VWO 5 - De Opstand (1)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De Opstand

In deze les:

Leerdoelen

Kenmerkend aspect

Herhalingsopdrachten

Uitleg + aantekeningen

Video's 

Huiswerkopdrachten

Wat gaan we doen? 

1. Herhalen 

2. Uitleg + aant. 

3. Opdracht 1

(4. Opdracht 2)

5. Afsluiting

Leerdoelen

1. Je kent de economische, politieke en religieuze oorzaken van de Nederlandse Opstand. 

2. Je kunt beschrijven hoe uit de Opstand de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ontstond. 

3. Je kunt de gevolgen van de Opstand voor de bestuurlijke en religieuze verhoudingen in de Republiek beschrijven. 

Kenmerkend aspect

Het conflict in der Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat. 

Wat weet je nog van de Nederlandse Opstand?

Spanjaarden

Opstandelingen

Calvinistisch

Hertog van Alva

Tiende Penning

Beeldenstorm

Bloedplakkaat

Graaf van Egmont en van Horne

Raad van Beroerten

Geuzen

1550

1566

1566 (2)

1567

1568

1572

Centraliseren; het instellen van bloedplakkaten

Slag bij Heiligerlee, de Oranjes vallen Nederlanden binnen

Inname van Den Briel door de Watergeuzen

Hagenpreken en Beeldenstorm

Hertog van Alva naar de Nederlanden

Smeekschrift/Eedverbond der Edelen

1568

Invasie van Oranje

1568 - Slag

bij Heiligerlee

1568-1572 

geen succes

Uitleg

1568 - 1572; Opstandelingen boeken weinig succes tegen het Spaanse leger. 

1 april 1572; De Watergeuzen nemen Den Briel in

19 - 23 juli 1572; De Eerste Vrije Statenvergadering. 

- Willem van Oranje wordt stadhouder van Holland en Zeeland

- godsdienstvrijheid, belasting --> leger

Wat gaan we doen?

1. Herhalen

2. Huiswerkcontrole

3. Huiswerk bespreken

4. Uitleg + aant. 

5. Huiswerkopdrachten

6. Video

tijdlijn.schooltv.nl

Uitleg

Alva slaat hard terug; Mechelen, Zutphen en Naarden. 

--> boodschap is duidelijk. Overgave aan Alva betekent de dood. 

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/Tachtigjarigeoorlog-1572a.png

https://historiek.net/ooggetuigenverslag-slachting-naarden-1572-nu-beter-vertaald/49545/

Aantekening

Na de Eerste Vrije Statenvergadering (1572) sloten steeds meer  steden zich aan bij de opstandelingen. Alva liet zien bij de belegeringen van Mechelen, Zutphen en Naarden dat hij verzet niet tolereerde. 

Dit geweld had echter tot gevolg dat steden als Alkmaar (1573) en Leiden (1574) juist standhielden tijdens de belegeringen. Uiteindelijk trok Alva zich terug uit Holland. 

Uitleg

 Op 18 september volgde de grote Spaanse aanval. De Alkmaarders hielden de Spanjaarden met kokend teer en brandende takken op afstand. Ook vochten vrouwen heldhaftig mee onder wie Trijn Rembrands, ook wel de Kenau van Alkmaar. Op 23 september werden uiteindelijk dijken doorgestoken waardoor Spaanse troepen in de modder bleven steken. 

Het keerpunt van de strijd tegen de Spanjaarden kwam toen Don Frederik, zoon van Alva, zich terugtrok na tevergeefs geprobeerd te hebben de stad in te nemen. Hier komt de uitdrukking "Bij Alkmaar begint de victorie" vandaan. Op 8 oktober is de laatste soldaat van de koning vertrokken.

Wat gaan we doen?

1. Herhalen 

2. Uitleg + aantekeningen

3. Opdrachten boek

4. Video

Wat waren de oorzaken van de Nederlandse Opstand? 

Sleep de oorzaken naar de juiste plek. 

Religieus

economisch

politiek

Raad van Beroerten

Vervolgingen van Calvinisten

Tiende Penning

Centralisatiepolitiek

adel raakt zijn macht kwijt

Sleep de juiste onderdelen naar de juiste begrippen

Centralisatie

Particularisme

Het streven naar behoud van privileges

Een gebied besturen vanuit één plek met overal dezelfde wetten en regels. 

