12.1 Erfelijke eigenschappen doorgeven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Herhaling 11.4

1. Zet (in je schrift) op volgorde van groot naar klein: kern, cel, chromosoom, genoom, gen, allel

2. Leg uit aan je buurman- of vrouw wat het verschil is tussen een gen en allel. 

DNA

Genoom: alle chromosomen samen

Chromosoom: draden van DNA in de celkern

Gen: stukje DNA dat codeert (informatie geeft) voor één erfelijke eigenschap (bijv. haarkleur)

Allel: variant van een gen (bijv. allel voor bruin haar)

Leerdoelen 12.1

• Je kunt uitleggen wat homozygoot en wat heterozygoot betekent.
• Je kunt uitleggen wat dominant en recessief is.
• Je kunt uitleggen hoe eigenschappen overerven.
• Je kunt voorspellen welke eigenschappen nakomelingen kunnen hebben.

Homozygoot en heterozygoot

Elk gen codeert voor een erfelijke eigenschap.

Van ieder gen zijn er verschillende versies (Allelen).

In de lichaamscellen heb je voor ieder gen
2 allelen: je krijgt 1 allel van je vader en 1 allel van je moeder.

2 dezelfde allelen = homozygoot

2 verschillende = heterozygoot

Homozygoot en heterozygoot

Allelen kunnen recessief en dominant zijn.

Als iemand heterozygoot is voor oogkleur, dan komt het dominante allel tot uiting.

Recessief en dominant

Allelen kunnen recessief en dominant zijn.

Als iemand heterozygoot is voor oogkleur, dan komt het dominante allel tot uiting.

Genotypen noteren

Dominante allel: hoofdletter

Recessieve allel: kleine letter

Homozygoot dominant: AA

Homozygoot recessief: aa

Heterozygoot: Aa

Kruisingsschema maken

Met behulp van een kruisingsschema kun je bepalen hoe de nakomelingen (kinderen) eruit kunnen komen te zien. 

Filmpje voor extra uitleg/herhaling: https://www.youtube.com/watch?v=H2V0tLVnWmM 

Kruisingsschema maken

Met behulp van een kruisingsschema kun je bepalen hoe de nakomelingen (kinderen) eruit kunnen komen te zien. 

Filmpje voor extra uitleg/herhaling: https://www.youtube.com/watch?v=H2V0tLVnWmM 

Stappenplan kruisingsschema maken

1. Noteer van beide ouders de fenotypen.

2. Noteer van beide ouders de genotypen.

3. Bepaal welke allelen kunnen voorkomen in de geslachtscellen (voortplantingscellen). 

4. Vul de mogelijke opties in in het kruisingsschema (mannen horizontaal, vrouwen verticaal). 

Bekijk het filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=H2V0tLVnWmM  

Maken

Zelf bestuderen/doorlezen: 12.1

Maken: opdracht 1 t/m 11

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op itslearning, daarna maken samenvatting 12.1 of testjezelf (11.2 t/m 11.4)

Les 2

Programma:

1. Samen oefenen met kruissingsschema's

2. Zelfstandig werken aan opdrachten 12.1 

3. Nakijken en bespreken opdrachten 12.1 

Genotypen noteren

Dominante allel: hoofdletter A

Recessieve allel: kleine letter a

Homozygoot dominant: AA

Homozygoot recessief: aa

Heterozygoot: Aa

Samen oefenen

Bij mensen is een bruine oogkleur dominant over blauwe ogen.

Welke genotypen horen bij iemand met bruine ogen?

Welk genotype hoort bij iemand met blauwe ogen?

Samen oefenen

Een man met bruine ogen (AA) heeft een vrouw met blauwe ogen (aa).

   

Welk genotype hebben de zaadcellen en eicellen?

Samen oefenen

Een man met bruine ogen (AA) heeft een vrouw met blauwe ogen (aa).

Welk genotype hebben de nakomelingen in de F1?

Samen oefenen

Een man met bruine ogen (AA) heeft een vrouw met blauwe ogen (aa).

a. Welke genotypen kunnen de nakomelingen hebben in de F2? 

b. Hoe groot is de kans dat er in de F2 een kind geboren wordt dat homozygoot recessief is?

Controle leerdoel

Je kunt voorspellen welke eigenschappen nakomelingen hebben.

Twee ouders zijn heterozygoot voor de bruine oogkleur. Bruine ogen is dominant over blauwe ogen.

Hoe groot is de kans op een zoon met blauwe ogen? 

Opdracht (in tweetallen)

Bij beren wordt de vachtkleur bepaald door twee verschillende allelen. Het allel voor bruine vacht (B) is dominant over het allel voor zwarte vacht (b). Een heterozygote beer kruist met een zwarte beer. 

1. Waarom heb je altijd twee allelen voor iedere eigenschap (gen)

2. Wat voor vachtkleur heeft de heterozygote beer?

3. Schrijf de kruising uit. Hoe groot is de kans dat de nakomelingen zwart zijn? 

Zelfstandig werken

Ga aan de slag met opdracht 12 t/m 18 van paragraaf 12.1 

Klaar? Nakijken via Its Learning.

Bespreken opdrachten