§4.3 Bevolking: spreiding en groei

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

§4.3 Bevolking: spreiding en groei

Leerdoelen:

Na deze lessen kan je:

• de relatie tussen natuurlijke omstandigheden en bevolkingsdichtheid uitleggen;
• de verschillen in bevolkingsontwikkeling tussen Zuid-Amerikaanse landen verklaren;
• verklaren waarom mensen sinds de jaren 1950 steeds meer in steden gingen wonen;
• de gevolgen van het hoge verstedelijkingstempo voor steden beschrijven. 

Weet je het nog?

• Wat is het verschil tussen bevolkingsspreiding en -dichtheid?

• Wat is het verschil tussen urbanisatietempo en -graad?

Bekijk de kaart.

Wat valt op?

Wat is de reden?

Bevolkingsdruk

''De mate waarin de bewoners van een gebied beslag
leggen op de aanwezige ruimte en kringlopen
(natuurlijke mogelijkheden)''

Bevolkings-spreiding

Bevolkingsdruk hangt af van de draagkracht van een gebied:

• Klimaat
• Bodemkwaliteit
• Beschikbaarheid water

Bevolkingsdruk

De intensiteit (mate) waarin de inwoners van een gebied beslag leggen op de aanwezige ruimte en kringlopen.

Draagkracht

Het maximaal aantal mensen dat op een gebied of op aarde kan leven zonder schade aan te richten aan het ecosysteem.

Waarom zijn grote delen van Zuid-Amerika dunbevolkt?

• Gebergten bemoeilijken bereikbaarheid
• Tropisch regenwouden bemoeilijken bereikbaarheid
• Onvruchtbare bodems

Dunbevolkte gebieden verklaard

Verspreiding bewoners

1. Amzoneregenwoud langs rivieren.

2. Andes, hoge delen, verbouwen voedselgewassen.

3. Europese kolonisten, lage delen. 

Inzoomen op de demografie van Zuid-Amerika

Wat is het demografisch transitiemodel? Wat laat het zien?

Pak je schrift, kleurtjes en teken mee!

Demografisch transitiemodel

Hierin kun je de overgang  volgen van een hoog geboorte- en sterftecijfer naar een laag niveau. Het model bestaat uit vijf fasen:

1970

Argentinië Uruguay

Chili

Bolivia

Peru

Brazilië

In welk fase van het demografisch transitiemodel zitten de meeste landen van Zuid-Amerika nu?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Wat valt je op?

Demografische

ontwikkeling

Veel Zuid-Amerikaanse landen in de jaren '80 nog in fase 2, nu vooral in fase 3.

Verklaring voor deze opschuiving?

• Stijgende welvaart
• Scholing
• Verstedelijking
• Rol media (vooral soaps) in gezinsplanning

Regionale verschillen landen

Oorzaak = verschil in welvaart

Overheidsprogramma's voor lage inkomensgroepen.

Daar is het geboortecijfer hoog.

Aan de slag

§3 maak opdr 1, 2

Eerder  klaar? Maak dan ook al opdracht 3, 4 en 5

Lesdoelen

• de relatie tussen natuurlijke omstandigheden en bevolkingsdichtheid uitleggen;
• de verschillen in bevolkingsontwikkeling tussen Zuid-Amerikaanse landen verklaren;
• verklaren waarom mensen sinds de jaren 1950 steeds meer in steden gingen wonen;
• de gevolgen van het hoge verstedelijkingstempo voor steden beschrijven. 

Wat is het meest verstedelijkte continent?

1. Afrika
2. Azië
3. Europa
4. Zuid-Amerika

1960

2010

Verstedelijking

Wat is het algemene verband tussen de

verstedelijkingsgraad en het verstedelijkingstempo?

Verstedelijkingsgraad: 

Percentage van de bevolking wat in steden woont.

Waarom hoge verstedelijkingsgraad?

Z.-A. = meest verstedelijkte continent (84%).

Na 1950

1. Minder werk in de landbouw. 

2. Opkomst industrie in steden

-> gevolg: van platteland naar de stad

Wereld: Wereldbeeld

2.4 Herhaling

Grootschalige verschuivingen op wereldschaal:

1. agrarische revolutie (primaire)
2. industriële revolutie (secundaire)
3. opkomst dienstenmaatschappij begeleid door digitale revolutie (huidige verdeling) en is weer onderverdeeld in de tertiaire en quartaire sector. 

Krachten achter de verschuiving in de internationale arbeidsverdeling zijn:

• mechanisering, automatisering en robotisering
• stijgende welvaart en opleidingsniveau
• ontwikkeling informatietechnologie

Wereld: Wereldbeeld

2.4 Herhaling

De specialisatie van werkgelegenheid in verschillende delen van de wereld kun je aflezen aan de verdeling van de beroepsbevolking en aan het samenstelen van het exportpakket van de landen. 

periferie

De landen in de periferie hebben voornamelijk een exportpakket van grondstoffen en agrarische producten. Zo kent Zambia voornamelijk een export van metalen en mineralen, zoals kobalt.

semi-periferie

De landen in de semi-periferie hebben voornamelijk een exportpakket bestaande uit laagwaardige industriële producten. Zo verbouwd en verwerkt Maleisië palmolie dat wordt verscheept om in andere producten te verwerken. Ook belangrijk: BRICS-landen.

centrum

De landen in het centrum hebben voornamelijk een exportpakket bestaande uit hoogwaardige industriële producten en diensten. Zo ontwerpt, produceert en exporteert Japan volledige elektrische auto's.

Goed voorbeeld: Keuringsdienst van waarde - zongedroogde tomaten

Deze worden verbouwd en bewerkt in Turkije (semi-periferie), maar verpakt in het Italië (centrum). Hierdoor kan het duurder aan de markt gebracht worden in Nederland.

Gevolg verstedelijking

1. Ontstaan van megasteden.

2. Ontstaan favela’s dit zijn vaak informal cities.

3. Snelle groei middelgrote steden sociale bevolkingsgroei.

4. Toename bevolkingsdichtheid in kustzone.

Rio de Janeiro

La Paz > El Alto (Bolivia)

El Alto is een favela (sloppenwijk): grote informele sector, overbelasting infrastructuur richting La Paz, onveilig gevoel vrouwen.

Oplossing: kabelbaan tussen La Paz & El Alto (bron 17)

Aan de slag

Alle opdrachten van §3 

Colombia, stad Menilla

Seizoen 1 aflevering 8.