COPD

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Mooise:

- Intro

- COPD staat voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease, in het Nederlands vertaald staat dit voor chronische obstructieve longziekte. Het omvat chronische bronchitis en longemfyseem.

Mooise:

Epidemiologie

• Naar schatting 545.900 patiënten met COPD
• In 2019 bedroegen de zorguitgaven voor COPD 753 miljoen euro
• In 2020 ruim 21.000 klinische ziekenhuisopnamen voor COPD
• Tussen 2011-2021 aantal personen met COPD (bekend bij de huisarts) afgenomen
• Beduidend minder ziekenhuisopnamen voor COPD in 2020
• 17.500 nieuwe patiënten met emfyseem en 5.600 met chronische bronchitis in 2021
• In 2021 ruim 5.600 mensen overleden aan COPD
• Verschillen COPD naar opleiding grootst bij vrouwen
• COPD op nummer vier in top tien ziektelast
• De sterfte aan COPD in Nederland ligt boven het EU-gemiddelde

Epidemiologie

Anatomie en fysiologie

Etiologie van COPD

Soraya:

De oorzaken van COPD zijn

• Roken. COPD komt meestal door roken. Roken zorgt ervoor dat uw longen continu geprikkeld zijn. Daardoor ontsteken ze gemakkelijker. Actieve rokers, gestopte rokers en (langdurige) meerokers hebben allemaal een verhoogde kans om COPD te krijgen.
• Schadelijke stoffen, zoals houtstof, lijm en verfdampen. Als je jarenlang werkt of hebt gewerkt met hout, asbest, verf of chemische stoffen, is de kans op COPD vergroot.
• Erfelijke ziekten. De erfelijke ziekte alpha-1 kan COPD veroorzaken. Je lichaam maakt dan het eiwit alpha-1 niet aan. Dit eiwit is nodig om uw longen te beschermen.
• Luchtvervuiling. Bijvoorbeeld door fijn stof.
• Andere longziekten, zoals astma of een longontsteking.

Symptomen van COPD

Soraya:

Bij COPD kan je last hebben van:

• Benauwdheid
• Hoesten
• Slijm ophoesten
• Kortademigheid
• Piepend geluid bij ademen
• Vermoeidheid
• Beklemming op de borst
• Blauwe nagels
• Weinig energie
• Gezwollen benen, enkels of voeten
• Afvallen zonder te proberen (in latere stadia)

Diagnose/onderzoek

• Gesprek met longarts
• Vragen
• Testen 

Mooise:

Om de diagnose COPD te kunnen vaststellen, ga je voor onderzoek op de polikliniek Longziekten. Op de polikliniek vindt er eerst een gesprek plaats met de longarts. De longarts stelt vragen over de klachten, hoe lang ze er al zijn en wanneer ze zijn optreden en wat er al aangedaan is. Daarna volgt er een longfunctietest (spirometrie). Dat is een blaastest waarbij wordt onderzocht wat de longinhoud is. Is de longinhoud veel minder dan normaal, dan kan het betekenen dat het COPD is. Soms is het nodig om aanvullend onderzoek te doen. Bijvoorbeeld een foto van de borstkas of een CT-scan. Dit is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van röntgenstraling. Met een CT-scan zijn afwijkingen in het longweefsel goed te zien. De arts kan ook meten hoe uw ademhaling reageert op inspanning, bijvoorbeeld na lopen of fietsen. Röntgenfoto’s, een inspanningstest, een allergietest of een uitgebreide longfunctietest geven soms meer informatie hoe het gaat met de longen.

