4.3 Het IJzeren gordijn gaat open

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo lwoo, havo, vwo
• Leerjaar 3

H4 De Koude Oorlog

4.3 Het IJzeren gordijn gaat open 

Goelag strafkampen in de SU 

In november 1989 zette de DDR de Berlijnse Muur plotseling open. Talloze DDR-burgers grepen de kans aan om het Westen te bezoeken. Bij deze grensovergang tussen Oost- en West-Berlijn waren honderden mensen samengestroomd om hen te begroeten.

Herhalen....

schooltv.nl

Waarom was de Cuba-crisis een kantelpunt in de Koude Oorlog?

Leerdoelen 4.3

• Je kunt met enkele voorbeelden beschrijven op welke manieren mensen zich tegen communistische overheersing hebben verzet.
  
• Je kunt uitleggen welke hervormingen Sovjetleider Gorbatsjov doorvoerde en de belangrijkste oorzaken van zijn hervormingen noemen.
  
• Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de hervormingen onder Sovjetleider Gorbatsjov.
• Je kunt beschrijven hoe Rusland zich sinds 1990 heeft ontwikkeld.

Nadelen van communisme in het Oostblok

Communisme is een ideologie.

Hoe het in het Oostblok  werd uit uitgevoerd, zorgde voor verzet:

- schaarste en minder welvaart door de planeconomie

- geen politieke vrijheid

- politieke tegenstanders > strafkampen

1953: Stalin overlijdt en de maatregelen worden iets milder, maar nog steeds streng

Verzet tegen communisme

Mensen in het Oostblok waren ontevreden. Zij kwamen in verzet.

1956: Hongaarse studentenopstand > wordt neergeslagen

1968: Praagse Lente > leiders van Tsjechoslowakije staan zelf meer vrijheden toe

1980: Poolse arbeiders richten een vakbond op en eisen verandering > wordt verboden

Huiswerk

Par. 4.3 opdracht 1 t/m 4

Het Sovjetsysteem loopt vast

In Sovjet-Unie zelf waren mensen ook ontevreden.

1985: Michail Gorbatsjov leider van de SU

Hij beseft dat er wat moet veranderen en gaat op twee gebieden veranderingen doorvoeren.

De twee binnenlandse hervormingen van Gorbatsjov

Economie 'verbouwen'= perestrojka

> Meer vrijemarkteconomie met kleine, particuliere bedrijven in plaats van alleen maar staatsbedrijven

Openheid in bestuur = glasnost

> vrijheid van meningsuiting / meer politieke partijen toegestaan

Postzegel: "Perestrojka – vertrouwen op de levendige creativiteit van de massa"

Gorbatsjov

• Nieuwe machthebber SU
• Michail Gorbatsjov
• 1985-1991
• "Alles is verrot, het kan zo niet langer."

Het Sovjetsysteem loopt vast

In 1985 ziet SU-leider Gorbatsjov de problemen in het Oostblok

Daarom komt hij met hervormingen

Perestrojka

Een verbouwing van de economie. Er komen kleine particuliere bedrijven en staatsbedrijven die geen geld opleveren verdwijnen.

Glasnost

Openheid in het bestuur. Mensen mogen hun mening uiten en krijgen inspraak in het bestuur. Zo mogen er andere partijen naast de Communistische Partij worden opgericht.

Buitenlandpolitiek

De buitenlandpolitiek moet minder agressief zijn en goedkoper worden. Minder kernwapens bouwen en Russische soldaten uit Oost-Europa halen.

• Slechte welvaart
• Te dure wapenwedloop
• Onbetrouwbaar bestuur
• Corruptie

Minder agressieve buitenlandpolitiek:

Gorbatsjov (SU) in gesprek met Reagan (VS) in Geneve over het verminderen van kernwapens (1987)

De ondergang van het communisme in Europa

Hervormingen van Gorbatsjov versterkten communisme niet, maar versnelden de ondergang:

- mensen in Oost-Europa niet meer bang op in opstand te komen

- 1989: Hongarije opent als eerste het IJzeren Gordijn 

- 1990: Oost-Duitsland (DDR) en West-Duitsland (BRD) gaan samen = Duitse hereniging

De ondergang van het communisme in Europa

Gevolgen Gorbatsjovs hervormingen:

• 1989 Hongarije opent IJzeren Gordijn; vrije verkiezingen Polen
• 1989 Val Berlijnse Muur
• 1990 Duitse hereniging
• 1991 De Sovjet-Unie valt uit elkaar en wordt nu Rusland
• De Russische rol in de internationale politiek neemt af.

Bron 3: Een spotprent uit 1990 met de titel ‘De grote uittocht’. ‘USSR’ staat voor de Sovjet-Unie. 

Poetins Rusland

2000: Poetin komt in de SU aan de macht

- stimuleert welvaart > economische samenwerking met Westerse landen (olie en gas)

- wil gebieden terug: Georgië/Oekraïne

- holt democratie uit > dictatuur

4.3 Poetins Rusland

Poetins Rusland

• Wilde een krachtdadiger bestuur in Rusland
• Officieel: parlementaire democratie
• Officieus: autoritair regime

Poetins Rusland

Vanaf 2000 schaft Poetin de parlementaire democratie af. 

1. Vrijheid van meningsuiting geldt niet meer
2. Van persvrijheid  is geen sprake
3. Politieke tegenstanders worden onderdrukt met geweld. 

Russen moeten weer trots zijn op hun vaderland:

• Economie stimuleren door verkoop van aardgas
  
• Voeden nationalisme door censuur en propaganda
• Macht van voormalige SU herstellen (Krim, Wit-Rusland en Oekraïne)
  
• Onderdrukking van tegenstanders

Twee botsende visie's 

Poetin (Rusland)

• Tegen uitbreiding van NAVO.
• Recht op invloedssfeer
• Oekraïne heeft geen eigen taal, deel van Russische cultuur.
• Oekraïnse taal bestaat niet.

Westen

• Zelf zaken bepalen (zelfbeschikkingsrecht)
• Landsgrenzen van Oekraïne vasthouden.
• Mogen zelf voor de NAVO kiezen.
• Oekraïne is een aparte natie, met eigen taal. 

4.3 Het IJzeren Gordijn gaat open

Lees nu de leerteksten van 4.3

Maak de opdrachten van deze paragraaf verder af.

Maak een samenvatting aan de hand van de leerdoelen

Maak een samenvatting door de leerdoelen 

uit te leggen

• Je kunt met enkele voorbeelden beschrijven op welke manieren mensen zich tegen communistische overheersing hebben verzet.
• Je kunt uitleggen welke hervormingen Sovjetleider Gorbatsjov doorvoerde en de belangrijkste oorzaken van zijn hervormingen noemen.
• Je kunt de belangrijkste gevolgen noemen van de hervormingen onder Sovjetleider Gorbatsjov.
• Je kunt beschrijven hoe Rusland zich sinds 1990 heeft ontwikkeld.