paragraaf 3.4 Stedelijke cultuur in Nederland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

 Stedelijke cultuur in Nederland

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen waarom de Republiek in de Gouden Eeuw een plek was waar kunst en cultuur kon bloeien.

Noem kenmerken van de Gouden Eeuw in de Republiek?

Vrijheid

• In de Republiek was meer vrijheid en tolerantie dan in andere landen.

• De bestuurders van de Republiek vertelden de mensen niet hoe ze moesten leven of welke godsdienst ze moesten aanhangen.

• Veel geleerden konden in de Republiek (meestal) schrijven wat ze wilden, zonder gevaar te lopen

Kunst en opdrachtgevers buiten de republiek

Voor de 17e eeuw werd de meeste kunst gemaakt in opdracht van

• vorstenhuizen
• katholieke kerk

Lodewijk XVI van Frankrijk

Collonades van Bernini 

Sint Pietersplein, Rome

Conclusie 

Vorstenhuizen en de katholieke kerk geven letterlijk grote opdrachten

De slaapkamer van koningin Marie-Antionette in paleis te Versailles

Paleis Versailles heeft in totaal 2.300 kamers

Burgerlijke cultuur

• Schilderijen, boeken en bouwkunst waren populair in de Republiek der Nederlanden
• Er was wel gewetensvrijheid (recht op eigen opvattingen en geloof) maar geen volledige godsdienstvrijheid (b.v: geen katholieke kerken bouwen, wel schuilkerken)

Kunst in de Republiek

Opdrachtgevers zijn rijke protestantse burgers

Rembrandt - portret van Jan Six

De familie Six was en is een van de belangrijkste en rijkste families van Amsterdam

Welke schilders ken je uit de Gouden Eeuw?

Schilderkunst

Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer, Jan Steen en Frans Hals

zijn de belangrijkste Nederlandse schilders uit die tijd

Nachtwacht

• In de middeleeuwen huurde alleen de kerk kunstschilders in
  
  
• Maar vanaf de renaissance wilden ook veel rijke burgers een schilderij hebben, het liefst van henzelf
  
  
• Dat betekent werk voor mensen als Rembrandt
  
  
• De nachtwacht was besteld door het Amsterdamse Schuttersgilde

Kijken naar...

De Nachtwacht

Rembrandt van Rijn

1642

Rijksmuseum, Amsterdam

Sinds is de Nachtwacht 363 bij 438 cm, maar dat was het schilderij niet toen Rembrandt het maakte! Het was toen een stuk groter: 500 bij 387 cm. Maar omdat het schilderij niet paste op de plaats waar het zou gaan hangen in het stadhuis op de Dam (tegenwoordig Paleis op de Dam), werden er in 1715 stukken vanaf gesneden.

Benieuwd hoe de Nachtwacht eruit zag vóór de stukken eraf waren gesneden? Klik op de afbeelding rechtsonder in de hoek.

De Nachtwacht heet tegenwoordig zo, maar de oorspronkelijke titel is: De compagnie van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburgh maakt zich gereed om uit te marcheren.

Het is onduidelijk waar de naam Nachtwacht precies vandaan komt. Is het misschien de kleur van het schilderij? Of was dit inderdaad een nachtwacht?

De Nachtwacht lijkt misschien een rommeltje, maar als je goed kijkt zitten er duidelijk 'lijnen' in. Dat zie je bijvoorbeeld aan de lansen en geweren.

Kapitein Frans Banninck Cocq

Luitenant Willem van Ruytenburgh

Schilderijen van schutterijen (een soort politie) waren erg populair in de tijd. De leden van een schutterij betaalden veel geld om er goed en stoer uit te zien. Rembrandt had voor het maken van dit schilderij ongeveer 3500 gulden verdiend. Dat was in die tijd veel geld, maar niet ongebruikelijk voor een schilderij van Rembrandt.

Is dit Rembrandt zelf? Sommige mensen zeggen van wel.

Het meisje stelt een soort mascotte voor. Aan haar riem hangt een dode vogel. Vooral de twee poten van het beest, de klauwen, zijn duidelijk te zien. Ze zijn het symbool voor de kloveniers (de schutters), die ook wel klauweniers werden genoemd.

Kloveniers waren schutters met een musket (geweer). Rembrandt heeft in zijn schilderij laten zien wat er allemaal bij komt kijken om zo'n musket te gebruiken. Zo vult er één zijn musket met kruit; ééntje schiet zijn musket af en een ander reinigt zijn musket door het kruit weg te blazen.

Het is bijna niet te zien, maar in hun wapen hadden de Kloveniers twee klauwen van een vogel. Die twee klauwen zie je ook weer terug bij de vogel die het meisje bij zich draagt.

Op dit schild staan de namen van de personen die zijn afgebeeld (en waarschijnlijk ook hebben betaald).

Hoeveel is de Nachtwacht waard? Dat is niet te zeggen: het schilderij is nooit verkocht of te koop aangeboden. Er is later weleens geprobeerd om het uit te rekenen. Ze kwamen toen uit op een bedrag van 500 miljoen Euro!

De signatuur (soort handtekening) van Rembrandt: Rembrandt f 1642

Sommige leden van de schutterij weigerden te betalen toen ze het schilderij zagen: ze stonden er maar half op! Of keken de andere kant op! "Daarvoor ga ik niet betalen!", zeiden sommigen

Honden op schilderijen waren vaak een teken van trouw ('trouwe viervoeter'). Of de hond in dit schilderij dezelfde functie heeft, trouw aan de stad Amsterdam, is niet bekend.

De Anatomische les 

Geschilderd door Rembrandt van Rijn 

Het meisje met de Parel 

Geschilderd door Johannes Vermeer

Het Sinterklaasfeest

Geschilderd door Jan Steen

Calvinisme

• In de Nederland was de de katholieke kerk vervangen door de gereformeerde kerk
  
  
• Deze kerk werd geaccepteerd door de Staten-Generaal. De Staten-Generaal liet daarvoor ook een Nederlandse vertaling maken van de Bijbel, de Statenvertaling
  

Genesis 1 uit de Statenvertaling

Wat is er zo bijzonder aan de Republiek in de Gouden Eeuw?

Begrippen uit deze les

• Gewetensvrijheid
• Gereformeerden.
• gedoogd. 
• Schutterij

Personen uit deze les

• Spinoza
• Rembrandt van Rijn
• Johannes Vermeer
• Jan Steen

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.