Module 9 - les 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Wat gaan we doen?

• Lezen + werken aan literatuuropdracht
• Grote lijnen historische context jaren 90 tot heden
  
• Uitwerken leerdoelen
  
• Werken aan boekopdracht of in Examensprint

Lezen

Maak ondertussen een begin met de literatuuropdracht.

Deadline boek 11 -> 11 februari Deadline boek 12 -> 7 maart

Module 9 - jaren 90 tot heden

Historische context

Huiswerk 7 februari

Uitwerken leerdoel 1 t/m 7

Literaire ontwikkelingen

• Commercialisering van het boekenbedrijf -> boek is een product met een bepaalde omloopsnelheid -> literaire kwaliteit niet langer leidend
• Schrijvers en lezers lijken onderdeel uit te gaan maken van de cultuurindustrie -> lezers zijn ingedeeld in doelgroepen, hun lees- en koopgedrag wordt geregistreerd en gestuurd door marketing-overwegingen
• Gevolg: toenemende stroom gemakkelijk leesbare boeken -> uitgevers zoeken naar bestsellers

Literaire ontwikkelingen

Schrijvers moeten meedraaien in het commerciële circuit en in het publieke domein -> schrijvers moeten niet alleen mooie boeken schrijven, maar ook aandacht voor hun werk en persoon genereren door mediaoptredens en/of door columns of opiniestukken te publiceren.

Voor succes van hun boeken is succesvol kunnen optreden in en deelname aan de publieke media een vereiste -> is inmiddels een vanzelfsprekendheid (denk aan Özcan Akyol).

Nieuwe onoverzichtelijkheid

• Geen duidelijke richting of stroming.
• Schrijvers moeten er vooral voor zorgen dat hun privéleven ingebed wordt in hun werk, dat het gaat over mensen en gebeurtenissen uit de actualiteit en zij moeten genres gebruiken die geliefd zijn bij een breed publiek. 
• Literaire thriller 

Literaire thriller

• Grenzen tussen literatuur en lectuur vervagen -> literaire thriller doet zijn opmars
• Leon de Winter:

- problematiek van de joodse identiteit na WOII;
- personages zijn op zoek naar hun (joodse) wortels;
- personages moeten belangrijke keuzes maken en worden daarbij geconfronteerd met morele problemen;
- tegen de achtergrond van grote internationale problemen en conflicten

Het recht op terugkeer

Het jaar is 2024, de plaats is Tel Aviv. Israël is gekrompen tot een zwaarbeveiligde stadstaat. Daar, op dat desolate strookje land, runt Bram Mannheim een bureautje dat ouders helpt hun verdwenen kinderen op te sporen. Zijn eigen zoontje verdween zestien jaar eerder. In zijn vrije tijd werkt hij als vrijwilliger bij de ambulancedienst. Na een bloedige aanslag op een grenspost doet Bram een ontdekking die zijn leven opnieuw ingrijpend zal veranderen.  

Maatschappelijke betrokkenheid

• Jonge schrijvers zijn zich bewust van de veranderende wereld waarin zij leven en zoeken in hun werk naar een relatie met die wereld -> presenteren een verhaal gebaseerd op de actualiteit, over maatschappelijke onderwerpen
• Joost Zwagerman - De Buitenvrouw (multiculturele maatschappij en de vooroordelen daarin, roman over overspel en racisme)
• Arnon Grunberg - Blauwe maandagen (over lotgevallen uit een geestelijk verminkt gezin en een op de middelbare school mislukte hoofdpersoon)

Maatschappelijke betrokkenheid

• Robert Vuijsje - Alleen maar nette mensen (over de maatschappelijke kloven en vooroordelen van de multiculturele maatschappij)
• Tom Lanoye - Sprakeloos (autobiografisch verhaal over aftakeling moeder)
• Tommy Wieringa - Joe Speedboot (vriendschap, liefde en rivaliteit)

Op het Amsterdamse Barlaeus Gymnasium had David Samuels verkering met Naomi, een meisje dat precies zo was als hij: verantwoorde conversatie op de champagne-tuinfeesten van de elite in Oud-Zuid. Alleen maar nette mensen.

