Acute Psychose

• Geneeskunde
• WO
• Studiejaar 6

Acute Psychose

Rutger Muntendam

TKD 18-2-2021

Disclaimer

Inhoud

(incl tussendoor quizvragen)

• Introductie / terminologie
  
• Epidemiologie
  
• Oorzaken / pathofysiologie
  
• Symptomen
  
• Beloop
  
• Diagnose & DSM
  
• Behandeling
  

Introductie Psychose

• Verlies van normaal contact met de werkelijkheid 
  
• Realiteitstoetsing is verstoord
  
• Grove verstoring van de verwerking van informatie
  

• NB. Iedereen heeft (milde) psychotische ervaringen -> toetsen

• Acuut vs chronisch (schizofrenie, 6mnd +)
  

Terminologie

• Psychotische ervaringen

vs

• Kortdurende psychotische stoornis
  

         (“Korte reactieve psychose”)
vs

• Psychose als onderdeel van psychotische stoornis
  

         (schizofreniespectrum, depressie, bipolaire stoornis)

Hoeveel jongvolwassenen per jaar krijgen een nieuwe/eerste psychose?

1. 3000
2. 6000
3. 10000
4. 30000

Welke van onderstaande groepen loopt het hoogste risico?

1. Nederlands
2. Hindoestaans
3. Marokkaans
4. Antilliaans

Epidemiologie

• Eerste psychose: +/- 3000 jongvolwassenen in Nederland per jaar
  
• Leeftijd 15-45: 1 / 10.000 inwoners / per jaar
  
• Mannen > vrouwen
  
• 30%: eerste episode ná 40ste levensjaar
  

      --> vrouwen (menopauze)

• Migratieachtergrond (Marokkaans)
  

      --> neg. sociale etnische minderheidspositie

Psychose: welke neurotransmitter speelt een rol? Welke hersendelen?

1. Acetylcholine / hersenstam
2. Glutamate / limbisch systeem
3. Serotonine / hersenstam
4. Dopamine / limbisch systeem

Pathofysiologie

• Dopamine vanuit limbisch systeem
  

           ++ in mesolimbic pathway  positieve symptomen (“staat van ‘hyper-betekenis’”)

            -- in mesocortical pathway  negatieve symptomen

• Medicatie/drugs: overdaad aan dopamine
  

           L-DOPA (parkinsonmed.)

           D2-receptor-agonisten: pramipexol etc.

           Cocaïne

           Amfetaminen (alle vormen)

           Cannabis/THC

           (Alcohol)

Oorzaken/trigger: wat maakt je gevoelig voor psychose of lokt het uit?

Factoren

• Erfelijke factoren: exacte genen onbekend
  

                 Deleties op chromosoom 1 & 15?

• Prenataal: ondervoeding of virale infecties
  
• Moeizame geboorte
  
• Geboren worden en opgroeien in een grote stad
  
• Traumatische ervaringen op kinderleeftijd
  
• Etnische minderheden
  

                2e generatie!

• (verstoorde verhouding met opvoeders)
  

Triggers

• Heftige levensgebeurtenissen
  
• Slaaptekort
  
• Zwangerschap / geboorte / kraambed
  
• Stress (langdurige opstapeling)
  
• Drugsgebruik
  
• Alcohol(verslaving)
  
• Langdurig sociaal isolement
  

Somatiek

• Neurologisch
  

            M. Parkinson, M. Huntington, sommige chromosomale afwijkingen

            Intracraniële RIP’s

• Dementie (oa Alzheimer)
  
• HIV, syfilis
  

            Koorts, delier?

