2.2 Cultuur en samenleving in de Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven hoe de samenleving in de Gouden Eeuw eruitzag.
  
• Je kunt met behulp van voorbeelden uitleggen wat kenmerkend was voor de cultuur van de Republiek. 
• Je kunt uitleggen dat er in de 17e eeuw een wetenschappelijke revolutie was.

Arm en rijk in de gouden eeuw: sociale gelaagdheid

• Bovenlaag: zeer rijke handelsfamilies met economische en politieke macht in steden en gewesten
• Welgestelden: winkeliers en gespecialiseerde ambachtslieden, zoals scheepsbouwers, bierbrouwers en molenmakers
• Derde sociale laag: loonarbeiders die voor een baas werkten
• Onderste laag: armen, zonder vast werk of oud en ziek

Migratie (Verhuizing van het ene land naar het andere).

• Veel inwoners van Holland, arm en rijk, waren afkomstig uit omringende landen. 
• Oorzaak 1:  Sommige migranten, zoals kooplui uit Antwerpen (1585), waren vluchtelingen: zij wilden vanwege hun geloof in een protestants land wonen.
• Oorzaak 2: De meesten waren arme mensen uit het buitenland of andere delen van de Republiek, die in het rijke Holland werk hoopten te vinden.

0

Kunst en architectuur

• De welvaart in de Gouden Eeuw bracht ook de kunsten tot bloei (architectuur, schilderkunst) 
• Luxe grachtenhuizen en buitenhuizen aan de grachtengordel voor de rijkste kooplieden.
• De Hollandse schilderkunst was van een zeer hoog niveau (Rembrandt en Vermeer) en bijna iedereen kocht schilderijen, niet alleen de kerk en adel zoals in het buitenland!

0

Synode (kerkvergadering) van Dordrecht 1618

• In de calvinistische kerk brak  begin 17e eeuw een heftige ruzie over het geloof uit
• Strenge calvinisten hielden vast aan de predestinatieleer van Calvijn, alleen dan mocht je lid zijn van de kerk! 
• Minder strenge calvinisten (gematigden) vonden het vooral belangrijk God's woord te volgen.
• Tijdens de Synode van Dordrecht won de strenge opvatting. Gematigde dominees werd uit de kerk gestoten.

Religie in de Republiek

• Leden van niet-protestantse kerken hadden minder voordelen. Zij mochten hun religie eigenlijk alleen binnenshuis uitoefenen.
• In 1637 kwam de Statenbijbel tot stand (betrouwbare bijbelvertaling).
• In de praktijk accepteerde mensen andere geloven (godsdienstige tolerantie) en dat was voor die tijd bijzonder.
• In andere omringende landen werden vaak protestanten nog vervolgd

Een katholieke schuilkerk

Wetenschap in de Republiek

•  In de 17e eeuw was er een wetenschappelijke revolutie gaande 
• Newton ontdekte de wetten van de mechanica (de manier waarop voorwerpen bewegen) middels de zwaartekracht
• Er werden nieuwe natuurwetenschappelijke ontdekkingen gedaan ook door Nederlanders (Christiaan Huygens ontdekte bijvoorbeeld dat licht zich in golven door de ruimte beweegt) en Anthoni van Leeuwenhoek de microscoop

Wetenschap in de Republiek

• Niet alleen op gebied van natuurwetenschappen werden nieuwe inzichten verworven:
• Hugo de Groot (rechtsgeleerde) stelde dat alle mensen ter wereld bepaalde dezelfde basisrechten hadden en dat de zee vrij gebied was en niet kon worden geclaimd door landen.
• Spinoza dacht na over religie en stelde dat God geen persoon was die zelfstandig kon ingrijpen. Er waren alleen natuurwetten!

Baruch Spinoza schokte veel mensen door te stellen dat de Bijbel niet het woord van God was, maar verzonnen door mensen! Zijn boeken werden al snel verboden!

Begrippen

• Gouden Eeuw: De periode van grote welvaart en bloei in kunst, techniek en wetenschap in de Republiek (circa 1600-1700).
• Migratie
  : Verhuizing van het ene land naar het andere.
• Verdraagzaamheid: Manier van omgaan met elkaar waarbij mensen accepteren dat andere mensen andere opvattingen en gebruiken hebben. 
• Wetenschappelijke revolutie: snelle ontwikkeling van de wetenschap, doordat wetenschappers niet meer afgingen op de Bijbel of auteurs uit de oudheid, maar zelf gingen observeren en redeneren.
• synode: Kerkvergadering.
• Bijbelkritiek: wetenschappelijk onderzoek naar teksten in de Bijbel.

0

0

0