Therapie / medische behandeling

Soraya: 

Medische behandeling:

• Bronchusverwijders. Inhaleren van deze medicijnen. Ze helpen je de luchtwegen te openen.
• Corticosteroïden. Deze medicijnen verminderen luchtwegontsteking. Je kunt ze inhaleren of als pillen nemen.
• Combinatie- inhalatoren. Deze inhalatoren koppelen steroïden aan een bronchodilatator.
• Antibiotica. De arts kan deze voorschrijven om bacteriële infecties te bestrijden.
• Roflumilast (Dali Resp). Dit medicijn stopt een enzym genaamd PDE4. Het voorkomt opflakkeringen bij mensen bij wie COPD is gekoppeld aan chronische bronchitis.
• Griep- of longontsteking vaccins. Deze vaccins verlagen het risico op deze ziekten.
• Zuurstoftherapie. Mogelijk is dit nodig om kortademigheid te verminderen, de organen beschermen en kwaliteit van leven te verbeteren. 
• Pulmonale revalidatie. Dit programma omvat lichaamsbeweging, ziektebeheer en counseling om te helpen zo gezond en actief mogelijk te blijven.

Fysiotherapeutische behandeling is de belangrijkste therapie bij COPD. Met geprotocolleerde fysiotherapie wordt gericht gewerkt aan de conditie. Met gespecialiseerde fysiotherapie voor COPD wordt geprobeerd longaanvallen te voorkomen door onder andere de lichamelijke conditie en spierkracht zo optimaal mogelijk te trainen. Er zitten wel wat hiaten in wetenschappelijk bewijs over effectiviteit van de behandeling. Dat komt doordat het heel moeilijk is om wetenschappelijk een rechtstreeks verband aan te tonen tussen de fysio behandeling en het wel of niet ontstaan van longaanvallen. Daarnaast hebben COPD-patiënten vaak ook nog andere aandoeningen die effect hebben op het functioneren.

Prognose

Soraya:

Genezen van COPD kan helaas niet. Een gezonde manier van leven en de juiste behandeling kunnen invloed hebben op het verloop van de ziekte en hoe ernstig de klachten zijn. Hoe oud u kunt worden met COPD is daarom moeilijk te zeggen. Hoe COPD verloopt is afhankelijk van hoe ernstig de klachten zijn. Sommige mensen hebben licht COPD, bij anderen is het juist ernstig. De ziekte ontwikkelt zich ook niet bij iedereen hetzelfde. De arts gebruikt vaak de term ziektelast om de ernst van COPD te beschrijven. Er wordt samen gekeken hoeveel last iemand van COPD heeft.

Is het een lichte vorm van COPD, dan kun je zonder ernstige klachten leven met de ziekte. De longen werken nog meer dan de helft goed. De klachten worden meestal niet snel en plotseling erger. Met lichte COPD ben je onder controle bij de huisarts. Zorg voor gezond eten en voldoende beweging.

Bij een matige vorm van COPD is het nodig om de manier van leven aan te passen. Door gezond te eten en voldoende te bewegen. Bij matig COPD ga je regelmatig op controle bij de huisarts. Soms naar de longarts. Bij de fysiotherapeut volg je een speciaal programma, dat helpt om meer te bewegen.

Bij ernstige of zeer ernstige COPD. Dan zijn de klachten vaak zo erg, dat er misschien extra zuurstof nodig is. Benauwd en moe dat je in een rolstoel zit of veel op bed ligt.

Complicaties

Soraya:

De combinatie van een ongezonde levensstijl met COPD zorgt ervoor dat andere ziektes zich sneller ontwikkelen.

Mogelijke complicaties van COPD zijn:

• Hart- en vaataandoeningen. Er is een vergrote kans op hart- en vaatziekten. Waarom is niet bekend. Stoppen met roken kan de kansen verlagen.
• Luchtweginfecties. COPD kan de kansen op verkoudheid, griep en longontsteking vergroten. Ze bemoeilijken de ademhaling en kunnen meer longschade veroorzaken. Een jaarlijkse griepprik en vaccinaties tegen longontsteking kunnen helpen.
• Longkanker. Mensen met COPD hebben meer kans op longkanker, stoppen met roken kan helpen.
• Hoge bloeddruk in longslagaders. COPD kan de bloeddruk verhogen in de slagaders die bloed naar de longen brengen.
• Depressie. Problemen met ademhalen kan u beletten dingen te doen die u leuk vindt. Een leven met een chronische ziekte kan leiden tot depressie.