• Epilepsie
  
• Schildklierafwijkingen
  

Vroege signalen

Concentratieproblemen

Gebrek aan energie en motivatie, lusteloosheid

Sombere stemming

Slaapproblemen

Ongerustheid, argwaan

Geïrriteerde reacties op de omgeving

Problemen in de sociale contacten

Gebrek aan affectieve relaties

Minder reageren op omgevingsfactoren

Minder oogcontact

Slechter functionerend bewegingsapparaat

Onlogische gedachtegangen

Veranderingen in gedrag

Slechte persoonlijke verzorging en hygiëne

Symptomen

• Positieve symptomen
  
• Negatieve symptomen
  

                 Spraakarmoede, motivatieproblemen, initiatiefverlies, affect –

• Cognitieve symptomen
  

                 Concentratie, geheugen, planning

• Affectieve symptomen
  

                 Angst, somberheid, manie

Dopamine -> symptomen?

• Beloning in omgeving -> dopamine -> verandering in aandacht en gedrag, gericht op de belonende situatie -> motivationele opmerkelijkheid (‘motivational salience’)
  
• Dopamine verstoord -> afwijkende toekenning van betekenis en belang aan objecten, personen en interactie
• Oftewel: neutrale omgevingen en interacties raken beladen met persoonlijke betekenis (in eerste instantie onbegrijpelijk en beangstigend). De patiënt verzint hier een verhaal omheen, wil het kloppend maken.
• Dus: dopaminedysregulatie + afwijkend toekennen van opmerkelijkheid (‘salience’) aan stimuli (‘aberrant salience attribution’) + cognitieve problematiek (pt kan betekenis ervan niet onderkennen) -> psychotische symptomen

Hallucinaties

(Niet corrigeerbaar)

• Akoestisch
  
• Visueel of optisch
  
• Tactiel of haptisch
  
• Olfactorisch
  
• Gustatorisch
  
• Somatisch
  

Wanen

(Niet corrigeerbaar)

• Achtervolgingswaan
  
• Armoedewaan
  
• Beïnvloedingswanen
  
• Betrekkingswaan
  
• Grootheidswaan- erotomane waan- godsdienstwaan
  
• Nihilistische waan
  
• Schuldwaan
  
• Somatische waan
  
• Zondewaan
  

NB. Poging om hallucinatie te verklaren? (acteurs in de trein)

Verwardheid

• Gedesorganiseerd denken & spreken (formele denkstoornis)

• Ernstig chaotisch of katatoon gedrag
  

Diagnose en DSM

De prognose is beter bij

1. Sluipend begin + snel starten van medicatie
2. Sluipend begin + snel starten van psychotherapie
3. Acuut begin + snel starten van medicatie
4. Acuut begin + snel starten van psychotherapie

Volledige remissie na eerste psychose bij ... van de mensen

1. 25%
2. 50%
3. 66%
4. 90%

Beloop en fasen

Snelle behandeling: over het algemeen gunstig beloop/prognose

       DOP = Duur van Onbehandelde Psychose

1. Vroege fase

2. “Overweldigd zijn”

3. Verwarring

4. Aanpassing

5. Re-integratie

Beloop obv risico

• Stadium I - ‘ultra high risk’ (UHR): subklinisch, korte psychose gehad, familiair belast
  
• Stadium II - Eerste psychose: minimaal één week psychotische symptomen
  
• Stadium III - Episodisch verloop: onvolledige remissie, terugval of recidief
  
• Stadium IV - Aanhoudende ernstige problematiek: chronische symptomen en beperkingen
  

Behandeling

• Doel: symptoombestrijding en persoonlijk en maatschappelijk herstel
  

                  Zelfmanagement bevorderen, stigmatisering volkomen
                  Systeem betrekken!

• Hulpverlening
  

                  Oriëntatiefase -> interactiefase -> samenwerkingsfase

• Antipsychotica: D2 antagonisten
  

                  - Typsich (1e generatie) (bijw. Parkinsonisme)
                  - Atypisch
                              + werking op serotoninereceptoren (bijw. Metabool syndroom!)

• Psychotherapie
  
• Keuzetool: https://web.alii.care/protocols/3154?client=akwa
  

Bronnen

• GGZ-Standaarden
  

             Zorgstandaard Psychose

• Psychose: Van diagnose tot syndroom
  

             NED TIJDSCHR GENEESKD. 2010;154:A1874

• Psychosenet
  
• Hulpgids.nl (DSM-5)