Tiende Penning

Zelfbestuur

Raad van State

Geloofsvrijheid

Leg uit wat het doel en het gevolg was voor het geweld van het Spaanse leger in Mechelen, Zutphen en Naarden. Doe het zo; Doel:......, Gevolg:.....

1574 Beleg van Leiden

1573 - eerste beleg, voorraden 

Slag op de Mookerheide, 14 april 1574. 

1574 - tweede beleg, 

geen voorraden. 16.000 inwoners -> 12.000 na het Leidens Ontzet

Dijken doorsteken, boeren. 

Geuzen met Haring en Wittebrood. 

= Begin terugtrekken Spaanse troepen uit Holland. 

Aantekening

De aanval van de Spanjaarden op de opstandige steden (Alkmaar (1573) en Leiden (1574) als voorbeeld) had een averechts effect gehad. 

Alva vertrekt in december 1573 de Nederlanden en wordt opgevolgd als landvoogd door Requesens ((Don Luis de Zúñiga y Requesens)). 

Uitleg

Spanje voerde vele oorlogen --> 1 september 1575 'staatsbankroet' 

- soms 2.5 jaar geen soldij!

- verschillende slagen verloren

Soldaten gaan muiten; Spaanse Furie (1576)

o.l.v. Sancho D'Ávila (rayo de la guerra). 

Vogelvrij door Raad van State. 

Aantekening

Najaar 1575; De Spaanse kroon was bankroet en Spaanse soldaten begonnen te muiten. 

--> Spaanse Furie (1576). Spaanse soldaten plunderden een aantal katholieke steden waaronder Antwerpen. 

Gevolg: Pacificatie van Gent (1576). Afgevaardigden van alle gewesten kwamen bijeen. Afspraak:

- samen verzetten tegen de Spanjaarden

- gewetensvrijheid  voor de Nederlanden

Wat gaan we doen?

1. Huiswerk-controle

2. Huiswerk-bespreken

3. Herhalen

4. Uitleg + aant.

5. Video

Belangrijke gebeurtenissen
na het uitbreken van de Opstand

Postitief voor Filips II

Positief voor Willem van Oranje

De slag bij Heiligerlee

Willem van Oranje wordt vermoord

Graaf Egmond en graaf Hoorne onthoofd.

Alva komt naar de Nederlanden

Inname den Briel

Plakkaat van Verlatinghe

Uitleg

1576 Pacificatie van Gent. 

- Waarom? 

- Wat werd besloten? 

Don Juan van Oostenrijk (nieuwe landvoogd) erkend in januari 1577 deze Pacificatie. 

--> Pacificatie mislukt uiteindelijk

Pacificatie van Gent --> wat werd er besloten?

Nieuwe landvoogd

<--Luis de Requesens y Zúñiga

 (1573-1576)

(Don Juan van Oostenrijk 

(1576-1578))

Alexander Farnese, Hertog van 

Parma (1578-1592) -->

Uitleg

1578 - Alteratie van Amsterdam. 

Opstandige gewesten -> katholieke steden, trouw.

Stadsbestuur afgezet door de Geuzen. Ook Franciskaner monniken moesten de stad verlaten. 

Heel Holland hoorde bij de opstandelingen

Aantekening

Calvinisten plunderden het katholieke zuiden. 

-> Unie van Atrecht 1579 (zuidelijke gewesten sluiten zich weer aan bij de landvoogd en Spaanse koning) 

-> Unie van Utrecht 1579

- Noordelijke gewesten bevestigen de Opstand

- Gezamenlijk leger

- Ieder gewest heeft bestuurlijke autonomie

Wat gaan we doen?

1. Beelden om te onthouden

- bespreken

2. Uitleg + aant. 

3. *video

Beelden Om Te Onthouden

Wat? Een kopie maken van een blad, waarover je straks vragen moet beantwoorden.

  

Hoe? In groepjes van drie, om de beurt naar het blad kijken en vervolgens de kaart gezamenlijk op één vel papier natekenen.

Waarom? Beeldbronnen (propaganda) komen terug in toetsen.

Nabespreking

1. Waarom deze opdracht? 

- Wat zouden de leerdoelen hiervan zijn?

- Algemeen

2. Specifiek deze prent/opdracht? 

Uitleg

Pacificatie van Gent (1576)

- Unie van Atrecht (1579)

- Unie van Utrecht (1579)

Godsdienstbeleid verschilt per gewest

Katholieken soms tweederangsburgers 

Uitleg

Verschil lutheranisme en calvinisme

Luther > Vorst is het hoofd van de kerk. De vorst is aangewezen door God op aarde en moet ten alle tijden gehoorzaamd worden. 