Nu is David Samuels 21 en op zoek. Hij zoekt naar wie hij is. David is joods maar door zijn zwarte haren ziet hij eruit als een Marokkaan. Hoort hij bij de witte Hollanders of bij de mensen die ze allochtonen noemen? Hij zoekt een intellectuele zwarte vrouw. Wordt David gelukkig van Rowanda, de Bijlmer-queen die met twee gouden tanden bijna zijn oor eraf bijt? Of moet hij toch met Naomi zijn?

Ethische problematiek

Veel filosofische boeken gaan over ethische kwesties als de grenzen en de mogelijkheden van de technologie, DNA-technieken, euthanasie of klonen.

Als lezer neem je door de gebeurtenissen, gesprekken tussen personages en focalisatie kennis van de in de romans of verhalen verwerkte filosofische onderwerpen en standpunten. Als lezer moet jijzelf een mening vormen over deze filosofische aspecten, die natuurlijk ook met maatschappelijke discussies te maken hebben.

'Soms is wat onmogelijk lijkt, alleen maar moeilijk' 

Na een afwezigheid van bijna 20 jaar keert dokter Victor Hoppe terug naar zijn geboortedorp. De dorpelingen reageren argwanend op zijn komst, zeker als blijkt dat hij drie kinderen van een paar weken oud bij zich heeft, die zelden te zien zijn. Dit voedt de geruchten en langzaam groeit het vermoeden dat ze ernstig ziek zijn. Er blijkt echter meer aan de hand, niet alleen met de kinderen, maar ook met de dokter...

Ivanov

New York, 1944: De aidsepidemie is op een hoogtepunt. De homoseksuele Felix van der Elsken komt aan in de stad om te worden wie hij altijd wilde zijn. Het lukt hem alleen niet zijn draai te vinden, tot hij virologe Helena Frank ontmoet. Zij onderzoekt de oorsprong van het hiv-virus en is geobsedeerd door de famueze kruisingsexperimenten van Ivanov. Felix is gefascineerd door Helena en haar jongere assistente Loïs en raakt verstrikt in een gevaarlijke driehoeksrelatie. 

Efter

Efter speelt in een nabije toekomst waarin artsen en wetenschappers verliefdheid als psychische aandoening zijn gaan beschouwen. De medische industrie springt gretig op de nieuwe diagnose in. Er openen klinieken tegen liefdesverslaving. En farmaceut Fizzler wil als eerste een geneesmiddel tegen verliefdheid op de markt brengen: Efter. In Efter volgen we negen personages die met de introductie van het medicijn te maken krijgen. 

Realisme 

De realistische traditie bleek voor veel schrijvers geliefd. Ook bij lezers was dit het geval. Zij verwachtten dat literaire teksten teruggingen op persoonlijke ervaringen van de schrijver en dus een bron van authenticiteit zijn; ze zijn voor veel lezers 'echt'.

Realistische teksten en realistisch-psychologische romans passen goed bij deze leesverwachting.

Muidhond

Nadat Jonathan bij gebrek aan bewijs is vrijgesproken van tbs, trekt hij weer in bij zijn oude, eenzame moeder, met het vaste voornemen een ander, beter mens te worden. Met groot inlevingsvermogen en een ijzingwekkende narratieve beheersing beschrijft Inge Schilperoord hoe Jonathan uiteindelijk in de fuik loopt die tot een even onontkoombare als verrassende afloop leidt.

Reconstructie van de werkelijkheid

Er zijn ook schrijvers die het realisme afwijzen. Zij schrijven vanuit de opvatting dat de werkelijkheid niet direct waarheidsgetrouw weer te geven is, zoals de realisten menen.

Zij vinden dat de werkelijkheid geen vaststaand gegeven is, maar het resultaat van met elkaar samenhangende herinneringen, gedachten en invallen. Deze literaire teksten hebben soms een filosofisch onderwerp en/of meerdere vertelinstanties.

