MC 1 - Het transportstelsel - G/B-route

• Biologie
• Secundair onderwijs

Human Body

Human Body

Week 1 - Van cel tot organisme

Week 2/3/(4) - Spijsvertering

Week 5 - Ademhaling

Week 6 - Uitscheiding

Week 7 -> Bloedsomloop + samenhang stelsels

Week 8 -> Toets (schriftelijk)

Week 9 -> Jury (mondeling)

Overzicht van de inhouden = verkennen van de leerstof in dit project.

Even opfrissen: Sleep de plaatjes van klein naar groot 

Dierlijke cel

Plantaardige cel

+

+

Celverbranding

Energie

Glucose

Zuurstof

Koolstofdioxide

Water

Week 5 - MC 1 - Het transportstelsel

Waarom energie nodig?

Wat gebeurt er met de ademhaling bij inspanning? Hoe komt dit?

De celfabriek

Het transportstelsel 

zorgt voor het transport van stoffen 

van én naar de cellen. 

Het transportstelsel

(of bloedsomloop) 

zorgt voor het transport van stoffen 

van én naar de cellen. 

Waaruit bestaat
het transportstelsel?

Waaruit bestaat het transportstelsel?

1. bloedvaten
2. hart en slagaders
3. aders en slagaders
4. hart, aders, slagaders en haarvaten

Het transportstelsel bestaat uit:

- het hart

- de slagaders

- de aders

- de haarvaten (!)

Hierdoor stroomt het bloed.

Het transportstelsel verbindt 

alle andere orgaanstelsels in ons lichaam!

Geef nu ZELF een voorbeeld van de link 

tussen het transportstelsel en ...

1. ademhalingsstelsel

2. spijsverteringsstelsel

3. uitscheidingsstelsel

Het transportstelsel verbindt 

alle andere orgaanstelsels in ons lichaam!

Wat is BLOED ?

Bloed

Bloed is onmisbaar!

Ons lichaam: ca. 5 à 6 liter bloed!

Maar... waar komt het vandaan??

Bloed heeft 3 functies:

- transport van stoffen (zuurstof, koolstofdioxide, voedingsstoffen,...)

- lichaamstemperatuur constant houden (verwijden bloedvaten)

- bescherming (wonden en ziekteverwekkers)

- Warmte ontstaat door spieractiviteit en stofwisseling in de cellen.

- Het bloed neemt deze warmte op en verspreidt ze door het hele lichaam.

- Verdeling van warmte via bloedvaten:

Vasodilatatie (verwijden van bloedvaten):

Als het warm is, verwijden de bloedvaten in de huid. Hierdoor stroomt meer bloed dicht onder het huidoppervlak en kan warmte makkelijker worden afgegeven aan de omgeving.

Bloed

• veel rode bloedcellen
• witte bloedcellen zijn groot
• witte bloedcellen nemen deeltjes op

1. Rode bloedcellen

- Geen celkern  (komt van stamcel in beenmerg)         

- Functie: vervoeren zuurstof

- Hoe: Zuurstof bindt aan hemoglobine (Hb), 

hierdoor kunnen rode bloedcellen makkelijk 

zuurstof opnemen en afgeven          

Hemoglobine (Hb) bevat ijzer 

en kleurt de bloedcellen rood.

          

- hemoglobine = eiwit, kan max. 4 O2 moleculen binden (ijzeratoom aanwezig in dit eiwit)

- bloed mét zuurstof = helderrood

- bloed met minder zuurstof = donkerrood (nooit echt blauw, maar zo stellen we het wel voor in de biologieboeken)

- CO2 wordt ook gebonden aan hemoglobine, maar aan ander deeltje ervan. Meeste CO2 wordt echter omgezet naar bicarbonaat (zoals baking soda) en zwemt mee in bloedplasma. 

2. Witte bloedcellen

Witte bloedcellen

• Hebben wel een celkern.
• Hebben geen vaste vorm 
• Verschillende rollen:  

1. herkennen/vernietigen bacteriën, virussen, parasieten (opoffering!) 
2. 'eten' dode cellen en afval 
3. verwittigen andere cellen bij gevaar. 
4. onthouden vorige ziekteverwekkers (cf. vaccins!)

