul maken. Vermoord.
• Poging tot herstel van Republiek, maar keizerlijke garde verijdelt dit.
• Claudius (41-54): hervormt keizerlijk bestuur; verovert Brittannia, maar slechte verhouding met Senaat. 
• Vergiftigd door echtgenote en nicht Agrippina

Julisch-Claudische Huis

• Nero (54-68): stiefzoon van Claudius, getrouwd met dochter
• Laat stiefbroer (55) en moeder (59) vermoorden
• De maiestate-processen zorgen voor inkomsten
• Toch populair vanwege voedselvoorziening in Rome
• Maar: verspeelt goodwill door scheiding Octavia (62)
• 64: brand Rome; bouw Domus Aurea; christenvervolgingen
• Tirannie leidt tot opstanden: zelfmoord in 68

Het vierkeizerjaar (68-69)

• Galba wordt keizer met steun van de Praetorianen 
• Otho wint de Praetorianen voor zich, laat Galba doden
• Vitellius: door Legioenen in Germanië tot keizer uitgeroepen
• Veldslag in Noord-Italië: Otho verliest, pleegt zelfmoord
• Vespasianus wordt door de troepen in het Oosten tot keizer uitgeroepen, verslaat Vitellius

Titus Flavius Vespasianus

• Keizer op 60-jarige leeftijd, komt uit de "middle class" 
• Onderdrukt Joodse optand in Judea als hij keizer wordt
• Laat bevel over aan zoon Titus en trekt naar Rome
• Sober en doelmatig beleid, financiële hervormingen
• Goede samenwerking met Senaat
• Bouwt o.a. het Amfitheatrum Flavium
• Sterft een natuurlijke dood

Titus Flavius Vespasianus 

• Opgevoed aan keizerlijk hof, vriend van Brittannicus
• Geen opmerkelijke carrière tot neerslaan Joodse Opstand
• 71: terug naar Rome, commandant Praetoriaanse Garde
• Rechterhand van vader; werd gezien als sluw en wreed
• Toch: goede en rechtvaardige keizer na dood vader in 79
• 24 augustus 79: uitbarsting Vesuvius; stuurt hulp
• 81: onverwachts overlijden, mogelijk malaria

Titus Flavius Domitianus

• Domitianus laat zich nog voor dood van zijn broer door de Praetoriaanse Garde tot keizer uitroepen
• Slechte relatie met senaat: Dominus et Deus
• Toch: bekwaam en energiek bestuurder; bouwprogramma
• Veldtochten in Germanië en Dacië
• Vanaf 85: processen wegens majesteitsschennis
• Hernieuwd optreden van delatores

Titus Flavius Domitianus

• Reden: financiële problemen, maar ook toenemend wantrouwen en gevoel van onveiligheid
• 87: samenzwering; 89: muiterij in leger; beide onderdrukt
• 93: paranoïde Domitianus begint periode van terreur
• 96: samenzwering met steun van keizerin Domitia en commandanten van Praetoriaanse Garde
• 18 september 96: vermoord; chaos in Rome

Marcus Cocceius Nerva 

• De Senaat wijst de 65-jarige Nerva aan als opvolger
• Komt uit vooraanstaande familie; belangrijke functies gehad
• Deelt land uit aan armen; hersteld wegen en aquaducten, beloofd geen senatoren te doden
• Zwakke gezondheid, verzet vanuit het leger
• 97: muiterij Praetoriaanse garde
• Oplossing: adoptie van populaire generaal en gouverneur

Marcus Ulpius Trajanus

• Pater patriae Nerva sterft op 28 januari 98 
• Periode van de adoptie-keizers (98-192)
• Trajanus: geboren bij Sevilla (Spanje) (familie uit Umbrië)
• Praetor en consul onder Domitianus
• Na benoeming tot keizer: eerst inspectie Donau en Rijn
• Intrede in Rome in 99
• Bekwaam bestuurder, goede relatie met Senaat

Trajanus: grootste uitbreiding

• Geen dreiging van buitenaf, toch drie grote oorlogen 
• Twee oorlogen tegen Dacia (ingelijfd in 106) (Zuil in Rome)
• 114-117: oorlog tegen de Parthen
• Maar: problemen in Africa en aan de Noordgrens roepen Trajanus terug naar Rome
• Overlijdt onderweg in Cilicië
• Gecremeerd in Rome, urn bijgezet onder de Zuil

Adoptiekeizers

• Hadrianus (117-138):  als opvolger aangewezen door Trajanus' vrouw
• Geeft veroveringen in Mesopotamië en Armenia op
• Adopteert Antoninus Pius op voorwaarde dat deze Marcus Aurelius en Lucius Verus adopteert.
• Antoninus regeert 22 jaar, rijk kent vrede en welvaart en komt tot grote bloei. 

Marcus Aurelius (161-180)

• Regeert samen met Lucius Verus, maar deze overlijdt in 169
•  Getrouwd met dochter Antoninus, Faustina: 13 kinderen
• "Keizer-filosoof": Ta eis heauton  ("Aan zichzelf")
• Oorlog met Parthen en Germanen & Pestepidemie
• Benoemt in 177 enige overlevende zoon tot opvolger
• Overlijdt op 17 maart 180 op 58-jarige leeftijd

Lucius Aurelius Commodus (180-192)

• Beëindigd de oorlog in Germania na dood van zijn vader 
• Mist de kwaliteiten om keizer te zijn, slechte relatie Senaat
• 183: zijn vrouw en zus betrokken bij complot: mislukt
• Zus Lucilla verbannen; vrouw Crispina geëxecuteerd
• Corrupte regering leidt tot opstand, muiterij, hongersnood
• Terreur neemt toe, ziet zichzelf als Hercules en Gladiator
• 31 december 192: vermoord; damnatio memoriae