Calvijn > Kerk wordt bestuurd door een raad van gekozen ouderen. De vorst regeert ten gratie van het volk. Als de vorst zijn taken niet vervuld dan mag hij worden afgezet. 

Aantekening

In 1580, als reactie op de Unie van Utrecht, wordt Willem van Oranje vogelvrij verklaard. 

In 1581 wordt in het Plakkaat van Verlatinghe Filips II niet meer erkend als vorst van de opstandige gewesten. (bron 31, blz. 114). 

Wat gaan we doen?

1. Huiswerk bespreken

 (welk woord weg)

2. Herhalen 

3. Uitleg + aant. 

4. Video

Sleep de gebeurtenissen in chronologische volgorde, van vroeger naar later.

Spaanse Furie in de Zuidelijke Nederlanden.

De opstandige gewesten sluiten de Pacificatie van Gent af.

Alva begint met het straffen van opstandige steden.

De Beeldenstorm breekt uit.

Lage edelen bieden een smeekschrift aan Margaretha van Parma aan.

Spaanse Furie

1580

Unie van Atrecht

Unie van Utrecht

calvinistisch

katholiek

Staten-Generaal

Filips II

Karel V

1579

1555

De besproken gebeurtenissen in chronologische volgorde

- Begin Opstand (1568)

--------------------

- Spaanse Furie (1575)

- Pacificatie van Gent (1576)

- Unie van Atrecht (1579)

- Unie van Utrecht (1579)

- Willem van Oranje vogelvrij (1580)

- Plakkaat van Verlatinghe (1581)

- Zoektocht naar een nieuwe vorst (1581-88)

- Val van Antwerpen (1585)

- Uitroepen Republiek (1588)

Tekstboek blz. 249

De steden uit de H.C.'s 

- Atrecht (12e en 13e eeuw hoogtepunt)

- Brugge (14e en 15e eeuw hoogtepunt)

- Antwerpen (16e eeuw hoogtepunt) 

--> Amsterdam tijdens de Gouden Eeuw

Overgang van Brugge naar Antwerpen

Neergang van Brugge (blz. 249)

- conclusie; minder handel 

= Opkomst Antwerpen! 

- Via de Westerschelde is Antwerpen vanuit zee goed bereikbaar

- Goed bereikbaar via land, veiligheid gegarandeerd door de heersers

- Handelsprivileges omdat er goed geluisterd werd naar de heersers. 

(Antwerpen als katholieke stad --> belangrijk bolwerk voor de Spanjaarden)

Val van Antwerpen 1585

Spanjaarden o.l.v. Parma nemen veel Vlaamse steden weer in. 

Antwerpen werd 14 maanden belegerd!

Nadat de stad in handen viel van de Spanjaarden sluiten de Opstandige gewesten de Schelde af. 

Waarom vertrekken velen de stad Antwerpen na 1585? Bedenk meerdere redenen

Wat gaan we doen?

1. Herhalen

2. Uitleg + aant.

3. Oefenen met

 examenopdrachten

4. Video

Atrecht

Brugge

Antwerpen

Hoogtepunt: 12e en 13e eeuw

Hoogtepunt 16e eeuw

Hoogtepunt 14e en 15e eeuw

wolindustrie

1.

2. 

3.

verbonden via Westerschelde

het Zwin

Hoort erbij

Hoort er niet bij 

Alteratie van

Amsterdam

Beeldenstorm

Gewetensvrijheid

Protestants

Katholiek

Geloofsvrijheid

Heiligenverering

Uitleg

1588 - Spaanse Armada gezonken

~ Conflict tussen Engeland en Spanje 

Koloniale macht. 

Let op (paragraaf 6.1, 6.2 en H.C. 1.2 komen voor in de PowerPoints, niet LessonUp)

Wat gaan we doen? 

1. Uitleg kenmerkende aspecten. 

2. Herhalen / vragen? 

3. Zelfstudie. 

Bloedplakkaat

Een schilderij van Frans Hals. Je ziet een groep regenten, de bestuurders van de Republiek.

Wat gaan we doen? 

1. Uitleg kenmerkende aspecten. 

2. Herhalen / vragen? 

3. Zelfstudie.