🔬 Functies van witte bloedcellen

- Afweer tegen indringers: ze herkennen en vernietigen bacteriën, virussen en parasieten.

- Opruimen van afval: sommige witte bloedcellen “eten” (fagocyteren) dode cellen en ziekteverwekkers.

- Communicatie: ze geven signaalstoffen (cytokinen) af om andere cellen te waarschuwen en te activeren.

- Geheugenfunctie: lymfocyten onthouden ziekteverwekkers, zodat je bij een volgende infectie sneller en sterker reageert (basis van vaccinatie).

🧩 Soorten witte bloedcellen

- Neutrofielen: eerste snelle verdedigers, eten bacteriën op.

- Lymfocyten: maken antistoffen (B-cellen) of doden geïnfecteerde cellen (T-cellen).

- Monocyten/macrofagen: grote “opruimers” die ziekteverwekkers en afval opslokken.

- Eosinofielen & basofielen: betrokken bij allergieën en afweer tegen parasieten.

"Witte bloedcellen zijn de politie van je lichaam. Ze herkennen vijanden zoals bacteriën en virussen, pakken ze op, maken ze kapot en zorgen dat je lichaam onthoudt hoe die vijanden eruitzien. Zo word je de volgende keer sneller beter."

3. Bloedplaatjes

Bloedplaatjes zijn eigenlijk geen cellen (ze hebben dus ook geen celkern). 

Het zijn afgesnoerde stukjes van een grotere cel in het beenmerg ("de megakaryocyt"). 

Bloedplaatjes zorgen voor de opvulling van wondjes EN voor de stolling van bloed. 

Bloedplaatjes (trombocyten) zijn géén volledige cellen, maar kleine afgesnoerde fragmenten van een grote stamcel in het beenmerg: de megakaryocyt.

🔬 Wat zijn bloedplaatjes?

- Structuur:

- Ze hebben géén celkern.

- Het zijn kleine schijfjes met enzymen en stoffen die belangrijk zijn voor bloedstolling.

- Functie:

- Ze hechten zich aan beschadigde vaatwanden.

- Ze vormen een soort “prop” en geven stollingsfactoren af, zodat een korstje kan ontstaan.

🧩 Ontstaan van bloedplaatjes

- Megakaryocyt:

- Een reusachtige cel in het beenmerg.

- Heeft een enorm cytoplasma dat in stukjes wordt afgesnoerd.

- Afgesnoerde delen:

- Die stukjes zijn de bloedplaatjes.

- Ze worden in grote aantallen in het bloed losgelaten.

👉 Dus: bloedplaatjes zijn geen echte cellen, maar fragmenten van een stamcel (megakaryocyt) die in het beenmerg ligt.

Bloedplaatjes

rode bloedcellen

bloedplaatje

bloedplasma

witte bloedcel

Samenvattend filmpje. 

Transportstelsel/bloedsomloop

1. Hart  (pomp)

2. Bloedvaten (wegen):     slagaders

                                                aders

                                                haarvaten

Het hart

harttussenwand

Kleppen in het hart

• tussen boezem en kamer = hartkleppen

• tussen kamers en longslagader en aorta = halvemaansvormige kleppen

RB

RK

RK

LK

aorta

longslagader

rechterboezem

1

linkerkamer

2

Hartkleppen

3

halvemaansvormige kleppen

4

harttussenwand

5

0

Sleep de onderdelen naar het hart!

Rechterboezem

Rechterkamer

Linker

boezem

Linkerkamer

Wat is de functie van het hart?

1. Bloed rondpompen
2. Zuurstof door het lichaam pompen
3. Koolstofdioxide door het lichaam pompen
4. Het hart maakt rode bloedcellen aan

Bij elke hartslag wordt druk gecreëerd waardoor het bloed wel
....... de lucht in kan spuiten.

1. 50 cm
2. 9 m
3. 1 m
4. 25 cm

Het hart

functie: bloed door de bloedvaten pompen

aanpassingen aan transportfunctie:

- hart bestaat uit spierweefsel: kan samentrekken

- wand van de linkerkamer is dikker want moet krachtiger kunnen samentrekken omdat deze het bloed door het hele lichaam pompt (rechterkamer enkel naar longen)

- hartkleppen verhinderen dat bloed terug kan stromen

 Wist je dat 

- je hartritme verandert als je muziek luistert?

