§4 Nederland is een rechtsstaat

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Leerdoelen

Je kunt uitleggen wat een rechtsstaat is
Je kunt vertellen hoe de macht van de overheid wordt beperkt
Je kunt de problemen van onze rechtsstaat noemen en toelichten

Waar denk jij aan bij het woord
rechtsstaat

Wat vind jij? Camera's op toiletten, mag dat?

Rechtsstaat

Een land waar de rechten en plichten van burgers en van de overheid in de wet zijn vastgelegd

Rechtshandhaving

De overheid moet zorgen voor het handhaven van de rechtsorde.
Dus als jij de regels overtreedt, mag de overheid optreden.

Rechtsbescherming

Daarnaast moet de overheid ook de rechten van burgers beschermen.
Tegen te grote overheidsmacht en tegen willekeur door de overheid

Kenmerken van de rechtsstaat

Er is een grondwet (1) met daarin grondrechten (2)  

Kenmerken van de rechtsstaat

Er is een grondwet (1) met daarin grondrechten (2) waaraan de overheid zich moet houden (3).

Kenmerken van de rechtsstaat

Er is een grondwet (1) met daarin grondrechten (2) waaraan de overheid zich moet houden (3).
Er is een onafhankelijke rechterlijke macht (4)

Kenmerken van de rechtsstaat

Er is een grondwet (1) met daarin grondrechten (2) waaraan de overheid zich moet houden (3).
Er is een onafhankelijke rechterlijke macht (4)en een democratisch gekozen parlement (5).

Trias Politica

• "Scheiding der drie machten":
  1. Wetgevende macht
  2. Uitvoerende macht
  3. Rechtgevende macht
• Om misbruik te voorkomen
  

Niemand kan een rechter dwingen een verdachte schuldig te verklaren.
Hij is onafhankelijk en onpartijdig.

De regering (ministers + koning) en het gekozen parlement (eerste en tweede kamer).

ministers, OM, burgemeesters,

Uitvoerende Macht

Wetgevende macht

Rechterlijke macht

Trias Politica betekent ...
(wat is een ander woord voor Trias Politica?)

1. alleenheerschappij
2. scheiding der machten
3. vrijheid
4. Montesquieu

De Trias Politica bestaat uit:

1. wetgevende en controlerende macht
2. wetgevende, uitvoerende en controlerende macht
3. wetgevende, controlerende en defensie macht
4. uitvoerende, controlerende en absolute macht

Het doel van de trias politica is om:

1. de overheid geen macht te geven.
2. het volk alle macht te geven.
3. de macht van de overheid te verdelen.
4. de rechten en plichten van burgers vast te leggen.

Knelpunten rechtsstaat

Veiligheid of privacy

Ongelijke behandeling

botsende grondrechten

Veiligheid of privacy?

Rechtshandhaving botst met rechtsbescherming

Georganiseerde misdaad bestrijden > gegevens internet

Terrorismebestrijding > zonder toestemming fouilleren.

Hoeveel privacy inleveren voor veiligheid?

Ongelijke behandeling

Klassenjustitie: mensen uit hogere klassen worden bevoorrecht boven mensen uit lagere klassen.

1. door verschillen in inkomen, opleiding, scholing en cultuur minder mogelijkheden.

2. vooroordelen

3. sneller aangifte /  zwaarder gestraft. 

Klassenjustitie

Mensen uit de hogere sociale klassen worden bevoorrecht boven mensen met een lagere sociale klassen. 

Oftewel: 

Mensen met een hoog inkomen en status krijgen lagere straffen.

Mensen met een laag inkomen en status krijgen hogere straffen. 

Bekijk het filmpje op de vorige slide en leg uit hoe het begrip klassenjustitie hier bij past.

Ongelijke behandeling:

1. Door verschillen in inkomen, op leiding, scholing en cultuur. Mensen uit een hoger sociaal milieu kennen hun rechten vaak beter en begrijpen de juridische taal beter. Ook kunnen ze betere advocaten betalen.

2. Politie, officieren van justitie en rechters hebben soms vooroordelen. Zij verwachten dat bepaald crimineel gedrag voorkomt bij mensen uit bepaalde sociale milieus of etnische groepen.

Ongelijke behandeling: 

3. Criminele jongeren met een migratie achtergrond worden naar verhouding harder gestraft voor hetzelfde delict dan criminele jongeren zonder migratie achtergrond. 

4. Mensen doen sneller aangifte als ze te maken hebben met mensen met een migratie achtergrond.

Etnisch profileren: Etnisch profileren is volgens de definitie van de Nederlandse politie en Amnesty International het gebruik maken van criteria als huidskleur, nationaliteit, etniciteit, taal of geloof bij opsporing of handhaving, terwijl dat niet objectief te rechtvaardigen is.

Rechtsstaat herhaling

Wat zijn kenmerken van een rechtsstaat?

Welke 3 machten zijn er ?

waarom belangrijk?

klassenjustitie

rechtsbescherming /  rechtshandhaving

Maken

aan de slag met alle opdrachten