Ik ben er niet

De Brusselse Leo is tien jaar samen met haar vriend Simon. Verbonden door een moeizame jeugd, heeft het koppel weinig anders nodig dan elkaar. Tot alles kantelt: Simon komt midden in de nacht thuis en lijkt vanaf dat moment iemand anders. Langzaam valt Leo's minutieus opgebouwde bestaan uiteen, tot het punt waarop het gevaarlijk wordt.

Luister

Het nieuws reisde snel, zoals dat soort nieuws doet. Ik 

wist dat het ook over jou ging zodra het eerste bericht 

uit Parijs kwam. Bijna zes jaar geleden nu, op een vrijdag 

de dertiende. Een datum als een slechte grap. Online 

meldden allerlei mensen zich 'veilig'. Vrienden, een nichtje, 

een ver familielid. Oud-studiegenoten, mijn eigen oud-

leerlingen. Exposanten van de fotobeurs, je vakgenoten. 

Anderen, vage kennissen: het verbaasde me hoeveel bekenden 

aan de rand van het wereldtoneel rondhingen. Jij was daar ook, 

Flo, en op jouw profiel bleef het stil. Akelig stil, zegt men dan.

Historische romans

In een historische roman wordt door het vertelde verhaal een wereld die in het verleden speelt geconstrueerd. Een historische roman nodigt de lezer uit zich in te leven in een wereld, waarbij de lezer de illusie krijgt dat die vertelde wereld overeenkomt met een werkelijkheid uit het verleden. Door de personages en de focalisatie leeft de lezer zich helemaal in deze verhaalwerkelijkheid in.

Wat stilte wil

Zingen is Anna’s grote geluk. Zij heeft de stem, het talent en de ambitie, maar een carrière als zangeres is voor een meisje uit haar milieu eind negentiende eeuw ondenkbaar. Met o.a. de opkomst van de vrouwenbeweging breekt echter een nieuwe tijd aan. 

Zij oefent in stil verweer haar stem en zet, als onafhankelijke vrouw, haar eerste eigen stappen in de muziek en de liefde. Dan blijkt dat zij buiten de macht van haar familie heeft gerekend…

Multiculturele samenleving

Nederland is door migratie in de jaren 60 en later de komst van de immigranten, asielzoekers en vluchtelingen een multiculturele maatschappij geworden. Deze ontwikkeling had zijn effecten op de literatuur.

Schrijvers en dichters met een migratieachtergrond gingen in het Nederlands literaire teksten publiceren. In hun werk gaat het vaak over migratie, opgroeien in een multiculturele maatschappij, vooroordelen, identiteit, afkomst en leven tussen twee culturen.

De belofte van Pisa

Sam, thuis Samir genoemd, is aangenomen op een elitair lyceum. Zijn broer - die in de zware criminaliteit zit - laat hem een belofte afleggen: Sam moet als enige in de familie zijn vwo-diploma halen. Terwijl vooroordelen, sluimerende criminaliteit en het onbegrip van zijn familie hem blijven achtervolgen, ontvouwt zich een coming of age-verhaal vol drama, humor en seks.

Turis

In een arbeiderswijk in Deventer woedt een gezinsstrijd die dagelijks wordt aangewakkerd door vader Turis, een onaangepaste dronkaard en hoerenloper, iemand zonder geweten. Hij komt jarenlang weg met zijn escapades en intimidaties die het hele gezin gegijzeld houden.

Maar dan grijpt de jongste zoon een geheim aan dat zijn moeder al een decennium met zich meedraagt om zijn vader voorgoed uit hun levens te verdrijven

Huiswerk 14 februari

Uitwerken leerdoel 8 t/m 14 + vanaf vraag 15 

alleen de vragen die passen bij de boeken die je leest.

NU

• Uitwerken leerdoelen 
  
• Lezen + literatuuropdracht
  
• Examens oefenen in Examensprint
  

npo.nl