Autonomie van de zorgvrager

• Zelfmanagement
• Individueel zorgplan
• Luisteren → eigen regie, eigen kracht, zelfredzaamheid, verantwoordelijkheid

Soraya:

Zelfmanagement bij deze chronische ziekte zorgt ervoor dat de zorgvragers de klachten eerder kunnen waarnemen en kunnen behandelen. Bij zorgvragers met COPD leidt dit ertoe dat de longaanvallen minder lang duren. Dit zorgt er ook voor dat zorgvragers minder snel in het ziekenhuis belanden door longklachten.

Het is ook erg fijn voor zorgvragers met COPD dat ze een individueel zorgplan krijgen. Hierin staan persoonlijke doelen van de zorgvrager. Ook is het van belang dat er in het individuele zorgplan komt te staan wat ze moeten doen als de zorgvrager een longaanval krijgt. Het is ook fijn voor de zorgvrager om te weten waar hij/zij terecht kan met bepaalde vragen.

Het is ook erg belangrijk om te luisteren naar de zorgvrager. Wat kan de zorgvrager wel of niet? Waar kan je de zorgvrager mee helpen? Lukt het voor de zorgvrager om de handeling uit te voeren? Is dit dragelijk voor de zorgvrager? Het is belangrijk om de zorgvrager zelf te laten bepalen wat hij/zij wilt.

Lichamelijk	Sociaal	Geestelijk-emotioneel
ADL	Minder sociale contacten	Veel emoties
Uitgeput, vermoeid	Minder vrijheid	Stemmingswisselingen
Benauwdheid	Eenzaamheid
Tekort aan zuurstof	Depressiviteit

Soraya:

Lichamelijk: Dagelijkse handelingen zoals douchen, aankleden en traplopen worden erg zwaar. Je bent snel uitgeput en bent soms ook erg vermoeid. Je hebt het met de dagelijkse handelingen steeds benauwder en moet vaker hoesten. Het wordt steeds moeilijker om dagelijkse handelingen uit te voeren en het kost veel energie en zuurstof. Ik spreek uit ervaring omdat beide ouders COPD hebben.

Sociaal: het kan ertoe leiden dat je minder sociale contacten kan leggen, omdat je niet meer alle vrijheid hebt om overal heen te gaan. Het is lastiger om nieuwe contacten te leggen. Hierdoor kan je je best eenzaam voelen en hier zelf depressief van raken. Je zit vaker thuis omdat je moe of uitgeput bent.

Geestelijk- emotioneel: zorgvragers die COPD hebben, hebben vaak veel emoties. Ze kunnen erg gespannen zijn of juist heel boos. Ze hebben vaak ook onmacht en verdriet. Hierdoor is de kans groter op een depressie. En ook dit herken ik aan mijn moeder. Mijn moeder heeft veel stemmingswisselingen, mijn moeder kan het ene moment heel vrolijk zijn en het andere moment is ze boos of verdrietig.

Gevolgen voor het sociale netwerk/mantelzorg

Langdurige zorg

Overbelasting

Soraya:

Door langdurig zorgen voor een zorgvrager met COPD kan leiden tot overbelasting hierdoor kunnen ze niet meer de zorg leveren die ze zouden willen leveren. Voor het sociale netwerk is het minder zwaar. Deze hoeven niet zoveel intensieve zorg te leveren. Ook staan kennissen vaak op verzoek klaar en een mantelzorger staat dichter bij de zorgvrager. 

Aandachtspunten voor de verzorgende / verpleegkundige

• Verdiepen in COPD
• Verpleegkundige anamnese
• Verpleegkundige diagnose
• Patiënt informeren en begeleiden
• Zorgplan opstellen
• Uitleggen van medicijnen
• Mantelzorg ondersteunen
• Luisterend oor zijn
• Eigen regie

Mooise

Visie op gezondheid en COPD

Mooise:

COPD is niet te genezen. Er zijn verschillende fasen. Gold-fases. 

Gold-fase 1, 2, 3, 5.

Mild

Matig

Ernstig

Zeer ernstig

Nog vragen??