- je hart gezonder is als je gelukkig bent? 

- een vrouwenhart gemiddeld net iets sneller klopt (78 keer/ minuut) dan dat van een man (70 keer/minuut)?

- een hart per dag wel 100 000 keer klopt? (in een gemiddeld leven betekent dat zo’n 2,5 miljoen keer)

- bij elke hartslag zoveel druk gecreëerd wordt dat het bloed wel 

9 m de lucht in kan spuiten?

bloedvaten

Het bloedvatenstelsel

bestaat uit:

- slagaders

- aders

- haarvaten

Slagader

functie: bloed van het hart naar de organen brengen

  

aanpassing: dikke wand want bloed wordt er krachtig en schoksgewijs door gepompt

Ader

functie: bloed van de organen terugvoeren naar het hart

aanpassing: er zitten kleppen in de aders om te verhinderen dat het bloed kan terugstromen want de druk is veel lager dan in de slagaders

Haarvat

functie: verschillende stoffen uitwisselen tussen het bloed en de organen/weefsels/cellen

  

aanpassing: héél dun (soms zelfs 1 cellaag) en sterk vertakt om de uitwisseling te vergemakkelijken

Het grootste deel van het bloedsomloopstelsel bestaat uit het netwerk van haarvaten. 

19.000 km

100.000 km

Bloed reist elke dag zo’n 19.000 kilometer door je lichaam dat is bijna de halve omtrek van de aarde.

Alle haarvaten samen zijn meer dan 100.000 kilometer lang dat is genoeg om de aarde 2,5 keer rond te gaan!

welke drie soorten bloedvaten zijn er?

1. Aorta, slagaders en aders
2. Aorta, aders en haarvaten
3. Aorta, slagaders en haarvaten
4. Slagaders, aders en haarvaten

Een bloedvat loopt van het hart weg naar de organen. Dat is een...

1. Ader
2. Slagader
3. Haarvat
4. Dit kunnen alle soorten bloedvaten zijn

Welke bloedvaten zijn op de foto zichtbaar?

1. slagaders
2. haarvaten
3. aders
4. de aorta

Stofuitwisseling!

- cellen zorgen voor energie

- van de ene vorm naar de andere

- zetten wel energie om (bruikbaar voor ons lichaam)

Energieomzetting via celademhaling

De dubbele bloedsomloop bij de mens

Goed om te weten

- zuurstofarm bloed = op plaatjes altijd blauw gekleurd

- zuurstofrijk bloed = op plaatjes altijd rood gekleurd. 

- Bloedvaten die van het hart aflopen zijn altijd slagaders.

- Bloedvaten die naar het hart toelopen zijn altijd aders.

rechterhelft 

linkerhelft

De bloedsomloop

Kleine bloedsomloop: De rechterhelft van het hart pompt het bloed naar de longen. Vanuit de longen stroomt het bloed naar de linkerhelft van het hart.

Grote bloedsomloop: van de linkerhelft van het hart wordt het bloed het hele lichaam doorgepompt en weer terug naar de rechterhelft van het hart. 

Dubbele bloedsomloop

Kleine bloedsomloop
+
Grote bloedsomloop

=

dubbele bloedsomloop

Bij de grote bloedsomloop stroomt zuurstofrijk bloed naar...

1. longen
2. de rest van het lichaam
3. het haar
4. het hart

Waarom spreken we bij zoogdieren over een dubbele bloedsomloop?

1. Het bloed stroomt 2x per cyclus door het hart.
2. Er is zuurstofrijk en zuurstofarm bloed.

Bij de kleine bloedsomloop stroomt zuurstofrijk bloed naar..

1. de longen
2. de rest van het lichaam
3. het haar
4. het hart

Zuurstofarm -

kleine bloedsomloop

Zuurstofrijk -

grote bloedsomloop

Zuurstofrijk -

kleine bloedsomloop

Zuurstofarm -

grote bloedsomloop